Over de herkomst van Vroegnieuwnederlands unger, unjer ‘tovenaar’, ungersei ‘duivelszwam’ en Noord-Hollands unjer ‘heermoes’ Hongaar Van ‘Hongaar’ en ‘Hongaars’ komen in de geschiedenis van het Nederlands twee varianten voor. De oudere variant luidt Honger, hongersch, met de klemtoon op de eerste lettergreep. Die benaming is waarschijnlijk via het Duits ons taalgebied … [Lees meer...] overEtymologica: Hongaren zijn geen tovenaren
Artikel
Rilke als dode leraar
Ik lees graag boeken van lezers, en het liefst van al lees ik boeken van lezers die heel anders lezen dan ik. Jan Oegema is zo iemand, zijn manier van lezen is zo ongeveer tegenovergesteld aan die van mij: op zoek naar wijsheid, naar mystiek, naar het onzegbare, Dat zijn allemaal dingen waarnaar ik zelf soms vergeet te zoeken en die ik dus niet zie in zo'n tekst. Daarvoor is … [Lees meer...] overRilke als dode leraar
Entre crimes & poèmes. L’énigme Gerrit Achterberg
À l’occasion de la parution en 2021 de L’ovaire noir de la poésie, choix de poèmes de Gerrit Achterberg (1905-1962) en traduction française aux éditions de Corlevour - préface de Stefan Hertmans, postface de Willem Jan Otten -, nous nous arrêtons sur le destin de ce personnage singulier, considéré par beaucoup comme le plus grand poète néerlandais du XXe siècle, dont l’œuvre … [Lees meer...] overEntre crimes & poèmes. L’énigme Gerrit Achterberg
Maup komt thuis! (1959)
Jeugdverhalen over joden (145) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Aart Grimme (1911-1984)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Aart Grimme (1911-1984) was onderwijzer en schrijver van jeugdboeken. Hij debuteerde in 1931 met De dolle Driessen. … [Lees meer...] overMaup komt thuis! (1959)
Waar is de Rembrandt van de poes?
Bij de Belgische uitgeverij Hannibal books is een kloek boek verschenen naar aanleiding van de tentoonstelling Poes Hoe de kat de mens vangt in het Yper museum in Ieper. Ik rende naar mijn boekwinkel toen er in het televisieprogramma Brommer op Zee lovende woorden over werden gezegd. Inderdaad, prachtig boek, niks mis mee, was mijn eerste gedachte. Na lezing van het boek … [Lees meer...] overWaar is de Rembrandt van de poes?
Babylonische spraakverwarring
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 3) – Je zei dat je nog iets moest vertellen over die mythe, de Toren van Babel, en de straf van de taalverwarring.– Alleen die eerste zin al: ‘Ooit werd er op de hele aarde één enkele taal gesproken.’– Ja, als dat nu zou kunnen! Geen tolken nodig in de EU. De toespraak van president Kim van Noord-Korea … [Lees meer...] overBabylonische spraakverwarring
Nummer 1 in de Top-40 van de Gouden Eeuw
Om opnames en uitgave van de Top 40 mogelijk te maken, zijn wij een crowdfundingsactie gestart: steunleiden.nl/project/top-40-van-de-gouden-eeuw .Doneer nu en ontvang de cd en/of het liedboek als beloning! O zalig heilig Bethlehem Op de eerste plaats van deze Top 40 staat de meest geliefde melodie uit de vroegmoderne tijd, die tot 1750 maar liefst 379 keer is gebruikt om … [Lees meer...] overNummer 1 in de Top-40 van de Gouden Eeuw
Pistolet en sandwich
Gids voor verborgen spraakverwarringen tussen Belgen en Nederlanders (11) De landsgrens NL-BE trekt een duidelijke scheidingslijn doorheen het Nederlandse taalgebied voor wat betreft de huidige betekenis(sen) van een handvol woorden en uitdrukkingen; in deze gevallen gebruiken Nederlanders en Belgen dus dezelfde termen maar bedoelen ze er iets anders mee.Het spreekt voor … [Lees meer...] overPistolet en sandwich
Typisch Nederlandse voornamen
