Een van de vele jaarlijkse rituelen in Nederland is de bekendmaking van de populairste honden- en kattennamen van het afgelopen jaar. Volgens de Stichting Nederlandse Databank Gezelschapsdieren waren dat in 2023 Luna, Max, Simba, Bella, Milo, Nala en Ollie. Toen ik dat las, vroeg ik me af sinds wanneer deze namen eigenlijk populair zijn, en welke namen onze huisdieren in het … [Lees meer...] overEtymologica: Mode in honden- en kattennamen
etymologie
Etymologica: sla
Dit zijn de namen voor ‘sla’ van onze niet-Nederlandse tuinders: Arabisch سلطة; Duits Salat; Engels salad; Frans salade; Koerdisch xas; Kroatisch salata; Persian سالاد; Spaans ensalada. We hebben (nog) geen Oekraïense medetuinders, maar hier alvast hun woord voor sla, салат in Cyrillisch schrift, omgespeld salat. Als je de … [Lees meer...] overEtymologica: sla
Etymologica: Wanneer de woorden samengroeien
Onze taal heeft samenstellingen en afleidingen, opzettelijk gesmeed, en onze taal heeft losse verbindingen die mettertijd als woorden op zich gezien worden. Maak indruk op lezers en luisteraars door eens zulke samengroeiingen te ontsamenen. Naar verhouding Hoewel ze maar een klein aandeel van onze woordenschat vormen worden samengroeiingen zeer regelmatig gebruikt. We … [Lees meer...] overEtymologica: Wanneer de woorden samengroeien
Etymologica: Een verhaal van boom en trie
Hoe dichterlijk dat juist van het woord boom de groei en oorsprong maar lastig na te gaan zijn. Helder echter is het lange verleden van het evenwoord trie, dat in zijn reine verschijning in ons taalgebied beperkt is tot een oord aan de zuiderzoom. Boom In het Nederlands en andere Westgermaanse talen verwijzen de verschillende vormen … [Lees meer...] overEtymologica: Een verhaal van boom en trie
Podcast: Etymologie – waar komen onze woorden vandaan?
Bij etymologie gaat het vaak over leenwoorden — woorden die we overnemen uit andere talen —, maar een belangrijk deel van onze woordenschat bestaat uit erfwoorden. Dat zijn woorden die er altijd al waren, maar die door de vele eeuwen heen wel aanzienlijk veranderd zijn. En precies die woorden vormen het interessegebied van Yoïn van Spijk. We spraken met hem over hoe woorden … [Lees meer...] overPodcast: Etymologie – waar komen onze woorden vandaan?
Etymologica: Toen ‘zijn’ nog genderneutraal was
De Proto-Germaanse voorloper van ons bezittelijk voornaamwoord zijn was genderneutraal: *sīnaz kon ‘van hem’, ‘van haar’ en ‘van hen’ betekenen. Dat weten we doordat zijn nakomelingen in het Oudnoords, het Gotisch en het Oudengels, vroege Germaanse dochtertalen, nog steeds al die functies hadden, en in de huidige Noord-Germaanse talen, zoals het Noors en Zweeds, … [Lees meer...] overEtymologica: Toen ‘zijn’ nog genderneutraal was
Etymologica: Het Kolenwoud tot Turenhout
Dwars door België strekte ooit het wijde bos dat silva Carbōnāria heette bij de Romeinen. Een oude inheemse benaming leve voort als de oordnaam Turnhout, voorheen Turenhout, met de Germaanse evenknie van Latijn dūrus ‘hard’ en Sanskriet dūráḥ ‘ver, wijd’. De perken Gelijk een lange gordel scheidde het west van oost, een wilde grens vormend van vooral eiken en beuken, al … [Lees meer...] overEtymologica: Het Kolenwoud tot Turenhout
Etymologica: heermoes
Van alle onkruid waar ik als beginnend volkstuinder mee te maken krijg, is heermoes de vervelendste. Als je even niet op de tuin geweest bent, staat er weer een serie kerstboompjes op het pad. Je kunt ze heel gemakkelijk wegtrekken, maar ze komen even gauw weer terug. Het woord heermoes wordt overigens door de spellingcorrector van m’n computer niet herkend. Wij op de … [Lees meer...] overEtymologica: heermoes
Etymologica: hijs, hoeker en houvast
In deze aflevering van Etymologica komen drie termen aan de orde die met de scheepvaart te maken hebben: hijs, hoeker en houvast. hijs zelfstandig naamwoord ‘het hijsen; hijswerktuig; oplawaai’. Nieuwnederlands Een heele hijsch [1904; WNT], Den heelen hijsch raapkoeken viel [1899-1906; WNT], Dat zij (= zekere werklieden) … geen goed onder den hijsch zullen brengen voor … [Lees meer...] overEtymologica: hijs, hoeker en houvast
