Vijftig canonteksten in de klas (30) De roman Hersenschimmen van J. Bernlef (pseudoniem van Hendrik Jan Marsman, 1937-2012) is een van de populairste boeken uit de Nederlandse literatuur van de twintigste eeuw. Hoewel hij al veel eerder begon te publiceren, werd Bernlef pas in 1984 met dit boek bekend bij het grote publiek. De roman werd in 1988 verfilmd door Heddy … [Lees meer...] overJ. Bernlef, Hersenschimmen (1984)
Betje Wolff en Aagje Deken, de Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782)
Vijftig canonteksten in de klas (29) De Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782) van Betje Wolff en Aagje Deken is ‘niet alleen de oudste Nederlandse roman van betekenis, maar ook de meest leesbare in onze literatuur uit vroeger tijd’ (H. Postma-Stamperius). Het is een briefroman, dat wil zeggen dat de roman bestaat uit een verzameling brieven, afkomstig van een … [Lees meer...] overBetje Wolff en Aagje Deken, de Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782)
De zaak Reinaerd Vos
Harrie Geelen (1939-2025), die eerder al de Metamorphoses en de Heroides van Ovidius vertaalde, heeft zich nu gewaagd aan een hertaling van Van den vos Reynaerde, gebaseerd op de recente editie van dat werk door Ingrid Biesheuvel en Frits van Oostrom. Hij illustreerde zijn vertaling met eigen tekeningen en dat alleen zorgt er al voor, dat dit een heel … [Lees meer...] overDe zaak Reinaerd Vos
Frederik van Eeden, De kleine Johannes (1887)
Vijftig canonteksten in de klas (28) We kennen en waarderen allemaal Alice in Wonderland van Lewis Carroll uit 1865 en De kleine prins van Antoine de Saint-Exupéry uit 1943, maar we vergeten soms dat we in de Nederlandse literatuur ook beschikken over een mooi cultuursprookje, namelijk De kleine Johannes (deel 1) van Frederik van Eeden uit … [Lees meer...] overFrederik van Eeden, De kleine Johannes (1887)
Andreas Burnier, Het jongensuur (1969)
Vijftig canonteksten in de klas (27) Andreas Burnier was het pseudoniem van Catharina Irma (‘Ronnie’) Dessaur (1931-2002). Onder dit pseudoniem publiceerde ze gedichten, verhalen, romans en essays. Onder haar eigen naam was ze van 1973 tot 1988 hoogleraar criminologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Als joods meisje werd ze tijdens de Tweede Wereldoorlog om … [Lees meer...] overAndreas Burnier, Het jongensuur (1969)
Nescio, Dichtertje (1918)
Vijftig canonteksten in de klas (26) Nescio (uit het Latijn: ‘ik weet het niet’) is het pseudoniem van Jan Hendrik Frederik Grönloh (1882-1961), die vooral bekend is geworden als de auteur van drie verhalen, Dichtertje, De uitvreter en Titaantjes, die tot de klassieken van onze literatuur gerekend worden. Die verhalen verschenen in 1918 en ze werden tijdens zijn leven … [Lees meer...] overNescio, Dichtertje (1918)
Een nieuwe canon voor de klas?
Met veel trommels en trompetten heeft de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren (de KANTL) onlangs de derde versie van haar ‘dynamische canon van de Nederlandstalige literatuur’ voorgesteld. Een officiële canon van dé KANTL is dit eigenlijk niet. De samenstellers zijn immers niet alle leden-letterkundigen van deze instelling, maar wel een ad hoc-commissie, die … [Lees meer...] overEen nieuwe canon voor de klas?
