Soms zie je een ouder stukje Nederlands spartelen in een drang om zich te handhaven tegen de taalveranderende stroom in. De uitdrukking (die lastige uitdrukking die hier terloops al eens langs kwam) met iets gestand doen is er een voorbeeld van. Voor we kijken naar de praktijk, eerst de constructie zelf – afpellen heet het tegenwoordig. Iets gestand doen bestaat in … [Lees meer...] overGestand doen
Artikel
Succesvolle nieuwkomers
Voornamendrift 106 Top-20 van nieuwe vrouwennamen in Nederland, per decennium tot 2017 (met totaal aantal naamgevingen tot 2023 voor de topnaam). Kansrijk Nederlandse innovaties (in naam en spelling) zijn gemarkeerd. Er zijn ouders die hun kind een bijzondere voornaam willen geven. Ze bedenken zelf een naam, introduceren een buitenlandse naam (of nemen die als migrant … [Lees meer...] overSuccesvolle nieuwkomers
17 juni 2023: Een middag over Gerrit Kouwenaar
Komende zaterdagmiddag praat ik in het Poëziecentrum Nederland over de dichter Gerrit Kouwenaar, met Wiel Kusters (biograaf van de jonge schrijver) en Wim van Til (vriend en gelegenheidschauffeur van de dichter en directeur van het Poëziecentrum Nederland). Vanaf 14:00 uur, Mariënburg 29, Nijmegen. Aanleiding is het verschijnen van 'Morgen wordt het voor iedereen maandag. De … [Lees meer...] over17 juni 2023: Een middag over Gerrit Kouwenaar
De ergste belediging bij de Germanen
Het kon u wettelijk de kop kosten in delen van de Germaanse wereld: een ander man erg noemen. Het wilde zeggen dat hij laf en verwijfd ware. Of in de eerdere betekenis van dit ooit uiterst beladen woord: als een vrouw ontvankelijk voor mannen. Terug in eigen taal Tegenwoordig betekent Nederlands erg zoveel als ‘ernstig, zeer onaangenaam, bedenkelijk’, … [Lees meer...] overDe ergste belediging bij de Germanen
Zijn de problemen van de Taalunie nu opgelost?
Een vrolijke week was het niet, de afgelopen week, in de wereld van de Nederlandse taal. Kris Van de Poel vertrok onverhoeds als Algemeen Secretaris van de Nederlandse Taalunie, en wat aan die beslissing ook vooraf is gegaan (we weten dat niet): dat is een persoonlijke nederlaag en een tragedie. Het betekent bovendien dat de organisatie van het Algemeen Secretariaat en de … [Lees meer...] overZijn de problemen van de Taalunie nu opgelost?
‘Die historie van Jason’ : capittel [7]
© British Library Board, Ms. BL add. 10290, fol. 106v Die historie van Jason, Kritische editie van het unieke handschrift Londen BL add. 10290 in combinatie met de Franse brontekst van de vertaler: een anonieme druk [Brugge, ca. 1476 ?] bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve capittel [7] Hoe Jason van Olifernen sciet weemoedich, ende hoe Mirro hem volchde. … [Lees meer...] over‘Die historie van Jason’ : capittel [7]
Langs elkaar heen
Tien jaar geleden overleed essayist, dichter en literatuurwetenschapper Hans Groenewegen. Stel dat het hier net als in de film is, waar dode mensen eventjes overkomen om wat zaken door te nemen, wat zou ik dan aan Groenewegen, na hem te hebben gefeliciteerd met het kampioenschap van Feyenoord, kunnen vragen over het tussenliggende literaire decennium? Ik begin met het … [Lees meer...] overLangs elkaar heen
De leugen van de literatuur
Over Gemis van Manon Uphoff 'Aan de wand van mijn werkkamer gespijkerd': dat is de titel van aantekeningen die Manon Uphoff publiceerde in Optimistische woede, een bundel van het schrijverscollectief Fixdit, dat zij mede oprichtte en dat streeft naar meer diversiteit in de letteren. En spijkeren is precies waar ik het hier over wil hebben. Ik wil kijken in de … [Lees meer...] overDe leugen van de literatuur
De gevaren van AI
