Wat we nog niet weten over het werkwoord (3) Door Marc van Oostendorp De lijdende vorm, wie is er niet groot mee geworden? Alleen ging het op school voor zover ik me herinner nooit over de krijgen-passief. De gebruikelijkste lijdende vorm is die met worden: van Joost slaat Henkie maak je Henkie wordt door Joost geslagen. In het omvangrijke, binnenkort te … [Lees meer...] overHet meisje kreeg de sleutels overhandigd
syntaxis
Wat we nog niet weten over het werkwoord (2)
Krijgen als lijdende vormDoor Marc van OostendorpHet Nederlands is een van de best onderzochte talen ter wereld, en toch is er van alles en nog wat dat we niet begrijpen. Neem het werkwoord krijgen, bijvoorbeeld in de volgende zin:- Marc krijgt een pdf'je (van Hans). [1]Marc is in die zin het onderwerp, toch? Ja, volgens de schoolgrammatica wel. Maar volgens … [Lees meer...] overWat we nog niet weten over het werkwoord (2)
Wat we nog niet weten over het werkwoord (1)
Door Marc van Oostendorp2015 wordt het jaar van het Nederlandse werkwoord. Ergens in de komende maanden verschijnt Hans Broekhuis' indrukwekkende, vijftienhonderd pagina's dikke Verbs and verb phrases, het nieuwe deel van zijn Syntax of Dutch.Vijftienhonderd pagina's over werkwoorden, waarschijnlijk de uitvoerigste beschrijving ooit gemaakt voor enige taal, en nog is lang niet … [Lees meer...] overWat we nog niet weten over het werkwoord (1)
De kerstdag dat ik lekker ging indringers keuren
Door Marc van Oostendorp Een bijzin is als een collegezaal en werkwoorden zijn als eerstejaarsstudenten: ze willen allemaal achterin zitten. Vandaar dat je zegt dat je Piet Josje de kinderen wel had willen helpen leren zwemmen: vijf werkwoorden op een kluitje. In Nederland slaagt slechts een enkel woordje erin dat geklit van die werkwoorden te doorbreken; een … [Lees meer...] overDe kerstdag dat ik lekker ging indringers keuren
Jammer dat er niemand heeft gedraaid
Door Marc van Oostendorp Je stoel draaien is belangrijk in het tv-programma The Voice of Holland. Als de kandidaten auditie doen voor deze zangwedstrijd, zitten de coaches met hun gezicht van ze af. Pas als een coach vindt dat iemand voldoende kwaliteit heeft, drukt hij op zijn knop en draait zijn stoel. Wat heeft hij dan gedaan? Volgens veel internetgebruikers, … [Lees meer...] overJammer dat er niemand heeft gedraaid
Wetenschappelijke prijs KANTL 2015
Deadline nadert In 2015 wordt de wetenschappelijke prijs van de KANTL uitgereikt voor een taalkundige studie met als thema “Semantisch-syntactische studie van voorzetsel- en achterzetselgroepen in de Nederlandse zin (historisch of synchronisch)”. De prijs bedraagt 1240 euro, deadline voor inzenden is 10 december 2014.Meer informatie is te vinden op de KANTL-website:- … [Lees meer...] overWetenschappelijke prijs KANTL 2015
Die doet woone in Rome
Door Leonie Cornips In de Provinciale Zeeuwsche Courant viel vorig jaar te lezen: ‘Eens in de zoveel tijd valt bij een onzer verslaggevers een verzoek om medewerking in de bus van het fameuze Meertens Instituut, dat diepgaand onderzoek doet naar zaken als regionale verschillen in de viering van Pasen of de manier waarop men in de diverse landsdelen een spijkerbroek … [Lees meer...] overDie doet woone in Rome
Achtste dag van de Nederlandse zinsbouw: 28 november
De achtste dag van de Nederlandse zinsbouw (DNZ8) komt stilaan in zicht! Op vrijdag 28 november komen we samen in Utrecht om te discussiëren rond enkele interessante topics op het gebied van de Nederlandse syntaxis. Op het programma van dit jaar staan: ingebedde V1-bijzinnen, adverbiale bepalingen en lange-afstandsafhankelijkheden. Het gedetailleerde programma met abstracts en … [Lees meer...] overAchtste dag van de Nederlandse zinsbouw: 28 november
De burgers dreigt een vreselijk lot
Door Marc van Oostendorp Een nieuwe stap in de ontwikkeling van het werkwoord dreigen werd deze week mogelijk gemaakt door een koppenmaker van de Volkskrant: 'Burgers Aleppo dreigt vreselijk lot' schreef deze boven een artikel over de situatie in Syrië. Over het werkwoord dreigen hebben Nederlandse taalkundigen tamelijk veel geschreven (zie hier bijvoorbeeld wat … [Lees meer...] overDe burgers dreigt een vreselijk lot
Een vraag stellen we op welke manier precies?
