Door Marc van Oostendorp Ik weet wel dat sommige lezers er anders over denken, maar wat mij betreft kan geen poezenplaatje op internet op tegen tekeningen als de volgende: Hier wordt voorgerekend hoe je de betekenis van de zin 'Laura ziet Karel niet' kunt bepalen uit de samenstellende delen. Boven ieder woord staat de logische formule voor dat woord (eigennamen zijn … [Lees meer...] overUitrekenen wat ‘elke student lacht’ betekent
semantiek
Hoe gevaarlijk zijn ‘persoonlijke bezittingen’?
Door Marc van OostendorpDe politie van Rotterdam twitterde het vorige week al, maar gisterenavond kwam NRC Handelsblad met de definitieve bevestiging: de jongen die zich opsloot in de wc van de Thalys naar Parijs was niet verdacht. In zijn rugzak had hij alleen 'persoonlijke bezittingen' bij zich.Dat doet de vraag rijzen: waarom is die mededeling ontlastend? Wat zijn … [Lees meer...] overHoe gevaarlijk zijn ‘persoonlijke bezittingen’?
Met zijn vijfjes
Zoals je mensen hebt die op een doorregende grijze dag tegen het grijze beton van de grijze gebouwen gegarandeerd een zeldzaam grijs vogeltje zien, zo zijn er mensen die aan de Nederlandse taal steeds weer nieuwe dingen weten te ontlokken. Mijn college Gertjan Postma is zo iemand – hij weet je gegarandeerd te wijzen op dingen die je als moedertaalspreker al je hele leven … [Lees meer...] overMet zijn vijfjes
Zó niet cool
door Maartje LindhoutAf en toe hoor ik het iemand zeggen, soms ben ik dat zelf: Dat is echt zó niet aardig, zó niet cool, zó niet leuk. Altijd met nadruk op ‘zo’. Volgens mij is dit een redelijk nieuw verschijnsel. Als je dit zegt, wil je benadrukken dat iets in sterke mate alles behalve aardig, cool of leuk is. Toch? Hoe zit het met dit verschijnsel? Hoe ver kun je gaan en is … [Lees meer...] overZó niet cool
Sinds iemand 18 is
Door Marc van OostendorpLaat mensen een invuloefening doen en de vreemdste resultaten komen naar boven. De lerares Odile Verberkmoes liet haar cursisten, die het Nederlands als vreemde taal leerden, een woord invullen op de volgende puntjes:... iemand in Nederland 18 is, heeft hij stemrecht.Sommige mensen kozen voor als en anderen voor zodra: dat is allebei goed. Maar er … [Lees meer...] overSinds iemand 18 is
Je verbindt ons
Door Marc van OostendorpWie herinnert zich Jan Peter Balkenende nog? Ooit was hij premier van Nederland en daarom was het nodig dat we af en toe luisterden naar wat hij te berde bracht. Dat was bijvoorbeeld op zeker moment (in 2008, in een interview):Zonder geloof kun je niet functioneren.Over dat je werd vervolgens in de Tweede Kamer vergaderd. Wie was dat je? De … [Lees meer...] overJe verbindt ons
Ja, hij spreekt geen Engels
Door Marc van OostendorpEr is de laatste jaren veel te doen over de betekenis van de woorden ja en nee. Nu staat er alweer een artikel in het prestigieuze tijdschrift Language, van de Amsterdammer Floris Roelofsen en zijn Amerikaanse collega Donka Farkas. Wanneer zegt iemand ja? En wanneer nee?Het is een uitgebreid artikel en Roelofsen en Farkas deinzen niet … [Lees meer...] overJa, hij spreekt geen Engels
Wat betekent ‘nee’?
Door Marc van Oostendorp Als een rechercheur nee zegt, wat bedoelt ze dan? Neem het geval van Dikke Tony, een maffiabaas die het handig leek om te doen alsof hij vermoord was. Her en der heeft hij rond de scheepswerven 'aanwijzingen' voor die moord verstopt. Die aanwijzingen worden gevonden en onderzocht door forensische wetenschapper Smit, die een voorzichtige conclusie … [Lees meer...] overWat betekent ‘nee’?