Voornamendrift 82 Na het beschrijven van voornamen met een migratieachtergrond leek het me logisch om het ook eens te hebben over typisch Nederlandse voornamen. Dat bleek veel moeilijker dan ik dacht. Intuïtief denk je dat Aart en Trijntje klassieke Nederlandse namen zijn en Joep en Sterre moderne. Dat klopt wel, maar als je probeert dat systematisch te onderzoeken … [Lees meer...] overTypisch Nederlandse voornamen
Tprieel van Troyen van Segher Diengotgaf
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (7) Tprieel van Troyen van Segher Diengotgaf, een Brabants auteur uit de dertiende eeuw, is een zogeheten hoofse roman, die waarschijnlijk bedoeld was voor een deel van de adel dat zich in de opkomende steden gevestigd had. We kennen de tekst omdat Jacob van Maerlant hem integraal citeert in zijn Historie van Troje. … [Lees meer...] overTprieel van Troyen van Segher Diengotgaf
De kracht van een mythe
Onbegrip begrepen: 40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 2) – Waarom wil je het nu weer hebben over die mythe over de Toren van Babel?– Jouw vraag was waarom mensen elkaar vaak niet begrijpen. En er is een beroemde mythe die daarvoor een ‘verklaring’ wil geven.– Ja, maar een mythe is toch zoiets als een sprookje. Het blijft een verzonnen verhaal dat leuk … [Lees meer...] overDe kracht van een mythe
Drankprobleem likorette
Achter het achtervoegsel (6) Op zoek naar ingrediënten voor de pizzarette, maanden geleden, viel bij ons in de voordeelsuper een fles Amaretto Likorette op, met als extra, misschien wat overbodige, aanduiding ‘almond flavour’. Ik had nog nooit van het woord likorette gehoord en dus ben ik eens in de herkomst van deze term gedoken. Er ging een wereld … [Lees meer...] overDrankprobleem likorette
Nu was de kamer leeg
Wat betekent nu? Het lijkt op het eerste gezicht altijd te verwijzen naar de tijd wanneer je spreekt, zeggen de taalkundigen Una Stojić en Daniel Altshuler in een nieuw artikel. Vergelijk maar eens de volgende twee zinnen: Met de eerste zin zeg ik dat ik de mededeling hoorde 'er komt een aardbeving'. Wanneer die aardbeving er precies was of zou zijn, blijft in het midden. … [Lees meer...] overNu was de kamer leeg
leidraad / richtlijn
Verwarwoordenboek vervolg (221) leidraad / richtlijn De woorden hebben een overlap in betekenis, maar er is een subtiel verschil. leidraad iets waardoor je je gedrag laat bepalen, richtsnoer; ook: beknopte handleiding Onze partij … [Lees meer...] overleidraad / richtlijn
Zorja: een bijzonder project om een kleine taal nieuw leven in te blazen
Onlangs was ik bij een online-bijeenkomst waarin projecten werden voorgesteld om minderheidstalen te steunen en te versterken. Er werd speciale aandacht besteed aan het project Zorja ('zonsopgang'), dat erop gericht is de taal Nedersorbisch in Oost-Duitsland te versterken. Of 'versterken'? 'Te reanimeren' is misschien een betere term. In de taalsociologie wordt doorgaans van … [Lees meer...] overZorja: een bijzonder project om een kleine taal nieuw leven in te blazen
Woke heeft het weer gedaan
Stella Bergsma is een schrijfster, kunstenares en twitster die zich niet snel boos maakt om iemands taalgebruik. Maar dan moet je niet over woke beginnen, althans, je mag wel over woke beginnen, maar dan moet je het volgens haar correct gebruiken. Namelijk als een bijvoeglijk naamwoord ('een woke persoon', 'zij zijn erg woke') en niet als een zelfstandig naamwoord ('woke zit … [Lees meer...] overWoke heeft het weer gedaan
Serieus geld
Op de website van het Dagblad van het Noorden las ik zondag de volgende kop: Eline (14) uit Sleen fietst rond met ijscokar en verdient serieus geld. "Ik moest na de eerste dag alweer nieuw ijs bestellen" Uit de context kon ik wel opmaken dat serieus geld zoiets betekende als 'veel geld', maar ik kende deze verbinding niet. Dat ik iets niet ken, betekent natuurlijk niet … [Lees meer...] overSerieus geld