Door Marc van Oostendorp Een vraag stellen – hoe doe je dat? In het Nederlands zet je meestal het bevraagde zinsdeel vooraan, onmiddellijk voor het werkwoord. Dus de vraag die hoort bij "Petra haat pinda's" is "wat haat Petra?", de vraag die hoort bij "ik hou van jou" is "van wie hou je?" en de vraag die hoort bij "je doet dat zo" is "hoe doe je dat?" Maar dat is niet de … [Lees meer...] overEen vraag stellen we op welke manier precies?
Hé! Nieuwe Nederlandse voegwoorden!
Door Marc van Oostendorp"Waarom", vroeg mijn vrouw onlangs aan mij, "gebruiken jullie cho als voegwoord?" Ja, daar stond ik wel even van te kijken. Cho?Jullie moeten weten dat mijn vrouw uit een of ander land komt waar heel veel niet-moedertaalsprekers wonen, en dat ze altijd op zoek is naar bewijzen dat het met de Nederlandse taal niet helemaal snor zit. Maar zo zout had … [Lees meer...] overHé! Nieuwe Nederlandse voegwoorden!
Ik ben naar het museum en niet naar het raam
Door Marc van Oostendorp Waarom kun je wel zeggen 'Ada is naar het museum'? en niet 'Ada is naar het raam'? Het is een van de bij mijn weten nooit eerder gestelde vragen die wordt opgeworpen in het nieuwe nummer van het tijdschrift Nederlandse Taalkunde. De Nederlandse syntactici doen de laatste jaren iets wat heel nuttig is en tegelijkertijd voor zover ik kan zien … [Lees meer...] overIk ben naar het museum en niet naar het raam
De theorie van het weglaten
Door Marc van Oostendorp Veel vragen hoef je niet met een volledige zin te beantwoorden. Wanneer iemand je bijvoorbeeld vraagt: 'Schijnt de zon?' en het is midden in de nacht, dan hoef je niet te zeggen: 'Nee, de maan schijnt'. Het werkwoord kun je weglaten: 'Nee, de maan' is een prima antwoord. Maar nu komt het. Stel dat iemand de observatie doet 'De maan schijnt'. Dan zou … [Lees meer...] overDe theorie van het weglaten
Wij blanke mannen hebben veel geleden
Door Marc van Oostendorp Wat betekent het woord wij? In werkwoordsrijtjes wordt het wel voorgesteld als het meervoud van ik, zoals zij het meervoud is van hij (of zij). Maar daar klopt iets niet helemaal. Ik betekent zoveel als: de persoon die nu aan het woord is, maar wij wordt slechts zelden gebruikt door mensen die in koor spreken. In een nieuw artikel over voornaamwoorden … [Lees meer...] overWij blanke mannen hebben veel geleden
Kijk hier de uitzending
Door Marc van OostendorpDe webredactie van NRC Handelsblad is om. Lange tijd kondigde ze tv-fragmenten aan met de frase Kijk hier het interview van Sven Kockelman met Marianne Thieme. Maar sinds kort doen ze dat niet meer, en gebruiken ze een voorvoegsel: Bekijk hier...Er zullen wel mensen hebben geklaagd, en ik moet toegeven dat ik zelf bij die andere formulering ergens … [Lees meer...] overKijk hier de uitzending
De directeur van het Rijks museum weet het beter
Door Marc van Oostendorp Wim Pijbes van het Rijksmuseum – ja de man die beroemd werd doordat hij een halve spatie introduceerde in de naam van zijn instelling– liet dit weekeinde met veel aplomb in Trouw weten dat hij zodra hij aantrad de tekstbordjes liet veranderen. Want wat er op die oude bordjes stond, dat was echt zó vreselijk ouderwets: "Ik heb … [Lees meer...] overDe directeur van het Rijks museum weet het beter
Ik help soms af en toe
Door Marc van Oostendorp Soms komen de mensen in grote nood naar je toe. Deze keer was het een nicht die ruzie had met haar dochter. In het woordenboek had de nicht gelezen dat af en toe en soms synoniemen van elkaar zijn. Maar haar dochter beweerde dat dit niet klopte, omdat er verschil was tussen de volgende zinnen: De zon laat zich morgen af en toe zien. De zon … [Lees meer...] overIk help soms af en toe
Het dialect als kweekkas, de standaardtaal als gletsjer
Door Marc van OostendorpDialecten worden wel gezien als de ijskappen van de taal: het bederf verloopt er trager en fossielen die in de standaardtaal blijven daardoor bewaard.In het West-Vlaams, bijvoorbeeld, zou het ontkennende woordje en zijn blijven staan dat in de middeleeuwen overal gebruikt werd in combinatie met niet of geen. In dat dialect kun je … [Lees meer...] overHet dialect als kweekkas, de standaardtaal als gletsjer
Wil ik een doosje voor je zoeken?
