De sturende kracht van taal – avondlezingen 17 en 31 mei 2017 Taal is nooit neutraal. We gebruiken taal voor onze communicatie, maar de interpretatie van uitingen wordt maar gedeeltelijk bepaald door de betekenis van de woorden die de spreker gebruikt. Een spreker bedoelt meer, en soms zelfs iets anders, dan hij letterlijk zegt en schrijvers van verhalen en gedichten zetten … [Lees meer...] overHerinnering: Nascholing opleiding Nederlandse Taal en Cultuur Leiden
semantiek
Getalsincongruentie in vergelijkingen
Door Fabian Stolk Kijk, de taalkunde ligt, voor een deel, op straat. Ik ben al een tijdje bezig met linguïstisch veldwerk, in die zin dat ik interessante deskundigen op het gebied van de taal- en communicatiekunde in het wild aanspreek met een probleem dat ik met me meezeul omdat ik de kennis niet in huis heb om een begin van een oplossing te vinden. Zo sprak ik onlangs op de … [Lees meer...] overGetalsincongruentie in vergelijkingen
Wanneer is nu?
Door Marc van Oostendorp Lijkt de betekenis van nu meer op die van ik of meer op die van hij? Dat is een van de fascinerende vragen die Daniel Altshuler opwerpt in zijn nieuwe, gratis te downloaden studie Events, states and times, waarin hij ingaat op de manier waarop er in verhalen met de tijd wordt omgegaan. Op het eerste gezicht lijkt nu meer op ik dan op hij. Ik verwijst … [Lees meer...] overWanneer is nu?
Je bent als granaatappels
Door Marc van Oostendorp Sinds ik naar verluidt ben doorgedrongen tot de top-100 van bekendste neerlandistische bloggers aller tijden (tot nu toe), word ik op straat weleens aangesproken. Ik liep onlangs door het Utrechtse stadje U., toen er ineens een neerlandicus op een fiets kwam aangesneld, die afstapte en mij toeriep dat hij een probleem voor me had. Ik was zo … [Lees meer...] overJe bent als granaatappels
Vet kutte dingen
Door Marc van Oostendorp Twitter schijnt op zijn laatste benen te lopen, maar tot het zo ver is, hebben de taaltwitterati wel weer een productief weekeindje. Het begon met een tamelijk onschuldige vraag die alleen aan Onze Taal gericht was: @onzetaal Het is 'supermooi'. Maar is het ook 'hypermooi', of komt er dan een spatie tussen? #mooi #hyper @roosvant — Menno … [Lees meer...] overVet kutte dingen
Is water hetzelfde als H2O?
Door Marc van Oostendorp Als ik jong was geweest – ik ben nu heel oud, maar ook ik had ooit een bos krullen en puisten – had ik Als dan dus daarom van Sjoerd van der Niet verslonden. Sterker nog, als ik het lees, voel ik het weer kriebelen op mijn kruin én op mijn wangen. De opwinding van het wonder van de menselijke taal, zoals het beleefd wordt in de taalfilosofie is weer … [Lees meer...] overIs water hetzelfde als H2O?
Waarom ‘het houten mooie stoeltje’ niet goed voelt
Door Marc van Oostendorp Wat zou jij zeggen: 'de kleine rode stoel' of 'de rode kleine stoel'? Vrijwel iedereen kiest hier voor de eerste vorm – de tweede klinkt vreemd. Ook in andere talen is dat de volgorde die de voorkeur geniet: 'the small red chair' is beter dan 'the red small chair'. (In het Frans ligt het daar wat anders omdat sommige bijvoeglijk naamwoorden voor het … [Lees meer...] overWaarom ‘het houten mooie stoeltje’ niet goed voelt
Nogal vele woorden
Door Marc van Oostendorp Er is al vaker geschreven over het verschil tussen veel en vele, maar de 33 pagina's die de Utrechtse taalkundige Eddy Ruys eraan wijdt in het wetenschappelijke blad Glossa laten ineens allerlei nieuwe kanten van dit paar zien. Er is om te beginnen een verschil tussen niet-telbare stofnamen zoals wijn en telbare woorden als flessen: … [Lees meer...] overNogal vele woorden
Het getal vijftig overtreft het getal veertig
Het aantal bekoringen van de semantiek is eindeloos Door Marc van Oostendorp Een van de onbetwistbare wetenschappelijke helden van de twintigste eeuw is Gottlob Frege (1848-1925), de vader van de semantiek van menselijke taal én van de grondslagen van de wiskunde. Een man die toen hij op het punt stond een doorwrochte studie te publiceren een brief kreeg van een of andere blaag … [Lees meer...] overHet getal vijftig overtreft het getal veertig
boord / kraag
Verwarwoordenboek Vervolg (16) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overboord / kraag
Raar directeur zijn
Door Marc van Oostendorp Wat is het verschil tussen de radio en de walkietalkie? Over die intrigerende vraag gaat het proefschrift dat Maartje Schulpen vorige maand in Utrecht verdedigde. Dat er een verschil is blijkt uit de vergelijking tussen zinnen als de volgende: Martha luisterde naar de radio en Alice ook. Martha luisterde naar de walkietalkie en Alice … [Lees meer...] overRaar directeur zijn
verzet / weerstand
Verwarwoordenboek Vervolg (15) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] oververzet / weerstand
13 maart 2017, Bilzen: Lezing ‘Zwarte gaten in taal’
