Enne? Zeg je het nog steeds niet?

Ik heb een passie voor kruimelvlaai. Ik woon zowat naast de Maas. Regelmatig maak ik een opmerking over hoe de tuin erbij staat. Je zou bijna denken: goh, ze is de ultieme stereotypische Limburger! Echter moet ik hierbij een teleurstellende mededeling doen: ik spreek nauwelijks Limburgs. Desondanks is ‘enne’ mijn lievelingswoord. Dat is niet ongegrond: het aantal definities is namelijk uitzonderlijk groot.   

Mijn broer en zus zijn niet in Limburg geboren, dus hebben niet geleerd om ‘plat te kallen’. Toen ik werd geboren bivakkeerden ze weer op Limburgs grondgebied, maar het was gek om maar één van de drie kinderen Limburgs te leren. Zo geschiedde: ik versta het wel, maar spreek het eigenlijk alleen tegen mijn huisdieren. Echter kan niemand de kwaliteit van de Limburgse woordenschat ontkennen, ook niet als je het dialect niet beheerst. Woorden als ‘pratsj’ (modder) en ‘schotelsplak’ (vaatdoekje) en ‘enne’ doen mijn taalliefhebbende hart sneller kloppen. 

Ik maak een korte introductiereis langs een aantal betekenissen van ‘enne’. Hierbij moet ik wel vertellen dat het onmogelijk is om alle betekenissen te noemen – het zijn er namelijk nogal veel. Laten we beginnen met het uit de weg helpen van een veronderstelling: één betekenis van ‘enne’ wordt door heel Nederland gebruikt. Fonetisch gezien dan, als voegwoord in de zin van ‘en uhm’. Bijvoorbeeld als iemand je vraagt wat je allemaal van de supermarkt wil en je twijfelt of je kunt vragen of ‘ie vijf bakken ijs meeneemt, of dat je dat beter zelf kunt halen.

Maar om meer betekenissen te vinden, zul je toch echt het Limburgse dialect moeten betreden. ‘Enne’ wordt het meest gebruikt als een soort groetende vraag. Maar waar je in het Nederlands gewoon ‘Hé, hoe issie?’ zou zeggen, pakt dit woordje het ambitieuzer aan. Zegt een kennis op straat ‘Enne?’, dan hoor je eigenlijk iets als ‘Hey, leuk je te zien! Lang niet meer gesproken! Ik ben benieuwd hoe het met je gaat! Hoe is het met je kat? Hou je nog steeds zo van grunge-muziek? Wie was je favoriete nieuwspresentator ook alweer?’

In deze situatie heb je twee opties. Óf je gaat in gesprek met de kennis, óf je hebt geen zin in een gesprek en zegt simpelweg ‘Auch enne’. Je zegt daarmee eigenlijk dat je het leuk vond om diegene te zien, maar dat je later wel een keer verder praat. Zo voer je een volledig gesprek in maar liefst drie woorden. Op dat soort momenten ben ik een trotste introverte Limburger.

Als je denkt dat dit het was, heb je het mis. Stel je die kennis op straat nogmaals voor. Je bent gewoon lekker aan het wandelen met een kop koffie, fantaserend over kruimelvlaai. Tot het moment dat de straatkennis ineens de koffie uit je handen grist en in één teug opdrinkt. Je voelt een intense verbazing in je opborrelen. Wat zeg je dan? Juist: ‘Enne?!’

Goed. Terug naar de kennis op straat. De kennis heeft besloten het niet bij ‘Auch enne’ te laten en is zijn levensverhaal aan het vertellen. Over hoe vroeger alles beter was, toen hij nog niet verslaafd was aan Candy Crush – je kent het wel. Op een bepaald punt zegt de kennis dat hij een schildpad heeft geadopteerd. Je wilt hier wel meer over weten, want jij overweegt óók een schildpad te adopteren. Snap je hem al? ‘Enne’ wordt in deze situatie gebruikt om de ander aan te sporen meer te vertellen.

In een volgende fictieve situatie ben je weer met de straatkennis in gesprek. Hij ziet er echter uit alsof hij de afgelopen weken op Red Bull en diepvriesvlaai heeft geleefd. Je wil vragen of er iets aan de hand is, maar staat in de energiebesparende functie dus hebt geen zin om er heel veel woorden aan te wijden. Je kent het riedeltje: ‘Enne?’

Zo kan ik nog veel meer situaties opnoemen, maar ik denk dat we hierbij al kunnen concluderen dat ‘enne’ bijna meer functies heeft dan een zakmes. Daarom pleit ik ervoor dat het gebruik van ‘enne’ niet meer op de onbestaande lijst van Limburgse kenmerken moet blijven staan – het is een woord dat vol overgave in de Nederlandse taal moet worden geïntroduceerd. Dat zou pas ram leuk zijn, wah.

Lena Claessen zit in de vierde klas van het vwo.