De z en de s hebben een lange geschiedenis: het verschil tussen beide is zo ongeveer zo ver als we terug kunnen kijken 'zwak' (swak) in het Nederlands en in de Nederlandse dialecten: de twee werden en worden veel door elkaar gehaald. Al in veertiende-eeuwse documenten vond de taalkundige Piet van Reenen voorbeelden waarin zeer en seer door elkaar werden gebruikt. Er zijn ook … [Lees meer...] overHoe ‘varen’ werd tot ‘faren’
Lieke Marsman kleuren
Lieke Marsman voor de klas (8) Lieke Marsman schrijft bijzonder klankrijke gedichten. Neem het nieuwjaarsgedicht Een nieuwer jaar dat ze maandag in NRC Handelsblad liet afdrukken: alle klinkerklanken die het Nederlands kent, komen erin voor, en dat in een bepaald patroon. Je kunt dat gemakkelijk laten zien. Geef iedere klinkerklank – het Nederlands heeft er zestien, ik … [Lees meer...] overLieke Marsman kleuren
De tobberige Opstand
Wat ze mij nooit verteld hadden over de Tachtigjarige Oorlog: wat een gedoe het was. Het wordt overduidelijk uit de biografie die René van Stipriaan over dé man van de Nederlandse Opstand die het begin van die oorlog vormde: De zwijger. Het leven van Willem van Oranje. Toen Willem nog een jongen was, leek het allemaal nog zo mooi. Hij behoorde tot een tak van de … [Lees meer...] overDe tobberige Opstand
Ik denk dat niemand op deze wereld ooit zo lang tegen een piemel heeft geblazen
Seks in recente Nederlandse romans, 1: De dood in Taormina (Arnon Grunberg) Schrijvers & piemels is een van de populairste Nederlandse Instagram-accounts over literatuur: het bevat fragmenten uit boeken waarin het mannelijk lid een belangrijke rol speelt. Er blijkt dat je heel veel boeken kunt citeren als je dit filter hanteert. Seks is vermoedelijk de populairste … [Lees meer...] overIk denk dat niemand op deze wereld ooit zo lang tegen een piemel heeft geblazen
Dood van een ansichtkaartenverzamelaar
Als ik één belangstelling heb waarvan ik weet dat die niet zo serieus genomen wordt, dan is dat die voor het Esperanto: een mislukt taalexperiment van naïeve dromers. Iets vagelijks links dat past in het rijtje van pacifisme, feminisme en vegetarisme, behalve dat die laatste inmiddels juist weer populairder worden. Een fascinerende nieuwe geschiedenis van het Esperanto, … [Lees meer...] overDood van een ansichtkaartenverzamelaar
Versterkend tj
De klankdie we aanduiden met tj komt niet veel voor in het Nederlands, en als hij wel voorkomt gaat het vaak over woorden die naar een bepaald geluid lijken te verwijzen: tjingelen bijvoorbeeld, of tjiftjaf. Of in tussenwerpsels waarin hij een versterking lijkt van de j: tja, tjonge. In Vlaamse dialecten wordt dat tj veel meer gebruikt, en dan vooral in de driehoek Gent, … [Lees meer...] overVersterkend tj
Extra loon voor je eigen kostuum
Het aardigst van het boekje Gouden diva's van Olga van Marion is misschien de nadruk op de methode. Het boekje, met als ondertitel 'De eerste Nederlandse actrices en hun sporen in de literatuur' is een uitwerking van de Bert van Selm-lezing die ze eerder dit jaar gaf. Het gaat om die sporen: heel veel is er niet bekend over de eerste vrouwen die, in de zeventiende eeuw, aan het … [Lees meer...] overExtra loon voor je eigen kostuum
Kinderen en vooronderstellingen
Hippo heeft twee vriendjes: Kat en Vos. Hier is het begin van een verhaaltje over Hippo: En hier is het vervolg. Ik heb er ook een vraag over: wie staat er achter het boompje, Kat of Vos? Het antwoord dat de meeste mensen zullen geven is: Kat. De reden is niet omdat we alleen kennis hebben gemaakt met Kat, want als Hippo in het laatste plaatje zou hebben gezegd 'Hé … [Lees meer...] overKinderen en vooronderstellingen
Sombere gedachten onder de kerstboom
Zoals bijna iedereen vond ik 2021 een afschuwelijk jaar. Er was de pandemie, er waren ziekte en dood die nóg meer dan in andere jaren rondwaarden en die alles bedierven. En er was wat die pandemie met mensen deed, met de onderlinge verhoudingen. Overal zag je dat misverstanden vergroot werden, dat de communicatie mislukte. Ik ken eigenlijk geen organisatie waar de dingen … [Lees meer...] overSombere gedachten onder de kerstboom
Neerlandistiek in 2021. Wat heb je gemist?
