Dit is het vijfde college in mijn reeks over sociolinguïstiek. Na eerder gender, geografie (dialecten) en sociale klasse te hebben besproken als relevante onderverdelingen van de samenleving voor taalvariatie en taalverandering, gaat het vandaag over het wereldwijde fenomeen van jongerentaal. … [Lees meer...] overJongerentaal
En toch varieert het
De laatste tijd moet ik af en toe aan Galileo Galilei denken. Op school leerde iedereen al dat hij het wetenschappelijke inzicht dat de aarde om de zon draait tegen de kerkelijke autoriteiten openlijk moest afzweren – de zon draaide immers volgens het gezond verstand om de aarde – en daarbij stiekem eppur si muove zou hebben gemompeld 'toch beweegt ze'. In de Verenigde … [Lees meer...] overEn toch varieert het
Een juichklap voor Ann De Craemer
Er huizen twee zielen in de borst van Ann De Craemer. Dat schrijft ze in haar nieuwe, elegante boek Taal is een kat, een bundeling van columns die ze de afgelopen jaren schreef. De ene ziel is die van de taalgebruiker en de andere die van de taalkundige: Als taalgebruiker kan ik me blauw ergeren aan taalfouten. Mijn mondhoeken trekken scheef wanneer aan de feestdis iemand … [Lees meer...] overEen juichklap voor Ann De Craemer
Literaire taal bestaat wél
Over de zwoele avonden van Abdelkader Benali Tot mijn verbazing ontdekte ik een tijdje geleden dat er collega's waren die dachten dat je 'literaire taal' niet kunt definiëren. Is literatuur geen kunst, en kenmerkt kunst zich niet door voortdurende vernieuwing? En is literaire taal dan niet als kwikzilver voortdurend onderhevig aan verandering? Ik denk dat het een … [Lees meer...] overLiteraire taal bestaat wél
Kinderen van sterk volk zijn Brabants menschen
Anton van Duinkerkens Brabantse herinneringen Anton van Duinkerken was een schrijver van de fierheid. Andere dichters hebben over gevoelens van liefde, of woede, of eenzaamheid geschreven, maar in de Nederlandse literatuur waren er weinigen die zo goed de trots onder woorden konden brengen: van trots over zijn geloof ("Jawel, mijneer, ik noem mij katholiek") tot en met … [Lees meer...] overKinderen van sterk volk zijn Brabants menschen
‘Als je dorst hebt, er is cola.’
Er zijn mensen die denken dat alles in de taal geregeld moet worden. Als mensen dingen op twee verschillende manieren zeggen ('ik ben groter dan/als jou', 'ik wil dat boek gelezen hebben/hebben gelezen'), dan moet één van de twee voorzien worden van het label 'goed' en de ander van het label 'fout'. Maar zelfs die mensen moeten toegeven dat dit niet geldt voor de volgorde van … [Lees meer...] over‘Als je dorst hebt, er is cola.’
