Spreekwoord van de week • “Zo stoned als een garnaal”

In hoge mate onder invloed van verdovende middelen zijn.

De coronamaatregelen zijn grotendeels weggevallen en carnaval is in volle gang. De samenkomst hiervan maakt dat er afgelopen weekend vast en zeker volop gebruik gemaakt is van verdovende middelen.
Het gebruik van verdovende middelen is niets nieuws, en er zijn dan ook enorm veel spreekwoorden en uitdrukkingen om de staat waarin mensen zich bevinden na het gebruik van deze middelen te beschrijven. Een kleine greep uit een lange lijst voorbeelden:  “voor Pampus liggen’’, “lazarus zijn’’, “te diep in het glaasje gekeken hebben’’ en “de lading binnen hebben’’.

Maar een van de meest interessante manieren om deze staat van zijn te beschrijven is toch wel “zo stoned als een garnaal”. Hoewel de betekenis redelijk snel af te leiden is, roept het toch wel degelijk vragen op. Want waarom een garnaal? En hoe is dit redelijk nieuwe spreekwoord eigenlijk in ons taalgebruik terechtgekomen?

Het begon met een liedje, dat later overigens ook een heuse carnavalshit werd en menigeen afgelopen weekend misschien wel door de speakers heeft horen dreunen.
Het Nederlandse cabaretduo Van Kooten en De Bie hadden in 1969 het nummer zo stoont als een garnaal geschreven voor een satirisch televisieprogramma, waarin het door Ton van Duinhoven ten gehore werd gebracht. Het nummer was bedoeld als een bespotting van carnavalshits, waarin vaker aparte vergelijkingen worden getrokken en er een sterkere focus lijkt te liggen op een leuke rijm dan feitelijkheid van de tekst. Het gebruik van ‘stoont’ in plaats van ‘stoned’ was dan ook een bewuste keuze van de artiesten.
Het nummer was echter niet direct een hit. Pas enkele jaren later, nadat Van Kooten en De Bie het nummer zelf vertolkten in 1975 en frequenter promootten, werd het nummer populairder en werd het een heuse carnavalshit. Met een verweving van de uitdrukking in ons taalgebruik als gevolg. 

Naast de garnaal zijn er sindsdien ook andere dieren slachtoffer geworden van de verdovende middelen. Zo worden variaties als “zo stoned als een aap’’, “zo stoned als een konijn” of ‘’zo stoned als een kanarie’’ ook gebruikt. Maar enkel de versie met de garnaal is opgenomen in de Van Dale. Overigens wel zónder verwijzing naar Van Kooten en De Bie, merkt Ewoud Sanders op. 

Stoned wordt tegenwoordig voornamelijk gebruikt om de invloed van cannabisproducten te beschrijven, maar kan ook slaan op de invloed van (overmatig) alcoholgebruik.
Dit maakt de uitdrukking in meerdere situaties toepasselijk, dus ook als je geen gebruik maakt van (soft)drugs maar wel van een drankje houdt, kun je de vergelijking met de garnaal niet ontkomen.

Wat bij dit soort feestelijke gelegenheden niet erg hoeft te zijn, want, om Van Kooten en De Bie te citeren: “zo stoned als een garnaal, zijn we allemaal.”