Kiebäiste: in spoar fan it Aldfryske ki “kij” yn it Sealterfrysk
Yn alle hjoeddeistige Fryske talen hat it wurd foar "ko" in ûnregelmjittige meartalsfoarm. Yn it Westerlauwersk Fryslân is it ientallige wurd almeast ko, wylst by Kollum om koe sein wurdt (mei it lûd fan kût). It meartal dat dêrby heart, is kij (mei it wenstige dialektferskaat yn de útspraak fan it lûd). Yn Noard-Fryslân leit it spul der net botte oars hinne. Op 'e fêstewâl … [Lees meer...] overKiebäiste: in spoar fan it Aldfryske ki “kij” yn it Sealterfrysk
Etymologica: butterscotch
Een dag als vandaag, waarin iedereen zich volstopt met chocolade-eitjes, is een geschikt moment om eens te kijken naar de herkomst van het woord butterscotch, de harde karamelsoort die vaak aan chocolade wordt toegevoegd. Indonesië Dat butterscotch een Engels leenwoord is, zal iedereen duidelijk zijn. Maar sinds wanneer gebruiken we het woord in het Nederlands? Als we dat … [Lees meer...] overEtymologica: butterscotch
Vuur als levend wezen
De verre voorloper van onze taal had twee woorden voor vuur: het ene onzijdig, het andere mannelijk. Ze zouden een tegenstelling weergeven tussen vuur als lijdzame zaak en vuur als bezielde kracht, een voorstelling die in het aloude oostervuur voortleve. Godsdienst Vuur is de boodschapper, de overbrenger van offers aan de goden, en als zodanig eerwaardig. Zo was het … [Lees meer...] overVuur als levend wezen
Snie
Fan snie hat men trije kear lêst: as it falt, as it der leit en as it teit. Dy wiisheid sljochtsje etymologen oer, dy sjogge snie as in útdaging. It Sanskryt hie al in wurd 'snihyati' (betsjutting: 'plakt oaninoar') dêr't ús 'snie' yn werom te kennen is. Yn Keltyske, Slavyske, Germaanske, Baltyske en Romaanske talen binne de wurden foar 'snie' ek besibbe oan datselde … [Lees meer...] overSnie
Etymologica: regenworm
Wie als rechtgeaarde tuinder nu bezig is met ’t spitten van zijn grond, komt ’m zeker tegen, de borstelarme regenworm. De worm zoals ie in Noord-Holland genoemd wordt, is een bijzonder nuttig dier. Hij verbetert met zijn gegraaf de bodemstructuur. Hij maakt lange tunneltjes waar de lucht in kan doordringen en dat heeft weer tot gevolg dat bacteriën dieper … [Lees meer...] overEtymologica: regenworm
Etymologica: Ogen en oren open houden
Het had niet veel gescheeld of ons woord oog was aag geweest. In een vroege vorm van het Protogermaans, de gereconstrueerde voorouder van alle Germaanse talen, moet het woord voor 'oog' *agōn zijn geweest. Zoals *magōn ons woord maag is geworden, zo zou *agōn in aag zijn veranderd. Maar zo is het niet gegaan: oog en zijn equivalenten in de Germaanse zustertalen wijzen er … [Lees meer...] overEtymologica: Ogen en oren open houden
De keefse
Met de verschijning van het tweede deel van Dune op het witte doek betreedt het begrip ‘bijzit’ wederom het wijdere bewustzijn. Nu wordt daar vaak het leenwoord concubine voor gebruikt, vroeger het raadselachtige erfwoord keefse. Een oude verhouding Streng genomen is een bijzit een vrouw die in buitenechtelijke gemeenschap met een man leeft. … [Lees meer...] overDe keefse
Jûn
It Fryske wurd foar it part fan de dei tusken 18:00 en 00:00 oere hat hjoed-de-dei amper wat wei fan dy yn ús buortalen. Op it earste each liket “jûn” neat te krijen te hawwen mei “avond”, “Abend” of it Deenske “aften”. Yn it iere Aldfrysk hiene wy de foarm “even(d)”, dy't dochs ferrekte bot liket op it Ingelske “eve”. Yn wat letter Aldfrysk fine we oars ek al in foarm dêr't dy … [Lees meer...] overJûn
Etymologica: de kikker
Bij zo’n zachte winter als we nu beleven, zal ’t wel niet lang duren of de eerste kikkers laten zich horen. Daarom wil ik ’t nu alvast hebben over de namen, die er in de Nederlandse dialecten voor dat diertje bestaan. Daarbij let ik weer speciaal op de benoemingsmotieven. Waarom heet een zaak zoals ie heet? Bij stoel of boom is dat niet meer na te gaan, maar bij kikker is dat … [Lees meer...] overEtymologica: de kikker
What if English was more like Dutch!
