De woordenschat van Kinderen voor Kinderen 

We kennen het allemaal, Kinderen voor Kinderen – of je er nu zelf als kind naar luisterde of kinderen hebt die er nu naar luisteren. Sinds 1980 zijn de liedjes van het populaire kinderkoor een vast onderdeel van menig Nederlands huishouden. Oorspronkelijk is Kinderen voor Kinderen opgezet met het doel geld in te zamelen voor de VARA-speelgoedactie. Het koor bleek echter zo’n succes, dat het elk jaar opnieuw een album uitbracht. Daarnaast brengt het koor inmiddels ook elk jaar een liedje voor de Koningsspelen en de Nationale Kinderboekenweek uit. 

Het zal niemand ontgaan zijn: in de afgelopen jaren is een daling in de woordenschat van kinderen geconstateerd (RTL Nieuws, 2023). Uit onderzoek van LKCAtelier en de TaalUnie (LKCA, z.d.) blijkt dat auditieve input, dus bijvoorbeeld het luisteren naar muziek, invloed heeft op de taalontwikkeling van kinderen. Kinderen voor Kinderen heeft – de naam zegt het al – kinderen als publiek. Het is voor hen dus belangrijk dat de liedjes die ze zingen nog wel begrepen worden door kinderen en aansluiten bij hun woordenschat. Gezien de daling in de leesvaardigheid en de woordenschat van kinderen en het feit dat de koorleden vanaf het begin af aan al veel inbreng hebben in de onderwerpen en teksten van de liedjes (zie Mussies & Steenbeek, 2020), vroeg ik mij af in hoeverre dit terug te zien is in de teksten van Kinderen voor Kinderen. Ik heb daarom de woordenschat gemeten van de eerste vijf albums (1980-1984) en de laatste vijf albums (2019-2023) en deze met elkaar vergeleken. 

De woordenschat is gemeten in termen van MTLD, een maat die minder wordt beïnvloed door tekstlengte (zie Reuneker, Waszink & Van der Wouden (2017) voor een korte uitleg). Voor de berekening is de tool op deze webpagina gebruikt – die je ook zelf gemakkelijk kunt gebruiken om de woordenschat in teksten in kaart te brengen. Enkele afwijkende liedjes (outliers) zijn niet meegenomen in de berekeningen. Hierdoor bleven er 67 oude liedjes en 54 nieuwe liedjes over. De gemiddelde score op woordenschat lag voor de nieuwe liedjes inderdaad een stuk lager (MTLD 45.60) dan voor de oude liedjes (MTLD 50.26) en dit verschil bleek significant (t=2.7164; df=110.87; p=0.008).  

Maar wat is er dan precies veranderd? Om hier een beter beeld van te geven, staat hieronder, per periode, een refrein van een grote hit. Voor de oude liedjes is dit het refrein van Op Een Onbewoond Eiland (1981) en voor de nieuwe liedjes het refrein van Bij mij thuis (2023). 

Op Een Onbewoond Eiland (1981)  

Op een onbewoond eiland 
Loopt niemand voor je neus 
Ja je voelt je d’r blij want 
Lekker leven is de leus 
Geen pietsie pech want je hoeft er niets 
Valt er niet van je fiets 
Ligt op je luie haidewiets 
Drinkt met je billen bloot 
Melk uit een kokosnoot 
Je wordt vanzelluf groot 
Op een onbewoond eiland 
Zijn alle dagen fijn 
Op een onbewoond eiland 
Daar zou ik willen zijn 
 

Bij mij thuis (2023)  

Hier bij mij thuis, valt er zoveel te beleven 
Hier bij mij thuis, zelfs de buren blijven eten 
De slingers blijven hangen en de kerstboom die blijft staan 
Bouwen wij een feestje heel het jaar 
Wij zijn er voor elkaar 
Na na na na na (oooh) 
Hier bij mij thuis 
Na na na na na (oooh) 

Naast dat er in de oude tekst minder woorden worden herhaald dan in de nieuwe tekst, valt ook op dat in de nieuwe liedjes veel gebruik wordt gemaakt van elementen als ‘na na na’ en ‘oooh’. In de oude liedjes komen zulke kreten een stuk minder voor. 

Natuurlijk is dit onderzoekje maar van beperkte omvang en hangt tekstkwaliteit zeker niet alleen af van het aantal verschillende woorden. Toch kan een populair format als Kinderen voor Kinderen worden ingezet om, bijvoorbeeld door synoniemen te gebruiken in plaats van herhalingen, de woordenschat en, meer in het algemeen, de taalvaardigheid van kinderen te vergroten. Als dat dansend en zingend kan – wie kan daar dan op tegen zijn? 

Naomi Meeuwenoord is student Nederlandse Taal en Cultuur aan de Universiteit Leiden. Dit artikel is een bewerking van een paper dat ze schreef ter afsluiting van de eerstejaarscursus Taal & Media. 

Referenties 

LKCA (z.d.) De kracht van taal en muziek. Geraadpleegd op 4 juli 2024, van https://www.lkca.nl/artikel/de-kracht-van-taal-en-muziek. 

Mussies, M., & Steenbeek, W. (2020). ‘Wakker met een wijsje’ – How Kinderen voor Kinderen Gave Voice to the Changing Dutch Zeitgeist. Dutch Crossing: Journal of Low Countries Studies 46(2), pp. 153-165. https://doi.org/10.1080/03096564.2020.1755173. 

Reuneker, A., Waszink, V. & Van der Wouden, T. (6 april 2017). Sanskriet op de beat: de grootste woordenschat in nederhop. Neerlandistiek. Geraadpleegd op 4 juli 2024, van https://neerlandistiek.nl/2017/04/sanskriet-op-de-beat/. 

RTL Nieuws (15 december 2023). ‘Swipen kunnen ze héél goed’: Dit zeggen ervaren leraren over problemen met lezen. Geraadpleegd op 4 juli 2024, van  https://www.rtl.nl/nieuws/artikel/5423112/lezen-taalvaardigheid-tablet-ipad-onderwijs-onderwijzers.