‘Bobi zonder trobi’

Hoe identiteit wordt vormgegeven in het nummer ‘No h8ro’ van hiphopduo Lionstorm

Vanaf mijn tienerjaren luister ik al regelmatig naar hiphop. Ik was dan ook zeer enthousiast toen ik zag dat mijn studie Nederlandse taal en cultuur in Leiden afgelopen jaar het keuzevak Hiphop, jeugdcultuur en identiteit aanbood. Echter, smaken verschillen. Zelfs van de studenten die het vak volgden, waren er maar weinig die frequent naar hiphop luisterden. Gelukkig leerde Aafje de Roest ons dat hiphop meer is dan alleen een muziekgenre. Wanneer je op een andere manier naar de teksten kijkt, zijn er verschillende verhalen in terug te vinden, bijvoorbeeld over identiteit.

Om dit te illustreren gebruik ik het nummer ‘No h8ro’ (spreek uit als ‘no hetero’) van hiphopduo Lionstorm, het enige queer hiphopduo van Nederland. In de tekst van ‘No h8ro’ zijn er namelijk – naast flink wat verwijzingen naar lesbische seks – verschillende manieren te vinden waarop het duo hun identiteit vormgeeft. Hierbij zijn drie begrippen van belang, namelijk intersectionaliteit, signifying en codeswitching.

Misogyn

Allereerst het begrip intersectionaliteit. Wellicht heb je het al voorbij zien komen in het politieke discours, maar ik gebruik het begrip enkel als een manier om naar identiteit te kijken. Wanneer je identiteit intersectioneel benadert, neem je aan dat er zogenoemde pijlers van identiteit zijn, zoals klasse, gender, seksualiteit en etniciteit. Deze pijlers kruisen elkaar en vormen intersecties (vandaar intersectionaliteit) die allemaal van belang kunnen zijn voor iemands identiteit. De identiteit van Lionstorm kun je dus ook op deze manier benaderen. Het duo bestaat uit twee lesbische vrouwen, van wie er één een vrouw van kleur is. Nu zijn er natuurlijk nog veel meer pijlers van hun identiteit, maar voor dit stuk focus ik me op gender, etniciteit en seksualiteit. In de tekst van ‘No h8ro’ zijn er twee talige middelen terug te vinden waarbij deze identiteitspijlers een rol spelen: signifying en codeswitching.

Signifying wordt wel vaker gebruikt in hiphopteksten. Het is een woordspel waarbij er iets wordt gezegd, maar iets anders wordt bedoeld. Signifying is indirect, metaforisch en humoristisch/ironisch. De betekenis van wat er wordt gezegd is vaak semantisch of logisch onverwacht. Dit betekent dat er een diepere laag kan zitten in bijvoorbeeld taal die op het eerste gezicht stereotyperend of misogyn lijkt. In die diepere laag wordt het stereotype bekritiseerd of belachelijk gemaakt. Een voorbeeld van signifying is flipping the script. Hierbij gebruikt een persoon in een kwetsbare positie de taal die hoort bij personen in een dominante positie.

Luid

In de titel ‘No h8ro’ zit al een voorbeeld van flipping the script, waarbij seksualiteit en gender een rol spelen. No hetero is een toespeling op de uiting no homo. Deze uiting wordt gebruikt door (vaak mannelijke) heteroseksuelen die iets doen wat misschien niet als heteroseksueel wordt gezien en die liever niet geassocieerd worden met homoseksualiteit. Meestal heeft no homo een grappende ondertoon. No hetero is een omkering (flipping the script), waarbij juist heteroseksualiteit, wat als de norm wordt gezien, als iets wordt neergezet waarmee je liever niet geassocieerd wil worden. Daarbij zijn het nu vrouwen, in plaats van mannen, die deze uitspraak doen. De spelling ‘no h8ro’ geeft de uiting een extra betekenis. Die 8 zit er niet zomaar in. Dit cijfer legt de nadruk op ‘no h8’, in het Engels dus uitgesproken als ‘no hate’. Deze betekenis is terug te vinden in het refrein van het nummer: ‘ala sa mi wani no hate’ (alles wat ik wil is geen haat). ‘No h8’ geeft ‘no h8ro’ dus een positieve connotatie.

Het andere talige middel dat in ‘No h8ro’ wordt ingezet om identiteit vorm te geven is codeswitching; het wisselen tussen verschillende talen. Codeswitching gebeurt zowel in conversaties als in songteksten. Het is dus niet uniek voor hiphop, maar het speelt wel een grote rol in het genre. Het verschil tussen codeswitching in conversaties en in songteksten is dat het in conversaties vaker spontaan gebeurt, terwijl het in een songtekst bewust kan worden ingezet. De keuze van de taal is dan symbolisch. Een voorbeeld van codeswitching in ‘No h8ro’ is de eerste regel van het nummer: ‘bobi zonder trobi’. De woorden ‘bobi’ en ‘trobi’ komen uit het Sranantongo en betekenen ‘borst’ en ‘ruzie’. De ‘borst’ kan gezien worden als metonymie voor de vrouw, maar ook specifiek voor de Surinaamse vrouw, omdat niet het Nederlandse woord, maar het woord uit het Sranantongo wordt gebruikt. De interpretatie van de zin is dan dat (Surinaamse) vrouwen zonder ruzie zijn. In de context van het nummer kan het eveneens betekenen dat een lesbische relatie met een (Surinaamse) vrouw zonder ruzie is. Deze betekenis verwijst naar de identiteitspijlers gender, seksualiteit en etniciteit.

Kortom, wanneer je let op de talige middelen in een tekst, valt er al een hoop te zeggen over slechts twee zinnen. Er zijn verschillende identiteitspijlers terug te vinden in de creatieve woordspelingen van Lionstorm. Zo kan de taal – en de manier waarop taal wordt gebruikt – in hiphop iets zeggen over iemands identiteit. Je kunt dus allerlei analyses loslaten op hiphopteksten, maar dit neemt natuurlijk niet weg dat je nog steeds kunt genieten van de muziek zelf. Inmiddels klinkt ‘No h8ro’ weer luid door mijn appartement.