Voor de meeste mensen geldt dat girlpower meteen verbonden wordt met vrouwelijke emancipatie, maar de eerste keer dat girlpower geïntroduceerd werd in het Nederlands vanuit het Engels was dat niet in deze betekenis. Girlpower was namelijk oorspronkelijk een maateenheid. Later wordt het woord opnieuw geleend en blijft het hangen in de feministische betekenis waarmee het nu ook in het Dikke Van Dale Online staat. Girlpower laat hiermee goed zien hoe contextafhankelijk woorden zijn en dat woorden opnieuw geleend kunnen worden in heel verschillende betekenissen.
Girlpower en de computer
Het eerste voorbeeld van het gebruik van girlpower op Delpher komt uit 1957. Deze attestatie, en de anderen die hierop volgden in de jaren 50 en 60, komen voor in artikelen waar de toenemende automatisering besproken wordt. Het aantal werkuren dat elektronische apparaten besparen wordt uitgedrukt in girlpower, omdat de automatisering vooral effect had op de banen die traditioneel voornamelijk door vrouwen werden uitgevoerd. De innoverende apparaten die dit mogelijk maakten, kwamen uit Amerika en het gebruik van girlpower in deze context is daar dan ook ontstaan. In het Engels werden ook de maateenheden horsepoweren manpower gebruikt. Daarnaast bestond het woord womanpower en er zijn zelfs een aantal voorbeelden te vinden van boypower, maar dit laatste woord is nooit conventioneel genoeg geworden om opgenomen te zijn in het Oxford English Dictionary. Deze woorden laten zien dat het creëren van een samenstelling met –powereen productief proces was. Nederlanders waren zich bewust dat girlpower als maateenheid vergelijkbaar was met horsepower en girlpower wordt dus vaak aan de hand van horsepower uitgelegd:
De automatie van het bureau wordt door de verkopers van electronische apparaten reeds gemeten in G.P. (de besparing in „girl power”). Dit is een soort requiem, evenals de „horse power” van de motor nog de nagedachtenis van het paard eert; maar de vrouw sterft niet uit zoals het paard. (Delpher, Het Vaderland 09-11-1957)
De computers krijgen dan ook de opdruk: zoveel girlpower ( = meisjeskracht), zoals wij vroeger onze machines maten aan het aantal paardekrachten. (Delpher tijdschriften, St. Eloy 05-06-1968)
In Nederland worden deze technologische ontwikkelingen met argusogen gevolgd, want men maakt zich zorgen dat dit zou leiden tot massale werkeloosheid. Blijkbaar daalde echter aan het eind van de jaren ’60 de realisatie in dat dit niet zou gebeuren aangezien de term daarna niet meer gebruikt wordt in deze betekenis in het Nederlands.
Een nieuwe betekenis
In 1994 verschijnen er twee verwijzingen naar een Amerikaanse korte film die Girl Power (in het Engels wordt dit los geschreven) heet. Deze film, gemaakt door Sadie Benning, is een reflectie op haar ervaring met opgroeien in een patriarchale, heteronormatieve samenleving. In de film verzet Benning zich tegen het ideaal dat meisjes passief, beleefd en heteroseksueel moeten zijn en creëert een identiteit voor zichzelf buiten deze normen. Girl Power heeft hier dus een duidelijk feministische betekenis.
De film gebruikt veel muzikale fragmenten van artiesten die geassocieerd worden met de Riot Girl movement die ontstond aan het begin van de jaren 90 in de Verenigde Staten. Bennings gebruik van dit soort muziek is niet toevallig: het Oxford English Dictionary geeft aan dat het feministische gebruik van girlpower voornamelijk gelieerd was met deze beweging. Het lijkt er echter op dat deze film niet een bijzonder grote impact heeft gehad op het Nederlands, want er wordt maar twee keer verwezen naar de film in de kranten die op Delpher beschikbaar zijn. Het kan echter dat in bepaalde subculturen girlpower al wel succesvol geïntroduceerd was in het Nederlands door deze film.
Wannabe een feminist
De Spice Girls hebben niet alleen een stempel gedrukt op de muzikale wereld, maar ook op het Nederlands. Deze groep is namelijk verantwoordelijk voor het populair maken van het woord girlpower. De Spice Girls projecteerden bewust een feministisch imago en het gebruik van de slogan girlpower was daar een groot onderdeel van. De eerste voorbeelden van dit gebruik in kranten komen voor in vertaalde stukjes uit interviews met de groep, zoals hieronder waarin de muzikanten hun film bespreken in 1997:
Maar de film gaat vooral over girlpower”, zegt de 24-jarige Gerri, verreweg de brutaalste van het stel. Wat is dat precies? Dat wil Mel B wel even uitleggen. “Girl-power is het vieren van je onafhankelijkheid als meisje en vrouw. Het gaat ook over de solidariteit onder vrouwen. Wij zijn vriendinnen die altijd bij elkaar zullen blijven en veel lol trappen. Wij volgen onze instincten. (Delpher, Algemeen Dagblad 12-05-1997)
De Spice Girls wordt soms verweten dat ze de term girlpower zijn (of als we besluiten niet voor grammaticaal geslacht te gaan: haar) kracht hebben ontnomen door deze enkel te gebruiken voor marketingdoeleinden, maar we kunnen niet ontkennen dat deze feministische term door hen in het Nederlands is opgenomen. Het eerste voorbeeld waar ik met zekerheid een referentie naar de Spice Girls kon uitsluiten komt al uit 1998:
Met stilettos erbij is Givency het perfecte antwoord op de slonzige Amerikaanse sportstijl. Girl power op zijn Frans, geraffineerd als een minnares, krachtdadig als een vrouw van nu. (Delpher, Algemeen Dagblad 14-03-1998)
De definitie van girlpower in de Dikke Van Dale Online legt de nadruk op de ‘macht, kracht, invloed waarover vastberaden, energieke, met veel lef uitgeruste meisjes en jonge vrouwen zouden beschikken’ en deze eigenschappen komen ook naar voren in het bovenstaande voorbeeld. De term is ook tegenwoordig nog in gebruik in deze betekenis: het Corpus Hedendaags Nederlands bevat een artikel uit 2025 waar de oprichting van het Girlpower Festival gerapporteerd wordt.
De betekenis van dit woord is dus drastisch veranderd door en voor vrouwen, wat de term dan ook een passende ode maakt aan de girlpower van vrouwen!
Dit artikel is geschreven als onderdeel van een stage die gefinancierd is door het North West Consortium Doctoral Training Partnership, deel van het Arts and Humanities Research Council.
Met veel interesse gelezen, leuk om te zien hoe de betekenis van een woord kan veranderen