Een mokerleuke blog

De trein die meer dan een kwartier vertraging heeft: mokerirritant. De boodschappen die je voor de hele vriendengroep moest doen: mokerduur. Het onderwerp waar je docent het nu al drie colleges over heeft: je snapt er nog steeds geen moker van.

Dat we moker vroeger gebruikten voor een kleine, zware hamer weten veel jongeren al lang niet meer. Het woord is tegenwoordig veel en veel breder inzetbaar, zoals in de voorbeelden hierboven al te zien is. Grote kans dat je ze in je omgeving wel eens langs hebt horen komen, want dit nieuwe gebruik van moker is ontzettend populair. Helemaal nieuw is het daarentegen niet: in de krochten van X vinden we de eerste voorbeelden al ruim tien jaar geleden (zie het bericht hieronder).

Intensiveerders

Moker heeft dus een ontwikkeling doorgemaakt. Van een woord met een aanwijsbare betekenis is het veranderd in een woord om een uiting meer kracht te geven. Dat een woord deze ontwikkeling doormaakt, gebeurt veel vaker dan je waarschijnlijk denkt. Sterker nog: elke generatie bedenkt weer nieuwe varianten. Want niets zo ongemakkelijk als dezelfde taal als je ouders gebruiken. Daarom zien we door de jaren heen woorden als kapot, ziek, en dom allemaal dezelfde ontwikkeling als moker maken. In de taalkunde worden deze woorden intensiveerders genoemd. Net als oudere woorden als super en verschrikkelijk geven ze de mogelijkheid om een uiting te intensiveren.

Dat moker nu te gebruiken is als intensiveerder is dus erg leuk voor taalfanaten, maar niet zo bijzonder. Toch is moker op een ander punt wél interessant om verder te onderzoeken. Moker is namelijk nog veel breder te gebruiken. Dat bewijst bijvoorbeeld onderstaande tweet.

En dit is nog niet de enige manier waarop je moker vrij (dus niet als intensiveerder) kan gebruiken. Het eerdergenoemde ‘je snapt er geen moker van’ is net zo’n voorbeeld. En ook in het wild gehoord: ‘wat de moker!’.

Scheldwoord?

Waarom maakt dit andere gebruik van moker het woord dan wel zo interessant? Dat is omdat het niet duidelijk is waarom juist moker zo populair is dat het ook vrij te gebruiken is. De meeste intensiveerders hebben die mogelijkheid niet. Voor het feit dat moker dat wel kan, zijn een paar verklaringen.

Ten eerste is moker een zelfstandig naamwoord, wat het makkelijker een vervanging laat zijn voor bijvoorbeeld de ziektes waar wij Nederlanders zo graag mee schelden, zoals in ‘wat de tering’. Toch verklaart dit lang niet alles, want er zijn wel meer zelfstandig naamwoorden die wel intensiveerder kunnen zijn, maar geen scheldwoord. Denk bijvoorbeeld aan kei: keileuk is prima, maar ‘kei de kei wat is het spannend’ of ‘wat de kei’, zal je niemand horen zeggen.

Er is dus nog wat meer aan de hand met moker. Een mogelijkheid is dat moker niet écht als scheldwoord wordt gebruikt, maar als eufemisme voor een scheldwoord. Een woord dat wel lekker bekt, maar niet het kwetsende of schokkende effect heeft dat ziektes of geslachtsdelen hebben. Een scheldwoord voor de lieve schelder dus, of voor als je moeder erbij is. Een verklaring waarom moker zich daar zo goed voor leent, is wellicht de overeenkomst in klank met het populaire scheldwoord kanker. Allebei de woorden hebben de nadruk op de eerste lettergreep, en dan dat -ker erachteraan. Dat scheldt wellicht lekkerder dan het te brave en eenlettergrepige kei.