Samenstellingen vind ik al jaren leuk, zelfs al voor ik me had gerealiseerd dat ‘samenstelling’ zelf een samenstelling is. Zeker bezien in combinaties zijn samenstellingen leuk, zoals het woord voor worst-voor-op-brood en het woord voor worst-gemaakt-van-ossenvlees en dat voor worst-die-gemaakt-is-door-middel-van-roken en dat voor een worstje-dat-kennelijk-geluid-maakt; heel … [Lees meer...] overUnruhig wandern, wenn die Blätter treiben
morfologie
Woordenloos
Zijn er ook positieve woorden die eindigen op -loos?Iets over zoutloos en zouteloos, redeloos en rederijk, feitenvrij en feitenarm.Op de radio sprak een theatermaakster over het woord kinderloos: zij maakte een voorstelling over kinderloosheid en vond dat woord niet prettig, omdat het een negatieve bijklank zou hebben. Ik dacht daar even over na, begreep het wel, en vroeg me af … [Lees meer...] overWoordenloos
Alsof het gedrukt staat: Copyrette & Printerette
Achter het Achtervoegsel 59 De computerette, een bedrijf waar mensen zonder eigen computer terecht konden om teksten te verwerken of de administratie van een vereniging te voeren, bestaat al enige tijd niet meer. Door steeds lagere prijzen beschikt nagenoeg elk gezin(slid) nu over een pc, een laptop, een tablet of een smartphone. Daarmee is de behoefte aan een winkel waar … [Lees meer...] overAlsof het gedrukt staat: Copyrette & Printerette
Verschenen: The dynamics of feminisation
A corpus-based diachronic analysis of Dutch and German feminising morphology In this book, feminisation – the marking of female sex on personal nouns – in Dutch and German is investigated contrastively, diachronically, and corpus-linguistically. The corpus-based approach entails a theoretical and methodological shift from a structuralist and essentialist approach to the … [Lees meer...] overVerschenen: The dynamics of feminisation
Speciale speciaalzaken
Achter het Achtervoegsel 57 Groente, vlees, vis en brood: lekkerbeten en slikkermikken weten dat je voor kwaliteit naar een speciaalzaak moet gaan. Toch kiezen veel consumenten voor het gemak en de lagere prijs van een supermarkt. Kleine middenstanders stellen alles in het werk om klanten terug te winnen én te behouden. Taal blijkt daarbij een niet te onderschatten rol te … [Lees meer...] overSpeciale speciaalzaken
Drinkden mensen in de middeleeuwen water?
N’kisi is een grijze roodstaart die naar verluidt een werkwoord heeft vervoegd. Hij zou uit de stam fly en de uitgang d de verledentijdsvorm flied hebben gevormd. Geen goed Engels natuurlijk, maar juist daaruit blijkt dat N’kisi niet alleen napapegaait, maar zelf nieuwe uitingen in mensentaal kan vormen. Ik weet niet of wat over N’kisi’s taalvermogen wordt beweerd waar is, … [Lees meer...] overDrinkden mensen in de middeleeuwen water?