De negentiende eeuw
Vijftig canonteksten in de klas (22-25) 22. Hendrik Conscience, De Leeuw van Vlaanderen De Leeuw van Vlaanderen of de Slag der Gulden Sporen (1838) van Hendrik Conscience is wellicht de populairste roman uit de Vlaamse literatuur. De auteur, van wie gezegd werd dat hij ‘zijn volk leerde lezen’, schetst in dit werk een geromantiseerd beeld van de Guldensporenslag van … [Lees meer...] overDe negentiende eeuw
De zeventiende eeuw
Vijftig canonteksten in de klas (16-21) Er zijn weinig dichters uit de oudere Nederlandse literatuur van wie de stem nog zo direct en herkenbaar tot ons spreekt als die van Gerbrand Adriaenszoon Bredero. In 1522 verscheen zijn Groot Liedboek, een bundel met meer dan tweehonderd liederen en gedichten. Het liedboek bevat drie afdelingen, onder de titels Boertig, Amoureus … [Lees meer...] overDe zeventiende eeuw
Het Antwerps Liedboek (1544)
Vijftig canonteksten in de klas (15) Het Antwerps Liedboek is het oudste en het beroemdste gedrukte boek met wereldlijke liederen uit onze literatuur. Het behoort tot de literaire canon, de lijst van teksten die door het literaire veld in Vlaanderen als essentiële Nederlandstalige literatuur worden beschouwd. Het enige exemplaar dat we van dit liedboek hebben, verscheen in … [Lees meer...] overHet Antwerps Liedboek (1544)
Anna Bijns (1493-1575), Refreinen
Vijftig canonteksten in de klas (14) Anna Bijns (1493-1575) staat bekend als de eerste feministische schrijfster uit onze literatuur. Ze schreef refreinen, de favoriete dichtvorm van de rederijkers, maar ze kon geen lid worden van een rederijkerskamer, omdat ze een vrouw was. De twee belangrijkste thema’s van haar teksten zijn: de opkomst van het protestantisme, waarvan … [Lees meer...] overAnna Bijns (1493-1575), Refreinen
Liederen uit het Gruuthusehandschrift
Vijftig canonteksten in de klas (13) Op het einde van de veertiende eeuw was er in Brugge (Vlaanderen) een groepje vrienden, allemaal burgers van de stad, die elkaar geregeld ontmoetten om gedichten te lezen en te beluisteren of om samen liederen te zingen. Na een tijd beschikten de mannen en vrouwen van het gezelschap over een mooie verzameling liederen, gedichten en … [Lees meer...] overLiederen uit het Gruuthusehandschrift
Twee middeleeuwse balladen
Vijftig canonteksten in de klas (12) Tot de canon van de Middelnederlandse literatuur behoren twee liedteksten, waarmee de medioneerlandistiek het altijd wat moeilijk heeft gehad: de zogenaamde balladen van Heer Halewijn en van de Twee koningskinderen, afkomstig uit een wat schimmige, Keltische of Germaanse traditie van orale liedkunst. Over Heer Halewijn schrijft F. van … [Lees meer...] overTwee middeleeuwse balladen
Den Spyeghel der Salicheyt van Elckerlijc
Vijftig canonteksten in de klas (11) Wat doe je als je plotseling te horen krijgt dat je heel binnenkort gaat sterven? Op die vraag wil het vijftiende-eeuwse toneelstuk Elckerlijc, dat letterlijk ‘Iedereen’ of ‘iedere mens’ betekent, een antwoord geven. De volledige titel is Den Spyeghel der Salicheyt van Elckerlijc. Hoe dat elckerlijc mensche wert ghedaecht Gode … [Lees meer...] overDen Spyeghel der Salicheyt van Elckerlijc
Mariken van Nieumeghen (ca. 1500-1515)
Vijftig canonteksten in de klas (10) Waarover gaat Mariken van Nieumeghen? Over Mariaverering, zonde, boete, duivels en mirakels. Allemaal thema’s die onze leerlingen van vandaag niet direct zullen aanspreken. Om dit werk te kunnen actualiseren op een aantrekkelijke manier, zul je als leraar gekke toeren moeten uithalen. Tenzij je er natuurlijk in slaagt hun … [Lees meer...] overMariken van Nieumeghen (ca. 1500-1515)
De ‘fokking’ ReinAard van Tom Lanoye in de klas?
Wat gebeurt er als je de grootste verbale geweldenaar van de hedendaagse Nederlandse literatuur loslaat op de meest iconische canontekst uit de middeleeuwen? Dan krijg je gegarandeerd verbaal vuurwerk, bombarie en bombast en een heuse tsunami van vulgaire woorden en rauwe metaforen, allemaal onder het motto: ‘En klinkt het niet? Dat botst het maar.’ (p. 9) We hebben het niet … [Lees meer...] overDe ‘fokking’ ReinAard van Tom Lanoye in de klas?