Taalkunde voor letterkundigen
"Een gedicht begrijpen is een soort reverse engineering", zegt de Amerikaanse letterkundige Michael K. Ferber in zijn nieuwe boek Poetry and Language. Je haalt het uit elkaar en probeert het weer in elkaar te zetten. Daarvoor is kennis en techniek nodig, en met zijn boek wil Ferber een vaak verwaarloosd aspect van die kennis en techniek bijbrengen: de taalkundige. Wat hééft een … [Lees meer...] overTaalkunde voor letterkundigen
Typhoon, Lobi da basi (2014)
Top 20 van Nederlandstalige Protestalbums: 2. Typhoon, Lobi da basi (2014) We zien een zwarte man, vastgebonden aan een boom met ontbloot bovenlijf. Een witte man in een tropenpak, een zweep losjes bungelend in de hand, komt uit de verte naar hem toegestapt. Wie zijn filmklassiekers heeft bijgehouden, voelt al aan wat er gaat volgen: een gruwelijke marteling. In Twelve … [Lees meer...] overTyphoon, Lobi da basi (2014)
Taalverwarring
Onbegrip begrepen: 40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 1) – Taal is eigenlijk helemaal niet zo geschikt voor communicatie, vind ik.– Hoe bedoel je?– Nou, al dat onbegrip, al die miscommunicatie? Neem nou de overheid met die moeilijke teksten of ziekenhuizen met hun patiëntenvoorlichting.– O, die overbekende voorbeelden. Als je informatie niet afstemt op … [Lees meer...] overTaalverwarring
Etymologica: hondsvot
hondsvot zelfstandig naamwoord ‘schoft, ellendeling’. Oudste vindplaatsen en betekenissen: Nieuwnederlands hondsvot ‘verachtelijk mens, ellendeling’: Dese honsvotten [1580; WNT], ’t Is maer een Hons-fot, Dief, en Schellem [1680; WNT], ook ‘lafbek’: Ofschoon gij zoo’n sul, zoo’n janhen, zoo’n hondsvot zijt, die zelfs het meisje niet weet te bepraten [1868; WNT], ook: ‘gierig … [Lees meer...] overEtymologica: hondsvot
Berg-Hollanders in Japan!
Het minteken werd in de negentiende-eeuwse Japan nog wel het ahuterekkingusu kigo genoemd, het 'aftrekkings'-teken, maar tegenwoordig heet het 'mainasu-kigo', het 'minus'-teken. Waar eeuwenlang het Nederlands in Japan dé toegang had geboden tot westerse wetenschap, wordt de taal tegenwoordig nog hooguit geleerd door een handjevol specialisten. De Britse neerlandicus … [Lees meer...] overBerg-Hollanders in Japan!
Ruth van Laar (1951)
Jeugdverhalen over joden (144) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Heleen van Ramshorst-Callenbach (1894-1969)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Ruth van Laar is geschreven door ‘Heleen’. Dat is een van de schrijversnamen van Heleen van … [Lees meer...] overRuth van Laar (1951)
Top 40 van de Gouden Eeuw – 2b
Om opnames en uitgave van de Top 40 mogelijk te maken, zijn wij een crowdfundingsactie gestart: steunleiden.nl/project/top-40-van-de-gouden-eeuw .Doneer nu en ontvang de cd en/of het liedboek als beloning! Het Nederlandse volkslied Lange tijd heeft Nederland een ander volkslied gehad, ‘Wien Neêrlandsch bloed door d’aderen vloeit’ van Hendrik Tollens. Maar sinds de jonge … [Lees meer...] overTop 40 van de Gouden Eeuw – 2b
De monsterlijke werkwoordspelling – wat kan ervoor in de plaats komen?
In “Kijk, de kleren van de keizer” vraagt Dominiek Sandra aandacht voor het werkwoordspellingsprobleem. Hij stelt dat de spelling onmogelijk goed kan gaan, omdat het systeem botst met de strategieën die de speller hanteert, iets wat al sinds het proefschrift van Gerard Verhoeven (1985) bekend is (hier de samenvatting van dit proefschrift). Talloze vervolgstudies hebben … [Lees meer...] overDe monsterlijke werkwoordspelling – wat kan ervoor in de plaats komen?