How to learn Dutch fast? In this video, we go through a word journey, breaking down Dutch words and reconstructing them as pseudo-English words! It’s not a linguistically bulletproof method, but if you bear with the premise of the video, you might find this a valuable tool in learning Dutch, or any other Germanic language. If you know some basic rules such as the second … [Lees meer...] overWhat if English was more like Dutch!
De kat en haar naam
Biologen geven dieren en planten geleerde Latijnse namen en u zult bij het horen van het woord Felis wel vermoeden dat het gaat om de kat. Is het niet om de kattenbrokjes, dan wel om de tekenfilmpjes. Omdat de Romeinen er een naam voor hadden, wisten ze van het bestaan van het dier. De verspreiding van de kat Dat blijkt niet alleen uit teksten, maar ook uit … [Lees meer...] overDe kat en haar naam
Etymologica: In volle varwe
Kleur tooit het land weer nu de krokus bloeit als vrolijke voorbode van Vrouwe Oostere, de lieve lentegeest. We kunnen haar wel evengoed Vrouwe Varwe noemen, met het oude woord voor ‘kleur’ dat ons allen nog bekend is in zijn nieuwere, mindere vorm verf. In het Germaans, de voorloper van onze taal en dier zusters, moet dit woord nog *farwō geluid … [Lees meer...] overEtymologica: In volle varwe
Krookjefakânsje
Ofrûne wike wie it krookjefakânsje. Ek wol foarjiersfakânsje neamd of, yn it Nederlânsk, voorjaarsvakantie of krokusvakantie. Krookje is it Fryske wurd foar krokus en referearret oan de wolbekende blom. Oars as yn it Nederlânsk is krokus yn it Frysk dus wurden ta krookje, nei alle gedachten in ferlytsing fan krook, in foarm dy't wy histoarysk sjoen ek noch wol sporadysk yn it … [Lees meer...] overKrookjefakânsje
Etymologica: hoerenjong
Vorig jaar werd op 17 november de voetbalwedstrijd FC Den Bosch - Telstar gestaakt vanwege kwetsende spreekkoren. Aanhangers van FC Den Bosch scandeerden ‘kut-KNVB’ en riepen ‘hoerenjong’ naar de scheidsrechter. De KNVB diende een klacht in bij de aanklager betaald voetbal, “niet vanwege ‘Kut-KNVB’, maar vanwege ‘hoerenjong’,” aldus een verklaring. Begin deze maand werd de … [Lees meer...] overEtymologica: hoerenjong
Etymologica: de herkomst van ‘klein’
Het woord klein heeft dezelfde oorsprong als het Engelse clean. Ze zijn allebei uit het Proto-Germaanse woord *klainiz ‘glanzend’ ontstaan. In de dochtertalen heeft dat woord zich qua vorm en qua betekenis op verschillende manieren ontwikkeld. De infographic laat een selectie van Westgermaanse standaardtalen en streektalen zien. Literatuur … [Lees meer...] overEtymologica: de herkomst van ‘klein’
Etymologica: de mol
’t Moest er maar eens van komen, dat ik een stukje schrijf over de mol. We kennen ’m allemaal, of in elk geval z’n opwerpselen. Vooral in je grasveldje zijn ze bijzonder vervelend. Wie mol zegt, denkt meteen aan zijn graafwerk, de molshoop. Geen wonder dus dat de meeste namen verwijzen naar dat hinderlijke gedrag. In ’t oosten van ons taalgebied, Drente, Overijssel, … [Lees meer...] overEtymologica: de mol