Zwermwoorden
Door Marc van OostendorpSommige woorden zijn tegelijkertijd een beetje enkel- en een beetje meervoudig. Team is zo'n woord, en familie is er nog zo één: ze wijzen op een groepje individuen (en daarmee een meervoud), maar zien die als een eenheid. Groepje is natuurlijk zelf ook zo'n woord.In een recent artikel laat de Amerikaanse semanticus Robert Henderson zien … [Lees meer...] overZwermwoorden
Stageplaats op Meertens Instituut: Taal en getal
Taal en Getal is een deelproject van het NWO Horizon project Knowledge and Culture. In dit deelproject wordt onderzocht hoe het cognitieve getalssysteem wordt uitgedrukt in de verschillende talen van de wereld. Eén van de doelen van het project is het maken van een typologische database van de morfosyntaxis van telwoordsystemen.Recent onderzoek laat zien dat het aangeboren … [Lees meer...] overStageplaats op Meertens Instituut: Taal en getal
De logica van de kater
Door Marc van OostendorpAls Sam geen kater is, wat dan wel? Dat lijkt een makkelijke vraag: een poes, natuurlijk. Maar dat voor de hand liggende antwoord roept wel meteen allerlei vragen op. In de eerste plaats, zou je kunnen zeggen: als Sam geen kater is, kan hij of zij of het natuurlijk nog wel al het andere zijn (een danspas, een lichtmatroos, een potje pindakaas). En in de … [Lees meer...] overDe logica van de kater
Wetenschappelijke prijs KANTL 2015
Deadline nadert In 2015 wordt de wetenschappelijke prijs van de KANTL uitgereikt voor een taalkundige studie met als thema “Semantisch-syntactische studie van voorzetsel- en achterzetselgroepen in de Nederlandse zin (historisch of synchronisch)”. De prijs bedraagt 1240 euro, deadline voor inzenden is 10 december 2014.Meer informatie is te vinden op de KANTL-website:- … [Lees meer...] overWetenschappelijke prijs KANTL 2015
Veel gedoe rondom de Franse koning
Soms droom ik dat ik de loterij win, mij terugtrek in de bergen, taalfilosoof word en mijn dagen wijd aan de Koning van Frankrijk. Sinds de Britse wijsgeer Bertrand Russell (1872-1970) over die man begon te praten, is de discussie onder semantici nooit opgehouden. Russell maakte zich druk over de zin: (i) - De huidige Koning van Frankrijk is kaal.Deze zin is duidelijk niet … [Lees meer...] overVeel gedoe rondom de Franse koning
Het mocht niet zo zijn
Door Marc van Oostendorp Waarom zeggen mensen 'het mocht niet baten'? Waarom niet 'het baatte niet'? Dat is toch veel korter, en betekent bovendien hetzelfde? Dat vroeg iemand (in 140 lettertekens) op Twitter.Nu is een gouden stelregel in het leven dat twee zinnen nóóit precies hetzelfde betekenen. Ieder woordje voegt wat toe, iedere verandering in de vorm zorgt ervoor dat … [Lees meer...] overHet mocht niet zo zijn
Zo’n grote fles bier
Door Marc van Oostendorp Langzaam ontdekken de taalkundigen hun lichaam. Het is een langdurig proces: net als iedereen in de westerse cultuur – en vermoedelijk ook bijvoorbeeld de Chinese of de Japanse – zijn we geneigd om aan taal te denken als een rij letters op een blad papier of een beeldscherm. Terwijl de meeste taal natuurlijk gesproken wordt en vluchtig is als … [Lees meer...] overZo’n grote fles bier
Het verschil tussen ‘dinsdag’ en ‘op dinsdag’
Door Marc van OostendorpWanneer is het precies dinsdag? Er is, geloof ik, een verschil tussen de volgende zinnen: Ik ga dinsdag naar de markt. Ik ga dinsdags naar de markt. (=Ik ga op dinsdag naar de markt.) Ik ga op een dinsdag naar de markt.Naar mijn gevoel betekent de eerste zin, met alleen dinsdag, dat er een specifieke dinsdag is (de eerstvolgende) wanneer ik naar de … [Lees meer...] overHet verschil tussen ‘dinsdag’ en ‘op dinsdag’
De grote olifant is de enige die gitaar speelt
Door Marc van OostendorpBron: CatawikiDe opdracht voor deze maandagmorgen is om een situatie te bedenken waarin de volgende zin onwaar is:- De grote olifant is de enige in de kamer die gitaar speelt.De kans is groot dat je een situatie hebt bedacht waarin er een andere olifant in de kamer is die óók gitaar speelt. De kans dat je er een musicerende muskusrat bij hebt bedacht, is … [Lees meer...] overDe grote olifant is de enige die gitaar speelt
Het is heus niet lui om ‘hij’ te zeggen!