Prik in de buitenlucht geen gaten
Chronologisch is dit het tweede gedicht in de goederaadkrans, toen ik nog niet precies wist waar het heen wilde. Het eerste gedicht was Verstop je niet in een tomaat, dat gaat over een meisje, Doortje, dat zich heel goed kan verstoppen, waar haar twee vaders helemaal gek van worden, omdat ze zich altijd verstopt als zij met haar de deur uit willen, naar culturele evenementen, … [Lees meer...] overPrik in de buitenlucht geen gaten
Taal en sociale klasse
In westerse samenlevingen spreken mensen uit zogeheten 'hogere' klassen anders dan mensen uit 'lagere klassen'. Hoe zit dat verschil in elkaar? En verandert er iets als de samenstelling van de samenleving verandert? … [Lees meer...] overTaal en sociale klasse
Everwinus Wassenbergh Penning voor Nicoline van der Sijs
De historisch taalkundige Nicoline van der Sijs ontvangt voor haar uitzonderlijke prestaties op het gebied van de neerlandistiek de Everwinus Wassenbergh Penning. Dit werd zojuist bekendgemaakt in het radioprogramma De Taalstaat. De penning – de ‘Nobelprijs van de neerlandistiek’ – wordt jaarlijks uitgereikt aan iemand die volgens de jury gedurende vele jaren een brede en … [Lees meer...] overEverwinus Wassenbergh Penning voor Nicoline van der Sijs
Ik begin bijna te geloven dat Terneuzen bestaat
In het jargon van taalkundigen heet een kort artikeltje waarin een taalverschijnsel, liefst voor het eerst, wordt opgemerkt een squib. In het nieuwste nummer van Nederlandse Taalkunde plaatsen Milou Andree en Heize Oh zo'n squib, met als titel 'Je begint bijna te denken dat het een squib is!' Die squib gaat dus over de bijna beginnen te-constructie, waarover voor zover ik … [Lees meer...] overIk begin bijna te geloven dat Terneuzen bestaat
De toekomst van taal
Hoe gaat taal er in de toekomst uitzien? Kunnen we over vijftig jaar nog lezen en schrijven? Of krijgen we tegen die tijd al onze informatie in de vorm van video’s, voice-berichten en memes? Vooral onder jongeren holt de leesvaardigheid achteruit. Is dit erg, of is er hier sprake van een natuurlijke taalontwikkeling? En hoe veranderen talen eigenlijk? Leer van taal- en … [Lees meer...] overDe toekomst van taal
Zorgen over de wetenschap in Amerika
In Amerika zijn de afgelopen weken rake klappen uitgedeeld aan de wetenschap. Zo werd mensen die bijvoorbeeld een subsidieaanvraag wilden indienen verboden om woorden zoals gender en bias te gebruiken – woorden zonder welke het eenvoudig heel lastig is om over bepaalde onderwerpen te spreken. En zo werden door wetenschappelijke websites 'gezuiverd' van allerlei informatie omdat … [Lees meer...] overZorgen over de wetenschap in Amerika
Overal Hadewijch
Hadewijch had alles in zich om de mensen nog eeuwen te fascineren, en dat heeft ze sinds haar herontdekking in de negentiende-eeuw dan ook gedaan. De hartstocht spat ook vele eeuwen nadat deze Brabantse ze neerschreef, nog altijd van de bladzijden af. Maar wie de auteur van die woorden verder was en op Wie of wie of wat ze gericht waren, dat is een kwestie van interpretatie. Er … [Lees meer...] overOveral Hadewijch
Beroepsdemonstrant
Ik heb mijn Nijmeegse collega van accounting, de hoogleraar Frank Hartmann, nooit ontmoet, maar hij heeft wel een duidelijke mening over mij. In zijn artikel in onze universiteitskrant Vox (7 februari 2025) noemt hij mij en andere mensen die zich zorgen maken over de bezuinigingen op het hoger onderwijs ‘beroepsdemonstranten’, die ‘veilig ingebed in medezeggenschaps- en … [Lees meer...] overBeroepsdemonstrant
Antisemitisme onder een deken van vriendelijkheid
"Het hoort bij het Nederlandse zelfbeeld", schrijven Saskia Pieterse en Janneke Stegeman in hun boek Uitverkoren, "te denken dat die geschiedenis achter ons ligt nu Nederland een seculiere democratie is." Met ‘die geschiedenis’ doelen ze op de verwevenheid van calvinisme, superioriteitsgevoelens, antisemitisme, racisme en Nederlandsheid, zoals zij die hebben gedestilleerd uit … [Lees meer...] overAntisemitisme onder een deken van vriendelijkheid