Het is duidelijk dat de huidige periode de geschiedenis, behalve als het tijdperk van Vladimir Poetin, en de zoveelste stap in de opwarming van de aarde, de geschiedenis zal ingaan als de tijd van de kunstmatige intelligentie. Dat blijkt onder andere uit de waarschuwingen die ons om de oren vliegen over de gevaren van die kunstmatige intelligentie. Het zijn niet de minsten … [Lees meer...] overDe gevaren van AI
‘Die historie van Jason’ : capittel [6]
© British Library Board, Ms. BL add. 10290, fol. 106v Die historie van Jason, Kritische editie van het unieke handschrift Londen BL add. 10290 in combinatie met de Franse brontekst van de vertaler: een anonieme druk [Brugge, ca. 1476 ?] bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve capittel [6] Hoe Jason mit die vander stat theer vanden Slaven verwan ende den coninc doot … [Lees meer...] over‘Die historie van Jason’ : capittel [6]
Niet Picasso zelf
Op 6 juni 2023 overleed de Franse kunstschilderes Françoise Gilot op 101-jarige leeftijd. De dag erop publiceerde de Volkskrant een artikel over haar (Françoise Gilot (1921-2023) kwam los van Picasso en zocht haar eigen weg in de kunst (volkskrant.nl)). De bijdrage wordt geopend met de volgende zin. Voor de lezer die weet dat Picasso’s leven bestond uit een groot aantal … [Lees meer...] overNiet Picasso zelf
Versterk de democratie, begin bij je leesstrategie
Soms zijn twee schijnbaar verschillende statistieken achter de cijfers innig met elkaar verstrengeld. Recent hadden we weer prijs. Op 12 mei verschenen in Vlaanderen de resultaten van de peiling een jaar voor de verkiezingen, die aangeven dat de extreemrechtse partij Vlaams Belang bijna een kwart van de kiezers weet te bekoren. Vier dagen later verscheen een rapport dat … [Lees meer...] overVersterk de democratie, begin bij je leesstrategie
Hagunnan
Omdat ik deze week de Canon van de Nederlandse poëzie van Paul Claes las, dacht ik aan het woord hagunnan. Op nummer 1 in die canon staat natuurlijk: quid expectamus nunchabent omnes volucres nidos inceptos nisi ego et tuhebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thuwat unbidan we nu Het is een van de meest besproken gedichten uit het Nederlands, en over … [Lees meer...] overHagunnan
Nogmaals Reynaerts biecht
Hoewel de biecht van Reynaert aan Grimbeert al eerder in deze serie ter sprake is gekomen, wil ik er ook iets over kwijt. Grimbeert is het derde dier dat Reynaert uit diens vossenhol komt halen om voor het hof te verschijnen. Reynaert gaat met hem mee. Tijdens de tocht besluit Reynaert om te biechten. Grimbeert, nu hoert haerwaertEnde vandet mi gheraden.Siet, ic comme hu te … [Lees meer...] overNogmaals Reynaerts biecht
De route van “hel en verdoemenis” door de Plenaire Zaal
Klein stukje over een literaire stijlfiguur en dan snel naar de taal in de Tweede Kamer? In zijn Sachwörterbuch der Literatur schrijft Gero von Wilpert (Stuttgart 1969:322) dat een Hendiadyoin – bij ons vaker hendiadys genoemd – een retorische figuur is die in de Oudheid en in de Barok erg geliefd was. Twee woorden met dezelfde betekenis konden … [Lees meer...] overDe route van “hel en verdoemenis” door de Plenaire Zaal
J.C. Bloem, De Dapperstraat
De Dapperstraat De Natuur? Haha. Daar lach ik omEn ook om die dwazen die ervoor vallenHet hele land is immers al gecultiveerd?En anders staat er wel een bordje met Verboden Toegang. Geef mij maar asfaltEn de troostelooze wallekant op een regendagWaarom zou je een open plek gaan zoekenOm naar de lucht te kijken? Je hebt toch tv? Alles is veel voor wie niet veel … [Lees meer...] overJ.C. Bloem, De Dapperstraat
De canon als natuurfenomeen
De canon volgens Claes Paul Claes is een van de beste lezers van het Nederlandse taalgebied, maar ook een man die van stelligheid houdt. Dat blijkt nu weer uit zijn Canon van de Nederlandse poëzie. Dat boek bestaat uit 100 klassieke gedichten van de Nederlandse dichtkunst – van hebban olla tot aan geen geld / geen vuur / geen speed. "Deze bloemlezing is niet samengesteld … [Lees meer...] overDe canon als natuurfenomeen