Bijna 2400 items hebben we dit jaar geplaatst. Misschien hebt u ze nog niet allemaal gezien of gehoord. Hieronder volgt daarom mijn hoogstpersoonlijke overzicht van dingen die mij de moeite waard lijken: artikelen, media-items en boeken, en dan van ieder 21 in getal. Ik heb geprobeerd een keuze te maken die de grote variatie en rijkdom van het vak in dit jaar laat zien. Er viel … [Lees meer...] overNeerlandistiek in 2021. Wat heb je gemist?
De dood van de polemiek
Het is al regelmatig genoemd en misschien nog wel vaker betreurd, maar bij mijn weten nauwelijks geanalyseerd: er bestaat geen echte literaire polemiek meer in Nederland. Waar in het verleden schrijvers andere schrijvers in stukken scheurden en die stukken als confetti over hun pagina's strooiden, heerst nu alom pais en vree. De jonge dichteres Evi Aarens noemde in haar eigen … [Lees meer...] overDe dood van de polemiek
Huidskleur
Schokkende dialoog met Nene (8 jaar), inmiddels 2,5 jaar in Nederland. We zijn samen aan het tekenen: een huis met daarin kinderen, haar favoriete onderwerp voor een tekening. Zij vraagt aan mij of ik een viltstift wil aangeven. - Welke kleur? - Huidskleur! Ik geef haar een lichtbruine viltstift. - Maar dat is geen huidskleur! - Maar het is de kleur van jouw … [Lees meer...] overHuidskleur
Martin Bosma heeft er niets van gemaakt
Vorige week nam Martin Bosma (PVV) afscheid als voorzitter van de Interparlementaire Commissie van de Nederlandse Taalunie. Tijd om vast te stellen dat hij die positie lang heeft geambieerd, maar dat hij er de afgelopen jaren niets van heeft gemaakt. De Taalunie is een overheidsorgaan: het beleid over de Nederlandse taal en literatuur wordt door haar uitgevoerd. De … [Lees meer...] overMartin Bosma heeft er niets van gemaakt
Een woordenboek als een kunstwerk
Het woordenboek van het Toki Pona is binnen! Een paar weken geleden vertelde ik hier al over mijn interesse in deze minimalistische taal, een taalkundig kunstproject van de Canadese Sonja Lang, door haar in 2001 op het internet gepubliceerd. De taal had een minimale woordenschat van 120 woorden en een al even minimale syntaxis. De bedoeling was dat je al je mededelingen tot een … [Lees meer...] overEen woordenboek als een kunstwerk
Moraal met een accent
Een trein rijdt heel snel op vijf mensen af. De trein heeft een probleem en kan alleen stoppen als er een zwaar object op het spoor wordt gegooid. Jij staat op een brug en er staat een heel dikke man naast je. De enige manier om de trein te stoppen is hem op het spoor te duwen. Hierdoor sterft hij, en red je de vijf mensen. Zou je hem duwen? De meeste mensen vinden dit een … [Lees meer...] overMoraal met een accent
Eindelijk wél vertaalt
Dankzij Tonnus Oosterhoff heb ik het gevoel dat ik Sara Burgerhart voor het eerst echt gelezen heb. Ik ben er, als trouwe neerlandicus, een paar keer doorheen gegaan, en, heus, het is een interessant verhaal, vaardig verteld, zoals dat heet, een verhaal waar de historische sensatie vanaf spat, eenvoudigweg doordat de personages levensecht zijn en vrij alledaagse dingen … [Lees meer...] overEindelijk wél vertaalt
Taal in het regeerakkoord
Dat taal in Nederland de laatste jaren steeds meer een politiek onderwerp is geworden, blijkt onder andere uit het concept-coalitieakkoord dat gisteren werd gepresenteerd. Hoewel dit niet eens het allerdikste regeerakkoord aller tijden is, was er niet eerder zoveel aandacht voor taal als in 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst'. Wat overigens nu ook weer niet … [Lees meer...] overTaal in het regeerakkoord
10 jaar later spreken we nog steeds Nederlands