Dany Jaspers, voorzitter van de Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde (VLDN) en verbonden aan de KU Leuven campus Brussel, houdt op 13 maart 2017 een lezing voor alle belangstellenden in Bilzen. Adres: 3e etage, De Ganshof, Hospitaalstraat 15, Bilzen, België Toegang per lezing: 3 euro (Bilisiumabonnees genieten gratis toegang) De systematiek achter zwarte … [Lees meer...] over13 maart 2017, Bilzen: Lezing ‘Zwarte gaten in taal’
beest / dier
Verwarwoordenboek Vervolg (14) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overbeest / dier
Negatie / ontkenning
Verwarwoordenboek Vervolg (13) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overNegatie / ontkenning
beker / mok
Verwarwoordenboek Vervolg (12) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overbeker / mok
Een nieuw sonnet over –ig
Door Jenny Audring Zeg schat, wil jij die jurk wel zeker aan? Hij spant wat bij de taille en de bips Hou jij je adem in? Je ziet een beetje pips Een groot’re maat zou je vast beter staan. Zeg jij nou dat ik dik ben, echtgenoot? Niet dik, mijn duifje, dikkig slechts een beetje. Wat mollig, stevig, ferm, gezellig, weet je En verder zijn je botten ietsje … [Lees meer...] overEen nieuw sonnet over –ig
En maar schommelen en maar kijken
Door Marc van Oostendorp Zolang de wereld nog niet vergaan is, zullen er hopelijk studies verschijnen zoals die Hans Broekhuis en Norbert Corver een tijdje geleden op Internet zetten: studies waarin een kleine, alledaagse constructie zorgvuldig wordt nageplozen. Broekhuis en Corver geven allerlei voorbeelden, en slagen er dan ook nog in net te doen of Annie M.G. Schmidt en … [Lees meer...] overEn maar schommelen en maar kijken
Een goede kilometer
Door Marc van Oostendorp In het internationale netwerk van taalkundigen dat ik op Facebook om me heen heb, ontstond beroering toen een Weense collega met het bijgaande plaatje aan kwam zetten. Hoe zit de hier gebruikte constructie gut 1/2 Liter eigenlijk in elkaar? Om precies te zijn: wat doet gut daar? Een deel van de discussie ging erover dat je een soortgelijke … [Lees meer...] overEen goede kilometer
Opzoek de mist ingaan
Door Robert Chamalaun Soms kom je in schrijfproducten van leerlingen constructies tegen die op het eerste gezicht niet zo verwonderen, behalve dan dat ze ieder jaar weer terugkeren. Bij nadere beschouwing blijken ze echter onverwacht heel interessant. Zo moesten mijn leerlingen vorige week een sollicitatiebrief schrijven en menig leerling bleek opzoek naar een interessante … [Lees meer...] overOpzoek de mist ingaan
Het gebouw is morgen
Door Marc van Oostendorp Een van de vele, vele dingen die je met taal kunt doen: uitdrukken hoe de werkelijkheid in diepste wezen in elkaar zit. Neem de volgende zin: Socrates is wijs. Die zin zegt iets over Socrates (een mens), namelijk dat hij wijs is. Hij zegt daarmee ook iets algemeners dat mensen eigenschappen kunnen hebben, zoals wijsheid. Dat klinkt heel … [Lees meer...] overHet gebouw is morgen
De allochtoon en de macht van taal
Door Marc van Oostendorp Als de nu opgeflakkerde discussie over allochtoon en autochtoon ons iets leert, dan is het wat de macht is van taal. Vrijwel iedereen die er iets over zei, en in ieder geval iedereen die er met enig verstand van zaken over sprak – Sterre Leufkens bijvoorbeeld, of MaartenJan Hoekstra –al snel begon over de eeuwige cyclus van het eufemisme. Een term … [Lees meer...] overDe allochtoon en de macht van taal
Achtergrondinformatie als dimensie van taal
Door Marc van Oostendorp Het belangrijkste dat de taalkunde de afgelopen decennia heeft geleerd is, denk ik, hoeveel dimensies er zitten aan zelfs het simpelste zinnetje. Er is natuurlijk in ieder geval een dimensie van klank (of van beeld, in gebarentaal), een dimensie van grammaticale structuur en een dimensie van betekenis, maar steeds duidelijker wordt dat ieder … [Lees meer...] overAchtergrondinformatie als dimensie van taal
Ik kom onder middernacht naar huis
Door Marc van Oostendorp Tijd en ruimte: in taal lopen ze in elkaar over, maar hoe precies? Je gebruikt soms dezelfde voorzetsels: De kat ligt voor het huis. Ik kom voor middernacht naar huis. Om precies te zijn, zegt de Utrechtse semanticus Rick Nouwen in een nieuw artikel, gebruiken we in dit geval een horizontale dimensie van de ruimte (voor-achter) om de … [Lees meer...] overIk kom onder middernacht naar huis
De troonrede en de glazen bol
Door Robert Chamalaun Wie op 20 september heeft geluisterd naar de troonrede die koning Willem-Alexander uitsprak, kon niet om de positieve toon heen. Los van de inhoudelijke vraag of die positiviteit terecht is, komt in de formulering en woordkeus overduidelijk het optimisme van het kabinet naar voren. In deze troonrede, die ruim tweeduizend woorden telt, zijn nogal wat … [Lees meer...] overDe troonrede en de glazen bol