‘Boeken lezen, dat hoeft een neerlandicus kennelijk ook al niet meer’
Iemand staat met haar foto in de krant, in ons herleefde managersfeuilleton De verleden tijd van lijken. "Mensen," zei Flo, de nieuwe decaan van de faculteit altijd als ze het woord voerde. Sommigen verdachten haar er om deze reden van dat ze heimelijk weleens woke kon zijn. Waarom zei ze niet gewoon 'dames en heren' zoals vroeger? "De wereld is gek geworden" Deze sommigen … [Lees meer...] over‘Boeken lezen, dat hoeft een neerlandicus kennelijk ook al niet meer’
Geografische variatie
In deze derde video in de reeks over sociolinguïstiek behandel ik geografische variatie. Hoe staan dialecten ervoor? En hoe onderzoeken we die? … [Lees meer...] overGeografische variatie
TANDloosheid, tandeLOOSheid
In een artikel in het nieuwe nummer van het vakblad Nederlandse Taalkunde snijdt Marcel den Dikken een intrigerende kwestie aan: dat in woorden die eindigen op -loosheid de klemtoon soms verschuift. Je zegt bijvoorbeeld werkeloos met klemtoon op werk, maar in werkeloosheid leggen de meeste mensen die klemtoon op loos. Toch gebeurt die verschuiving niet altijd. In … [Lees meer...] overTANDloosheid, tandeLOOSheid
‘Bestel gewoon een Thaise curry’
Over Op een andere planeet kunnen ze me redden van Lieke Marsman Voor de schrijver Lieke Marsman zijn er geen grenzen tussen genres. Haar boek Het tegenovergestelde van een mens werd in 2017 aangekondigd als een roman, maar het is minstens evenzeer een essaybundel en een lang gedicht. Verhalen vertellen, nadenken, voelen, het loopt allemaal in elkaar over. Ook haar nieuwe … [Lees meer...] over‘Bestel gewoon een Thaise curry’
Stiekem naar de kerk
"En ik schreef, niet naar haar", schrijft de verteller in een van de verhalen in het nieuwe boek van Vonne van der Meer, "maar dit verhaal. Het einde zou zichzelf schrijven, want ik wist wat ik wilde zeggen." 'Herst in Lviv', heet het verhaal. De vertelster bezoekt in die Oekraïense stad een schrijverscongres, waar ze in contact komt met een Afrikaanse collega, met wie ze een … [Lees meer...] overStiekem naar de kerk
Waarom vertrouwen we Amerika?
Nu de regering-Trump hard ingrijpt in de wetenschap als die volgens politici de verkeerde woorden gebruikt, en nu het duidelijk is dat grote Amerikaanse bedrijven door de knieën gaan en het nieuwe regime steunen, wordt het belangrijk om keuzes te maken. Ik heb het altijd eigenaardig gevonden dat ik als medewerker van een Nederlandse universiteit verplicht ben Teams te … [Lees meer...] overWaarom vertrouwen we Amerika?
Konijing
Zoals de bioloog blij wordt van een nieuw soort hommelkoningin, zo delen taalkundigen verrukt met elkaar nieuwe uitspraakvarianten. Onlangs kreeg ik deze doorgestuurd van mijn Utrechtse collega Nynke de Haas: konijing ([konɪjɪŋ) in plaats van koningin. Je kunt hem horen in de bovenstaande podcast, ongeveer vanaf 17:50. De spreker zegt het drie keer in de paar minuten die … [Lees meer...] overKonijing
We moeten wel door
Mijn leeslogboek: januari Ja, dan kun je wel je voornemen om een jaar vast te leggen wat je allemaal leest, maar dan begint het gedonder meteen. Want wat verstaan we dan zoal onder lezen? Ik reis bijvoorbeeld bijna iedere dag met de trein, en als ik vertrek valt op het station mijn oog op het bord waarop staat 'Utrecht' en een tijdsaanduiding – de vertrektijd, weet ik uit … [Lees meer...] overWe moeten wel door
Taal en gender
Tweede video in een inleiding over de sociolinguïstiek: wat weten we over de verschillen tussen genders in taalgebruik? En wat zijn mogelijke verklaringen voor die verschillen? … [Lees meer...] overTaal en gender
Levven in de bried
Een nieuwe bubbel op het overkolkende schuimbad van kunstmatige intelligentie dezer dagen is er sinds een paar maanden NotebookLM van Google, een website waar je kunt chatten over door jouzelf geselecteerde literatuur, zoals bijvoorbeeld een verzameling onderzoeksartikelen, of collegeaantekeningen, of wat dan ook. Je kunt (to vijftig) pdf's uploaden en daar een overzicht van … [Lees meer...] overLevven in de bried