Digitaal leermiddel over De stille kracht van Louis Couperus (1900)
Naar aanleiding van de publicatie van de literaire canon in 2015 kon je op de website van de KANTL lezen: ‘Als het één van de kenmerken mag heten van een ‘klassieker’ dat het werk telkens opnieuw opeenvolgende generaties aanspreekt, dan geldt dit bij uitstek voor De stille kracht (1900) van Louis Couperus.’ De roman De stille kracht behoort tot de zogenaamde … [Lees meer...] overDigitaal leermiddel over De stille kracht van Louis Couperus (1900)
Een abel spel van Lanseloet van Denemerken (ca. 1400)
Vijftig canonteksten in de klas (9) Een abel spel van Lanseloet van Denemerken behoort tot de vroegste wereldlijke (d.w.z. niet-religieuze) toneelstukken in Europa. Het staat in het handschrift-Van Hulthem (circa 1405), één van de beroemdste boeken uit onze streken, waarin het een ‘abel spel’ wordt genoemd. ‘Abel’ kan verklaard worden als ‘kunstig’ of ‘edel’, d.w.z. dat … [Lees meer...] overEen abel spel van Lanseloet van Denemerken (ca. 1400)
Beatrijs (vóór 1374)
Vijftig canonteksten in de klas (8) In zijn onvolprezen Beatrijseditie vat T. Meder het werk als volgt samen: ‘In essentie wordt in de Beatrijs verhaald hoe Maria de reputatie en, in het verlengde daarvan, het zielenheil redt van een non die een ernstige misstap begaat. Deze redding geschiedt op wonderbaarlijke wijze, en daarom wordt de Beatrijs wel getypeerd als een … [Lees meer...] overBeatrijs (vóór 1374)
Nieuw digitaal leermiddel over Een revolverschot (1911) van Virginie Loveling
De Oost-Vlaamse schrijfster Virginie Loveling, die leefde van 1836 tot 1923, was de tante van Cyriel Buysse. Virginie en haar zus Rosalie vormden samen een invloedrijk literair duo in de 19de eeuw. Haar gevarieerde literaire productie bevat romans, poëzie en essays, maar ze is vooral bekend voor haar realistisch proza. Lovelings werk geeft de maatschappelijke toestanden van … [Lees meer...] overNieuw digitaal leermiddel over Een revolverschot (1911) van Virginie Loveling
Middelnederlandse Karelromans
Vijftig canonteksten in de klas (7) Het leermiddel over Karel ende Elegast is zowel bedoeld voor leerlingen die het verhaal al gelezen hebben als voor leerlingen die er in de klas pas mee kennismaken. Behalve vragen en opdrachten voor de leerlingen bevat het ook achtergrondinformatie voor de leerkracht, die de leerlingen achteraf ook zelf als correctiemodel kunnen … [Lees meer...] overMiddelnederlandse Karelromans
Willem die Madocke maecte, Van den vos Reynaerde (ca. 1260)
Vijftig canonteksten in de klas (6) ‘Reynaert de vos’ is een van de vensters van de Canon van Vlaanderen. Ons nationale dierenepos wordt daar als volgt omschreven: ‘Van den vos Reynaerde is een van de oudste teksten in het Nederlands. Door de flitsende humor, de vaak obscene dubbelzinnigheden en de wellustige wreedheid werden de avonturen van Reynaert ontzettend populair. … [Lees meer...] overWillem die Madocke maecte, Van den vos Reynaerde (ca. 1260)
Penninc en Pieter Vostaert, de Roman van Walewein (ca. 1260)
Vijftig canonteksten in de klas (3) De Roman van Walewein, ook genoemd Walewein en het zwevende schaakbord, afgekort als de Walewein, is een oorspronkelijke Middelnederlandse Arthurroman, geschreven in het midden van de dertiende eeuw door twee onbekende auteurs: Penninc en Pieter Vostaert. Het werk behoort tot de literaire canon, wat betekent dat het een van de … [Lees meer...] overPenninc en Pieter Vostaert, de Roman van Walewein (ca. 1260)
Hadewijch (ca. 1200 – ca. 1250), Liederen
Vijftig canonteksten in de klas (2) In het begin van de dertiende eeuw ontstonden er in heel West-Europa begijnhoven. Die begijnhoven werden bewoond door gemeenschappen van religieuze vrouwen, die hun persoonlijke bezittingen wilden behouden en daarom niet voor het kloosterleven kozen. De beroemdste begijn uit de Nederlanden was ongetwijfeld de dertiende-eeuwse … [Lees meer...] overHadewijch (ca. 1200 – ca. 1250), Liederen
Hebban olla vogala
Vijftig canonteksten in de klas (1) Geïnspireerd door de serie ‘Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken’ van Marc van Oostendorp zou ik op Neerlandistiek in vijftig afleveringen bij evenveel teksten uit de literaire canon een leermiddel met lessuggesties willen publiceren, bestemd voor het middelbaar onderwijs in Vlaanderen en voor het voortgezet … [Lees meer...] overHebban olla vogala