Vampieren zingen, vampiers bezingen
Een van de eigenaardigheden van het Nederlands is dat het verschillende manieren heeft om een woord in het meervoud te zetten. De twee belangrijkste zijn -s en -en: je zegt kantons, maar japonnen. Daarnaast zijn er nog wat echt uitzonderlijke vormen zoals -eren in kinderen, maar -s en -en worden allebei ook wel voor geheel nieuwe woorden gebruikt. Die achtervoegsels zijn … [Lees meer...] overVampieren zingen, vampiers bezingen
Reduplicatie
ft. bóbr kurwa! Eén van mijn favoriete websites is The World Atlas of Language Structures. Je kunt er op een interactieve kaart allerlei verschillende taalfenomenen bestuderen. Hieronder de kaart voor het fenomeen ‘reduplicatie’, oftewel (gedeeltelijke) woordherhaling. Zo kom je erachter dat reduplicatie een wijdverbreid fenomeen is. Met een hoop verschillende … [Lees meer...] overReduplicatie
De verkaramelzeezoutisering van het Nederlands
Het Nederlands groeit als schimmel op een brood: onstuitbaar, maar ook onvoorspelbaar. Ineens zit er op deze plek een kolonie, terwijl het brood elders nog onaangetast is. Die uitbreiding gebeurt vaak met voor- en achtervoegsels: van stom maak je keistom of stommeling. Maar ook die voor- en achtervoegsels zijn in sommige perioden actiever dan in andere. Dit weekeinde ging … [Lees meer...] overDe verkaramelzeezoutisering van het Nederlands
’n Uitsonderlike mooi vrou in het Afrikaans
Afrikaanse taalkunde zou verplicht moeten zijn voor iedereen die geïnteresseerd is in het Nederlands. De dingen zijn net een beetje anders. In hoofdstuk 3 van Afrikaans Linguistics schrijft Jan Conradie van de Universiteit van Johannesburg bijvoorbeeld over allerlei veranderingen die de taal heeft ondergaan, en die ze nu nog steeds ondergaat. Een van de veranderingen betreft … [Lees meer...] over’n Uitsonderlike mooi vrou in het Afrikaans
Er staat een centaurette in de gang
Achter het achtervoegsel 55 Kent u Melinda, Sunflower en Otika? Tot voor kort had ik nog nooit van hen gehoord. Het blijken drie vooraanstaande centaurettes te zijn, zo lees ik op de Engelstalige Disney Wiki (en ook daarvan had ik tot voor kort nog nooit eerder gehoord). Degene die het lemma over de centaurettes heeft geschreven, blijkt een bijzonder groot fan te … [Lees meer...] overEr staat een centaurette in de gang
Ik mijdt de toiletten in de trein
Is het belangrijk om werkwoorden goed te spellen? Hebben lezers er last van als je ik vindt schrijft? Sommige mensen hebben daar een sterke mening over, maar opmerkelijk genoeg is er maar weinig onderzoek naar, en het onderzoek dat bestaat is vaak nogal onnatuurlijk: je nodigt mensen uit om speciaal geconstrueerde teksten te lezen om dan te zien of ze die lastiger vinden met … [Lees meer...] overIk mijdt de toiletten in de trein
Teweerstellen met tankette
Achter het Achtervoegsel 54 Eind april 2025 haalde koning Willem-Alexander het nieuws met een uitspraak tijdens een bezoek aan de Luitenant-generaal Bestkazerne in Vredepeel (Limburg). Naar zijn mening zou Nederland zich tot de tanden toe moeten bewapenen, want vrede en veiligheid zijn niet langer een vanzelfsprekendheid meer. Dat zal wel een enorme investering vergen want … [Lees meer...] overTeweerstellen met tankette
Ook liefdedoos is een woord
Over het nieuwe boek van Nicoline van der Sijs Dit boekje is het eerste deel van een boekenreeks, opgezet door de afdeling Nederlandse taal en Cultuur van de Radboud Universiteit in Nijmegen. “Het doel van de reeks is om lezers op een vernieuwende, aansprekende manier kennis te laten maken met recent Neerlandistisch onderzoek.” Er wordt bij deze boekjes ook aanvullend … [Lees meer...] overOok liefdedoos is een woord
Ontkoeid polderland
Wat is ontkoeid polderland? Wanneer je Nederlands goed genoeg is, weet je het: polderland waarvan de koeien op de een of andere manier zijn verwijderd. Je hebt het woord ontkoeid waarschijnlijk nooit eerder gehoord, maar toch kun je er een betekenis aan geven. Daarover gaat een artikel van de Nederlands-Berlijnse hoogleraar Muriel Norde en haar Schotse collega Graeme Trousdale … [Lees meer...] overOntkoeid polderland
Interplanetair
Om te laten zien hoe de Nederlandse woordenschat borrelt, bespreek ik iedere week met de twee groepen eerstejaarsstudenten Nederlands een nieuw woord uit het nieuws van deze week. Deze week vroeg ik of ze zelf een woord hadden, en allebei de groepen kwamen met het woord interplanetair. Kennelijk is er over dat woord in de afgelopen weken tumult ontstaan. Het stond in een … [Lees meer...] overInterplanetair
Psychopatesk
Een morfologische noviteit debiteerde boekbespreker Jeroen Vullings in het wekelijks radioprogramma Nieuwsweekend van omroep MAX, op NPO Radio 1, 10 mei 2025 (08:30 - 11:00 u.) Als derde en laatste boek besprak hij ‘ReinAard. Schelmenroman’, de recent verschenen bewerking door Tom Lanoye van het beroemde middeleeuwse dierenepos Van den vos Reynaerde, waarvoor spreker grote lof … [Lees meer...] overPsychopatesk
De vorstin der dranken: Ronette
Achter het Achtervoegsel 53 Heb je ze wel eens gehoord op de radio? De reclamespotjes voor AnaMel? Bij die naam denk je misschien aan een nieuw drankje op basis van melk, geïnspireerd op Chocomel, de beroemde chocolademelk van Nutricia in de gele pakken met chocoladebruine letters. Maar als je AnaMel oraal inneemt – ik zou het niet aanraden – kom je bedrogen uit. Het is … [Lees meer...] overDe vorstin der dranken: Ronette
En we noemen haar *ette
Achter het Achtervoegsel 52 In de vijftigste aflevering van Achter het Achtervoegsel stonden vrouwelijke voornamen op -ette centraal. Omdat de Nederlandse Voornamenbank van het Meertens Instituut gegevens bevat uit de periode tussen 1790 en 2018, hoopte ik via enkele historische corpora – het Corpus Gysseling, het Corpus … [Lees meer...] overEn we noemen haar *ette
Babette moet hangen!
