Woorden als pianokruk, brandweervrouw en toetsenbord zijn transparante samenstellingen. Pianokruk is bijvoorbeeld opgebouwd uit piano en kruk, woorden die allebei ook los gebruikt worden en die je dus goed in de samenstelling herkent. Daartegenover staan woorden die we niet meer herkennen als samenstelling doordat we de delen … [Lees meer...] overEtymologica: Wereld, een oude samenstelling
Uitgelicht
Sporen van Multatuli in Indonesië
In 1970 publiceerde de Nederlands-Indonesische dichter en essayist Han Resink een bijdrage in een aan Multatuli gewijd gedenkboek onder de titel ‘Max Havelaar leeft in Indonesië’. Hij verwees in dat verband naar oudere inwoners die in de koloniale tijd met het boek hadden kennisgemaakt en naar geschiedenisboeken waarin Multatuli nog altijd genoemd werd als iemand die zich het … [Lees meer...] overSporen van Multatuli in Indonesië
De Aeneïs in twaalf maanden
Komend jaar is de Imagokalender van het Nederlands Klassiek Verbond gewijd aan de Aeneïs van Vergilius. Elke maand krijgen we afbeeldingen met ruimschoots toelichtingen te zien bij één van de twaalf boeken. Weinig klassieke teksten zijn in de Nederlandse literatuur, van de middeleeuwen tot heden, zo vaak nagevolgd als Vergilius’ epos over de stichting van Rome. Het verhaal over … [Lees meer...] overDe Aeneïs in twaalf maanden
De KB kocht een bijzonder middeleeuws handschrift uit Zwolle
Bericht van de Koninklijke Bibliotheek De KB kocht een bijzonder middeleeuws handschrift uit Zwolle aan. Het boek komt uit circa 1450-1470 en bevat 14 paginagrote, kleurrijke miniaturen (met de hand gemaakte tekeningen). Bij aankomst in de KB bleek dat het handschrift ooit waterschade heeft opgelopen. Daarom gaan onze restauratoren het eerst herstellen. Daarna gaan we het … [Lees meer...] overDe KB kocht een bijzonder middeleeuws handschrift uit Zwolle
Nieuw: Webforum voor de Neerlandistiek
Neerlandistiek is ooit, onder de naam Neder-L begonnen als voornamelijk een discussieforum voor mensen om onderling berichten en nieuwtjes uit het vak uit te wisselen. De laatste jaren heeft het steeds meer het formaat van een tijdschrift gekregen met artikelen waarop natuurlijk wel gereageerd kan worden, maar die toch vaak een soort eenrichtingsverkeer … [Lees meer...] overNieuw: Webforum voor de Neerlandistiek
6 januari – 8 januari 2023: Gijsbreght van Aemstel
Ruim 380 jaar al trekt deze kaskraker van Joost van den Vondel volle zalen en spreekt het verhaal van de mythische heer van Amsterdam, die op kerstnacht zijn stad probeert te beschermen tegen Kennemers en de Haarlemmers tot de verbeelding. Een treurspel dat generaties aan het denken heeft gezet over noodlot, voor- en tegenspoed en het kiezen tussen liefde en plicht, eigen of … [Lees meer...] over6 januari – 8 januari 2023: Gijsbreght van Aemstel
Wanneer ben ik aan de beurt?
In het dagelijks leven zijn we regelmatig met elkaar in gesprek. Tijdens deze gesprekken wisselen sprekers voortdurend van beurt. Dit noemen we een 'beurtwisseling'. Om een gesprek vloeiend te laten verlopen, is het belangrijk om als luisteraar een beurtwisseling te voorspellen. Als de luisteraar het einde van de sprekersbeurt niet voorspelt, vallen er ongemakkelijke stiltes. … [Lees meer...] overWanneer ben ik aan de beurt?
(Onbedoeld) ongeschikt of ongepast
‘Zuur wil glans, en roest zegt dat het alleen maar bijtend is.’ Reikhalzendheid en schrik strijden om voorrang als ik begrijp dat er in een peer reviewed tijdschrift nieuwe artikelen zijn verschenen over taal en inclusie. Mijn eerste reflex komt voort uit een drang alles te willen weten over wat me lief is. En het belang van dit thema staat buiten kijf. Wel heeft het … [Lees meer...] over(Onbedoeld) ongeschikt of ongepast
De biografische waarheid is niet te achterhalen
Over de biografie van schrijver Bernlef Vandaag is het tien jaar geleden dat de schrijver Bernlef – in het dagelijks leven Hendrik Jan (Henk) Marsman – overleed. Bij het grote publiek is Bernlef vooral bekend geworden als de auteur van de succesvolle roman Hersenschimmen (1984), een roman die ook vandaag de dag nog bovenaan de lijstjes van veelgelezen boeken … [Lees meer...] overDe biografische waarheid is niet te achterhalen
Welke talen gebruik jij?