Tien jaar is een lange tijd – wat kan er in die tijd niet allemaal gebeuren!. Tien jaar geleden schreef ik op deze site mijn eerste dagelijkse stukje, over het Engels. Als je toen had gezegd dat er in 2021 in Nederland eigenlijk alleen nog maar Engels zou worden gesproken, en dat mensen je verwilderd hadden aangekeken als je in de supermarkt om 'een halfje brood' zou vragen, … [Lees meer...] over10 jaar later spreken we nog steeds Nederlands
Verschillende typen zinnetje
De ene taalkundige schreef een artikel over 'twee typen subject' en de ander verbaasde zich over die titel: na woorden als soorten en typen komen toch vooral meervoudige zelfstandig naamwoorden voor? Waarom heette dat artikel dan niet 'twee typen subjecten'? Samen schreven Hans Broekhuis en Ina Schermer nu een artikel over deze constructie. Zo gaat dat in de taalkunde: om over … [Lees meer...] overVerschillende typen zinnetje
What is good enough for Jesus
Jaap Dieleman uit Zeewolde blijkt momenteel een van de grootste tijdschriftuitgevers van Nederland: miljoenen exemplaren van zijn tijdschrift worden gratis huis aan huis verspreid. Hij verkondigt er kennelijk een blijde boodschap in, want hij is een evangelist, maar dat is dan wel de blijde boodschap dat het einde der tijden aankomt, en dat het vaccin tegen corona daar een rol … [Lees meer...] overWhat is good enough for Jesus
Hoe hun hebben doorbreekt
Zou het in Haarlem begonnen zijn? De allereerste verwijzing naar hun hebben vinden we in ieder geval in een artikel in De nieuwe taalgids uit 1911. J.A. Vor der Hake (uit Haarlem) schrijft: In plat Utrechts en eveneens b.v. in het dialekt van Gouda is Hullie gongen der niet heen heel gewoon.Ook in 't dialekt van de Veluwe is hullie één van de vormen voor … [Lees meer...] overHoe hun hebben doorbreekt
De nieuwe taalregel van het jaar 2021
We zijn eruit: het Nederlands kan worden uitgebreid met een zeer goede taalregel, streng en ingewikkeld. De kwaliteit van de inzendingen heeft de jury – dit jaar bestaande uit een delegatie van de hoofdredactie van Neerlandistiek en de taalregeldeskundige Wouter van Wingerden – aangenaam verrast. Het bleek nodig zijn om de ingezonden regels in de praktijk te beproeven. Bij een … [Lees meer...] overDe nieuwe taalregel van het jaar 2021
Jelle Stegeman over de geschiedenis van het Nederlands
De emeritus hoogleraar Jelle Stegeman van de Universiteit van Zürich schreef een monumentale geschiedenis van het Nederlands. Marc van Oostendorp sprak met hem, via Zoom, voor het elektronisch tijdschrift Neerlandistiek. De beeldkwaliteit is niet geweldig. Je kunt ook luisteren, als podcast: … [Lees meer...] overJelle Stegeman over de geschiedenis van het Nederlands
De statistiek van onze fantasieën
Uit romans kun je veel leren over hoe de wereld in elkaar zit. In ieder geval de wereld van de fantasie, die natuurlijk een onderdeel is van de zogeheten 'echte' wereld, want die fantasie komt voort uit mensenhoofden en spookt rond in mensenhoofden en doet mensenhoofden veranderen. Als je alle romans die in een bepaalde taal in ons taalgebied verschenen zijn, krijg je … [Lees meer...] overDe statistiek van onze fantasieën
Wat kan een computer het vermogen om te doen leren?
Er is belangrijk nieuws in een van de heftigste taalkundige discussies van de afgelopen vijftig jaar. We doen even een experiment met het taalmachientje onder je hersenpan. Wat betekent de volgende zin? Wat geloof jij dat de actrice gisteren gekocht heeft? De vraag is nu: wat is het lijdend voorwerp van gekocht? Dat is als je Nederlands spreekt hopelijk geen ingewikkelde … [Lees meer...] overWat kan een computer het vermogen om te doen leren?