Waar gebeurd als excuus
Pfeijffer en de realiteit Wat ik vooral zo interessant vind aan Alkibiades, Ilja Leonard Pfeijffers nieuwe boek, is dat het in een trend past. Thomas de Veen stelt in zijn recensie in NRC Handelsblad (26 mei 2023) vast dat de roman zelf eindigt op pagina 772. Daarna volgen nog een kleine 170 bedrukte bladzijden, beginnend met een namenlijst van 11 bladzijden (218 … [Lees meer...] overWaar gebeurd als excuus
‘Hij stierf op Golgotha, wiedewiedewiet sjieng boeng’
De poëtica van Frits (2) In de jaren zestig van de twintigste eeuw begon De Avonden een tweede leven. Tussen 1947 en 1961 werd het boek zes keer gedrukt, in de daaropvolgende veertien jaar twintig keer. Er verschenen opnieuw serieuze analyses: van letterkundigen met een diploma ditmaal. Fens schreef een klassiek geworden artikel, Uren, dagen, … [Lees meer...] over‘Hij stierf op Golgotha, wiedewiedewiet sjieng boeng’
Zorgplicht
Deze maand heeft de Universiteit van Tilburg de infantilisering van het Nederlandse hoger onderwijs officieel voltooid. Het promotie-reglement is namelijk aangepast. In het bericht hierover op de website van de universiteit is het eerste bullet point: De promovendus moet aan het begin van de promotie een presentatie geven over haar onderzoek – dat was altijd al het geval. … [Lees meer...] overZorgplicht
Arnon Grunberg: debatavond over literaire kritiek
Woensdag 31 mei jl. vond er in zaal Club Nine van TivoliVredenburg te Utrecht een interessante bijeenkomst plaats: de presentatie van het nieuwe boek van Arnon Grunberg Waarheidsliefde en biefstuk. Essays over lezen en schrijven. (Nijgh en van Ditmar). Wie de traditionele opzet zou hebben verwacht van een interview met de schrijver van het nieuwe boek, werd verrast. Zoals … [Lees meer...] overArnon Grunberg: debatavond over literaire kritiek
De wiskundige structuur van de zin ontrafeld
94 jaar oud is Noam Chomsky nu, en vorige maand verscheen een klein nieuw hoogtepunt in zijn oeuvre, een artikel dat weer een aantal dingen op zijn kop zet, en misschien een nieuwe richting wijst in de studie van de zinsbouw. Ja, Chomsky is van dit artikel 'maar' de tweede auteur, en het is heel waarschijnlijk dat het artikel voor een groot deel uit de koker komt van de eerste, … [Lees meer...] overDe wiskundige structuur van de zin ontrafeld
De leesbaarheid van non-binaire voornaamwoorden
Meer en meer groeit het besef dat niet iedereen zich goed voelt in de binaire hokjes man of vrouw en dat gender niet zozeer een tweedeling is, maar een spectrum. Voor wie zich ergens in het midden bevindt, voldoen de traditionele voornaamwoorden hij of zij niet. Welke woorden gebruiken we beter wel om naar non-binaire personen te verwijzen? Er zijn verschillende opties in … [Lees meer...] overDe leesbaarheid van non-binaire voornaamwoorden
Avontuurlijk lijden
In zijn recent verschenen boektitels lijdt Atte Jongstra goedgemutst. Dankzij de ‘methode Jongstra’ hoeft de lezer zich niet te beklagen. Of het nu om een roman gaat als Cholerastad (2022) of om essays zoals nu gebundeld in Hemelwortels (2023), altijd weer worden obscure boekenkasten omgekeerd en de wonderlijkste afbeeldingen (al dan niet uit de collectie … [Lees meer...] overAvontuurlijk lijden
Het ie in ieder, iemand, iets en meer
Dat woorden als ieder, iemand en iets niet slechts door toeval op elkaar lijken zullen de meeste sprekers wel aanvoelen. Het ie dat ze gemeen hebben was vroeger een woord op zich: het is de Nederlandse evenknie van Duits je ‘ooit’ en eigenlijk een vorm van eeuw. Levenstijd We beginnen bij het Germaans, de voorloper van onze … [Lees meer...] overHet ie in ieder, iemand, iets en meer