Achter het Achtervoegsel 51 Multatuli’s beroemde roman Max Havelaar (1860) opent met een ‘Onuitgegeven Tooneelspel’ als motto. Daarin wijst een gerechtsdienaar Lothario aan als de man die zijn vrouw Barbertje vermoord, in kleine stukjes gesneden en ingezouten zou hebben. Vanzelfsprekend kan een dergelijke gruweldaad niet zonder gevolgen blijven en de rechter besluit dan … [Lees meer...] overBabette moet hangen!
TANDloosheid, tandeLOOSheid
In een artikel in het nieuwe nummer van het vakblad Nederlandse Taalkunde snijdt Marcel den Dikken een intrigerende kwestie aan: dat in woorden die eindigen op -loosheid de klemtoon soms verschuift. Je zegt bijvoorbeeld werkeloos met klemtoon op werk, maar in werkeloosheid leggen de meeste mensen die klemtoon op loos. Toch gebeurt die verschuiving niet altijd. In … [Lees meer...] overTANDloosheid, tandeLOOSheid
Croquetterette
Achter het achtervoegsel 49 De tijd van oliebollen en appelbeignets ligt nog maar net achter ons en daarom leek het me een goed idee om dit nieuwe jaar te starten met een minstens zo vet woord: de croquetterette. Het werd me toegestuurd door een lezer van deze rubriek. Hij had het gezien in de Volkskrant van 30 november, waar Paul Faassen een kleine ode brengt aan de voor … [Lees meer...] overCroquetterette
Op z’n Ruttes
De late avond-T.V.- talkshow Bar Laat, seizoen 1, aflevering 64, op donderdag 12 december jl., besteedde om te beginnen aandacht aan de eerste NAVO-speech van Mark Rutte als nieuwe secretaris-generaal van het bondgenootschap, die op de genoemde dag met een alarmerende boodschap was gekomen. We zijn niet klaar voor wat er over vier tot vijf jaar op ons afkomt, waarschuwde Rutte, … [Lees meer...] overOp z’n Ruttes
Omtzigtiaans en andere eponiemen op -iaans
Het woord in het kopje hierboven lijkt misschien even wat moeilijk uit te spreken, maar dat is een beetje gezichtsbedrog. Met een passende lettergreepverdeling lukt het immers goed: om-tzig-ti-aans. Het is een zogeheten eponiem, een van een specifieke persoonsnaam afgeleid adjectief. Zo’n term roept onmiddellijk een beeld op, dat in principe weinig toelichting behoeft. Het … [Lees meer...] overOmtzigtiaans en andere eponiemen op -iaans
Schilderen met -ette
Achter het achtervoegsel 48 Ik heb geen twee linkerhanden. Eenvoudige klusjes in huis kan ik zelf oplossen en voor het timmeren van een uitloopren voor onze kippen draai ik mijn handen ook niet om. Maar het scheppen van beeldende kunst is mij niet gegeven: beeldhouwen, tekenen en schilderen kan ik niet. Het is voor ons ouders dan ook bijzonder dat onze oudste dochter … [Lees meer...] overSchilderen met -ette