Oproep aan docenten en studenten in het hoger en universitair onderwijs in Nederland en België van alle vakgebieden Help mee door een enquête over talen massaal in te vullen en studenten op te roepen massaal goede voorbeeld te volgen! Waar gaat het om? Een consortium van onderzoekers in Nederland en België heeft een enquête opgesteld over de talen die in … [Lees meer...] overWelke talen gebruik jij?
Dominee Wolff en zijn boekenkast
Ik denk niet dat het ooit bij iemand opgekomen is een biografie van dominee Adrianus Wolff te schrijven. Na zijn dood heeft weduwe Betje een nette Levens-Beschryving opgesteld, die verscheen in de Boekzaal der geleerde waereld (1777). Daarna zien we zijn naam nog wel verschijnen in biografische woordenboeken, maar verder is hij toch vooral de man … [Lees meer...] overDominee Wolff en zijn boekenkast
Een oud woord voor ‘donker’
Het wordt heden verondersteld dat Engels dun ‘bruingrijs’, voorheen ‘donker’, ontleend is aan het Keltisch, een taal waarvan vormen ooit in heel Brittannië gesproken werden. Er zijn echter aanwijzingen dat het wel degelijk een Germaans woord is, met vermoedelijke evenknieën in Nederlandse achternamen als Donders en Dunning. Gebruik in Engeland Het … [Lees meer...] overEen oud woord voor ‘donker’
‘Om niet te hoeven stoppen van geluk’
Heel de wereld wordt wakker in de context van de jeugdpoëziebloemlezing Het zijn goede tijden voor de kinderpoëzie. Vrijwel tegelijk met de mooie debuutbundel Ik denk dat ik ontvoerd ben (Querido) van Pim Lammers verscheen bij Gottmer een dikke bloemlezing met gedichten voor jonge lezers. Jaap Robben selecteerde voor Heel de wereld wordt wakker 333 gedichten van 111 … [Lees meer...] over‘Om niet te hoeven stoppen van geluk’
In memoriam Hans Wegman (1952-2022)
Op vrijdag 21 oktober is Hans Wegman, die tot 2017 lerarenopleider Nederlands was aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, op 70-jarige leeftijd in zijn woonplaats Nijmegen overleden. Hij werkte ruim 40 jaar als lerarenopleider. Hans is een grote inspiratiebron voor mij geweest. We ontmoetten elkaar in 2008, toen ik als eerstejaarsstudent begon aan de lerarenopleiding … [Lees meer...] overIn memoriam Hans Wegman (1952-2022)
Etymologica: eik en eek, eekhoorn en acorn
Eik is een van de weinige woorden die het Standaardnederlands uit de zuidoostelijke streektalen heeft overgenomen. Hoe is dat zo gekomen? Wat heeft eek ‘eikenschors’ ermee te maken? Hangt dat woord samen met eekhoorn? En heeft dát op zijn beurt weer iets te maken met het Engelse acorn ‘eikel’? In dit artikel lees je hoe het zit. Eik en eek De … [Lees meer...] overEtymologica: eik en eek, eekhoorn en acorn
Twee taalkundigen wachten samen op de trein
Zegt de een tegen de ander: toch een goede ingreep een paar jaar geleden, de wissel van “trein afgeschaft” naar “rijdt vandaag niet”. Klopt, zegt de ander. Het maakt het minder hard, het frustreert me minder. Het sluit ook mooi aan bij de steeds uitgebreidere verantwoording die de NMBS, ons Belgische spoorbedrijf, aandraagt bij vertragingen. We verzamelen wat we de laatste … [Lees meer...] overTwee taalkundigen wachten samen op de trein
Vondels Lijkklacht aan het vrouwenkoor
Op 12 februari 1635 overleed Vondels echtgenote, Maria de Wolff. Over dit verlies schreef Vondel een gedicht, gericht tot het zogeheten Vrouwenkoor in de Oude Kerk in Amsterdam, ‘O Heiligh Koor’, waar zij begraven zou worden, bij hun al eerder gestorven kinderen Sara en Constantijn. Ook hun dood had Vondel met gedichten herdacht. Vooral de gedichten op die kinderen zijn zo … [Lees meer...] overVondels Lijkklacht aan het vrouwenkoor
Sociale media: de wrede vijand van het leesplezier, of toch een zegen?