Door Marc van OostendorpWij amuseerden ons gisterenavond met de zinnen van Bach en Peters. Zij leren ons iets over de menselijke luiheid en de betekenis van persoonlijk voornaamwoorden zoals zij en haar. Bij simpele zinnen zou je kunnen denken dat het simpel zit:- De koningin verveelt zich en zij gaat daarom vanavond lekker dansen. [1]Je zou kunnen denken: dat … [Lees meer...] overHet is heus niet lui om ‘hij’ te zeggen!
‘Niet moeten’ is niet gelijk aan ‘moeten niet’
Door Fred Weerman Een brandende kwestie op Neder-L: Mag Marc van Oostendorp nu wel of niet van taal houden? Hij raakt inexistentiële onzekerheid naar aanleiding van een passage uit een interview van Milfje Meulkens met mij, die hij als volgt samenvat (ik verbeter de typfouten): Waar het vroeger dus als een aanbeveling gold om van taal te houden, geldt het tegenwoordig … [Lees meer...] over‘Niet moeten’ is niet gelijk aan ‘moeten niet’
Het verschil tussen een ander boek en hetzelfde boek
Door Marc van Oostendorp Wat is het verschil tussen een ander en hetzelfde? Je zou denken dat ze precies het omgekeerde betekenen, als je kijkt naar zinnen als de volgende: Joop las Oorlog en vrede en Frits las hetzelfde boek. Joop las Oorlog en vrede en Frits las een ander boek. Maar blijkens een intrigerend artikel van Daniel Hardt en … [Lees meer...] overHet verschil tussen een ander boek en hetzelfde boek
Opmerkelijk: Amnesty vóór recht op martelen
Door Bart FM DroogAl even opmerkelijk als de doventolk bij Nelson Mandela's herdenkingsplechtigheid was Carien Eijkman, woordvoerder van Amnesty International, die gisteren in het Radio 1-programma De Gids.fm een vurig pleidooi hield vóór het schenden van mensenrechten.In een interview door Felix Meurders verklaarde ze aanvankelijk dat "Amnesty lobbyt met name vóór ... eh tegen … [Lees meer...] overOpmerkelijk: Amnesty vóór recht op martelen
De uitwisselbaarheid van ‘en’ en ‘of’
Door Marc van OostendorpBij een kantine hangt een bordje: Voor € 15,- mag u een voor- of een nagerecht bij uw hoofdgerecht nemen. De heer Van Dalen laadt zowel een voor- en een hoofdgerecht op zijn dienblad en wil vervolgens alleen vijftien euro betalen. Mag dat? Het woord of kan immers soms ook en betekenen ('Ik drink iedere dag wel wat kopjes koffie of thee': dan … [Lees meer...] overDe uitwisselbaarheid van ‘en’ en ‘of’
Hier geen fietsen plaatsen
Door Jenny AudringIk erger me uit principe niet aan taalgebruik - als taalkundige hoor ik mijn onderzoeksobject zonder oordeel tegemoet te treden - maar sommige dingen vind ook ik gek. Bijvoorbeeld bordjes waarop staat "Hier geen fietsen plaatsen. Deze worden verwijderd."Wat klopt er hier niet? Een perfecte mijmervraag voor een zomerse fietstocht door de duinen.Mijn eerste … [Lees meer...] overHier geen fietsen plaatsen
100 machientjes in 100 minuten
Door Marc van Oostendorp Het Internationale Congres voor Taalkundigen (CIL) is een grote snoepwinkel waar ik een week lang — deze week — mag rondlopen! Sinds 1933 wordt het congres een keer in de vier jaar gehouden, en dit jaar lopen er 1500 taalkundigen van over de hele wereld in Genève rond. Wat een prachtig leven heb je als je daar bij mag zijn! Er is zoveel te ontdekken … [Lees meer...] over100 machientjes in 100 minuten
De betekenis van bevelen
Door Marc van Oostendorp Ik ben de laatste dagen aan het lezen over de gebiedende wijs, de imperatief. Wat betekenen zinnen als Loop maar even mee, Sla nu de bladzijde om, Ga toch weg? Dat blijkt een behoorlijk ingewikkelde vraag, waarover semantici hun hoofd breken. (Zie bijvoorbeeld het proefschrift van Rosja Mastop uit 2006). De reden daarvoor is dat veel … [Lees meer...] overDe betekenis van bevelen