Door Marc van OostendorpZoals de meeste mensen heb ik specifiekere herinneringen aan de taal van mijn vader dan die van mijn moeder. Zoals je moeder praten, dat is wat je leert als kind, en dus is alles wat je moeder zegt, allemaal volkomen normaal. Ik kan me in ieder geval niets voor de geest halen dat mijn moeder zei en dat ik als kind vreemd vond. Maar bij je vader begint de … [Lees meer...] overWil ik een doosje voor je zoeken?
‘Ik vind bovendien dat hij grappig is’. Of: ‘Ik vind dat hij bovendien grappig is’
Door Marc van Oostendorp Het nieuwe nummer van Nederlandse Taalkunde is uit! Er staat onder andere een kort artikel in van Kees de Schepper en enkele anderen (hier is een digitale versie) over zinnen zoals de volgende: Hij is erg charmant; ik vind bovendien dat hij ontzettend grappig is. Niet belangrijk? Ik meen juist dat dit het essentiële punt is. Ik denk … [Lees meer...] over‘Ik vind bovendien dat hij grappig is’. Of: ‘Ik vind dat hij bovendien grappig is’
21 mei 2014: Lezing over Westgermaanse dialectsyntaxis
Lezing van Prof. Dr. Jürg Fleischer (Deutscher Sprachatlas, universiteit Marburg) op 21 mei 15.30-17.00. Meertens Instituut, Amsterdam (Keizerzaal):Continental West Germanic dialect syntax: evidence from the (German and Dutch) Wenker surveysIt is quite obvious that linguistic and political boarders need not coincide. Nevertheless, in dialectology, if only for practical reasons … [Lees meer...] over21 mei 2014: Lezing over Westgermaanse dialectsyntaxis
Oproep: onderzoek vraagzinnen
Wat is er aan de hand met vraagzinnen? Heidi Klockmann en Franca Wesseling (Universiteit Utrecht) doen onderzoek naar vraagzinnen in het Nederlands. Om vraagzinnen in het Middelnederlands te onderzoeken wordt (o.a.) het Corpus Gysseling ingezet, voor de variatie in het huidige Nederlands hebben ze uw hulp nodig. Ze zouden zeer gebaat zijn als u onderstaande link aanklikt en de … [Lees meer...] overOproep: onderzoek vraagzinnen
Sommige fouten zijn verre van menselijk verwijderd
Door Marc van Oostendorp De linksback Patrice Evra "hield zich', volgens De Telegraaf van maandag, "verre van in", toen hij maandag kritiek leverde op zijn club, Manchester United. Verre van in! Probeer dat maar eens te ontleden. Ik kon me nog herinneren dat het verschijnsel zijdelings aan de orde kwam in een artikel dat Hendrik De Smet een tijdje geleden … [Lees meer...] overSommige fouten zijn verre van menselijk verwijderd
Nu ga ik een ijsje voor je kopen
Zullen en gaan in het werk van Lieke Marsman Door Marc van Oostendorp Een jaar geleden dacht ik na over het werkwoord gaan; dat je best kunt zeggen 'het gaat regenen' terwijl de druppels al vallen, zolang dat maar de eerste druppels zijn. En 'ik ga dit boek lezen!' als je de eerste bladzijden tot je genomen hebt – zolang die eerste bladzijden alleen maar op … [Lees meer...] overNu ga ik een ijsje voor je kopen
Ieder dag een taalverandering
Door Marc van OostendorpSommige op het eerste gezicht nutteloze details blijven heel lang hangen in een taal. Neem de verbuiging van het bijvoeglijk naamwoord. Het systeem is op het eerste gezicht hopeloos ingewikkeld, zoals iedere buitenlander weet die onze taal wil leren. Je gebruikt altijd -e, tenzij het lidwoord onbepaald is en het zelfstandig naamwoord … [Lees meer...] overIeder dag een taalverandering