Tot de derde klas van de middelbare school had ik nog nooit een roman aangeraakt. In 4 vwo stond Anne bij ons voor de klas: de leukste docente Nederlands ever. Haar enthousiasme voor boeken stak mij vrijwel meteen aan. Ze liet me zien dat literatuur helemaal niet iets ouds en stoffigs was, zoals ik doorgaans dacht. Boeken hoeven niet Reve-ish, Mulish-achtig, of Hermanserig te … [Lees meer...] overSociale media: de wrede vijand van het leesplezier, of toch een zegen?
Invloed Nederlands op Fries varieert
De Friese spreektaal heeft veel variatie, niet alleen wat de Friese dialecten, maar ook wat de invloed van het Nederlands betreft. De resultaten uit onderzoek van taalkundige Nika Stefan (Wrocław, Polen, 1985) bevestigen het wijdverbreide voorkomen van leenwoorden en leenconstructies in het gesproken Fries en het verschil met de Friese standaard, maar laten ook zien dat … [Lees meer...] overInvloed Nederlands op Fries varieert
Thomas Heerma van Voss over literaire tijdschriften
De recensiedokter (10) Recensiedokter Evi Aarens diagnosticeert de literaire kritiek. Vandaag Thomas Heerma van Voss over de teloorgang van het literaire tijdschrift. In de jaren dat ik werkte aan mijn debuutbundel Disoriëntaties, eerst op een kostschool in Wales en daarna als student in Cambridge, stuurde ik af en toe een voltooide sonnettenreeks als ‘ongevraagde … [Lees meer...] overThomas Heerma van Voss over literaire tijdschriften
Een spoedcursus dierentaal op de middelbare school
Op 16 en 17 mei was ik te gast op mijn oude middelbare school, het Peellandcollege in Deurne, om gastlessen Nederlands te geven aan alle 5 vwo-klassen. Nog nooit eerder had ik voor de klas gestaan. Ik was dan ook behoorlijk nerveus, maar ik was vastberaden om de leerlingen een kijkje te geven in de wondere wereld van de Neerlandistiek. Dierentaal? Mijn les begon ik … [Lees meer...] overEen spoedcursus dierentaal op de middelbare school
‘Joden zijn ook mensen’
Met de paplepel van Ewoud Sanders is een verschrikkelijk boek. Het behandelt het beeld dat in Nederlandstalige jeugdverhalen van joden is opgehangen, en dat is niet mals. Een zeer groot deel van de relevante verhalen heeft Sanders in de loop van jaren tot zich genomen, en voor zover de verhalen – ook na de Tweede Wereldoorlog – niet onvervalst antisemitisch waren, werd er vaak … [Lees meer...] over‘Joden zijn ook mensen’
De canon in de klas
Op vrijdag 7 oktober reflecteerden verschillende neerlandici in de Koninklijke Bibliotheek op de resultaten van de canonenquête. Op Neerlandistiek worden de bijdragen van de sprekers gebundeld - opdat de discussie breder kan worden voortgezet. De canon moet de klas in, omdat goed onderwijs altijd op inhoud georiënteerd is, en zonder canon hebben we geen inhoud.In plaats … [Lees meer...] overDe canon in de klas
Leve de canonenquête
Op vrijdag 7 oktober reflecteerden verschillende neerlandici in de Koninklijke Bibliotheek op de resultaten van de canonenquête. Op Neerlandistiek worden de bijdragen van de sprekers gebundeld - opdat de discussie breder kan worden voortgezet. Ik geef drie redenen waarom ik blij ben met de canonenquête. De eerste heeft te maken met mijn perspectief als extramuraal … [Lees meer...] overLeve de canonenquête
God, bescherm de man die in het park blijft zitten.
Waarom gedichten lezen? Schrijven over waarom je gedichten leest, blijkt een schaamtevolle daad. Wie over gedichten schrijft, verschuilt zich meestal achter van alles: een intelligente close reading van het gebodene, of een analyse van de ideologie van de dichter, of kritiek op diens onvolkomenheden. Maar dat zijn natuurlijk allemaal geen redenen om gedichten te lezen. … [Lees meer...] overGod, bescherm de man die in het park blijft zitten.
