Het fundament onder de brug van Nijhoff Raken we ooit uitgepraat over ‘De moeder de vrouw’ van Martinus Nijhoff? Het eenvoudig ogende sonnet ontmoette bij verschijning in Nieuwe gedichten (1934) weinig begrip. Simon Vestdijk en Anthonie Donker spraken van ‘mislukt’, ‘vol fouten’ en verwachtten dat Nijhoff met een verbeterde versie zou komen zoals hij veel van zijn … [Lees meer...] overDe brug zien
Artikel
Wit begint, maar de taal wint….
De jaarlijkse essaywedstrijd voor scholieren van de Nijmeegse Letterenfaculteit ging dit jaar over de kleuren van de taal. Neerlandistiek plaatst de beste drie essays. Vandaag: Daniek Hageman van het Liemers College in Zevenaar, Locatie Heerenmäten. Beeldschoon zijn het de klinkers die zich vol moed vastgrijpen aan hun medeklinkers en letter voor letter overeind komen. Het … [Lees meer...] overWit begint, maar de taal wint….
Poëzie en dreiging van trekkers en landbouwmachines
De zomer komt er aan. Op het land wordt gewerkt met landbouwmachines. Mariken Heitman geeft in haar roman Wormmaan prachtige beschrijvingen van beestachtige machines met klauwen, messen en scharen die het land bewerken. Haar beschrijvingen roepen herinneringen op aan de ‘agrarische cyclus’ van Armando en aan gedichten van H.H. ter Balkt over de schoonheid van … [Lees meer...] overPoëzie en dreiging van trekkers en landbouwmachines
Sorry, zo had ik dat niet bedoeld…
De jaarlijkse essaywedstrijd voor scholieren van de Nijmeegse Letterenfaculteit ging dit jaar over de kleuren van de taal. Neerlandistiek plaatst de beste drie essays. Vandaag: Robin Hendriksz van het Erasmiaans Gymnasium, Rotterdam. Laten we teruggaan naar de tijd van de jagers en de verzamelaars. Je hebt de hele dag over de toendra lopen sjokken, er was geen enkele … [Lees meer...] overSorry, zo had ik dat niet bedoeld…
Dronken terug naar huis
De jaarlijkse essaywedstrijd voor scholieren van de Nijmeegse Letterenfaculteit ging dit jaar over de kleuren van de taal. Neerlandistiek plaatst de beste drie essays. Vandaag: Bas Schutjes, leerling van het Leidsche Rijn College, Utrecht. Je kijkt naar de tijd: ‘Shit, het is al half 3.’ Je stapt snel op de fiets en zegt nog een laatste “Ik moet er echt vandoor, sorry” tegen … [Lees meer...] overDronken terug naar huis
Een ruime boekzaal voor Hubert Meeus
Vorige week, vrijdag 17 juni 2022, nam Hubert Meeus afscheid van de Universiteit Antwerpen. Bij de feestelijke bijeenkomst, met geestige toespraken, een album amicorum en innemende muziek, werd – grote verrassing voor de emeritus – in het gebouw aan de Prinsstraat een tentoonstelling van boeken en prenten geopend. Alle getoonde exemplaren komen uit Antwerpse bibliotheken: de … [Lees meer...] overEen ruime boekzaal voor Hubert Meeus
Kort, korter, kortst
De AVI-ziekte van de nieuwe leesvaardigheidstoetsen van Cito Een van de trends in het basisonderwijs is dat de teksten die kinderen lezen steeds korter worden. Dat kun je terugzien in de taalboeken en in de lesboeken voor de zaakvakken, maar ook in de toetsen van het leerlingvolgsysteem die kinderen zo’n twee keer per jaar maken. Neem nu Cito, een grote speler op het … [Lees meer...] overKort, korter, kortst
Nochtan moet emmer ghestorven sijn
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (18) – Egidius-lied Het bekendste Middelnederlandse lied is inmiddels waarschijnlijk het Egidius-lied, ons overgeleverd in het zogeheten Gruuthuse-handschrift en geschreven rond het jaar 1400 in Brugge. Dat het lied zo aanspreekt komt waarschijnlijk doordat het in betrekkelijk eenvoudige taal van een universele emotie … [Lees meer...] overNochtan moet emmer ghestorven sijn
De recensiedokter over Marc van Oostendorp over Mustafa Stitou
Recensiedokter Evi Aarens diagnosticeert de literaire kritiek. Vandaag Marc van Oostendorp over Mustafa Stitou Omdat de meeste lezers proza boven poëzie verkiezen, gaat de poëzie steeds meer op proza lijken. Dat is een ontwikkeling die wij moeten betreuren, tenzij het de gedichten van Mustafa Stitou betreft. Onlangs verscheen Waar is het lam? (De Bezige Bij 2022), Stitou’s … [Lees meer...] overDe recensiedokter over Marc van Oostendorp over Mustafa Stitou
Leerkrachten hoeven het niet altijd te weten
Je verwacht misschien dat een leerkracht niet zo snel tegen een klas zou zeggen iets niet te weten. Toch komt dit best vaak voor in de klassengesprekken die we op video opnamen in groep 6. Ons onderzoek toont zelfs aan dat zulke ‘ik weet het niet’-uitingen van leerkrachten erg nuttig kunnen zijn.Voor dit onderzoek hebben we gebruik gemaakt van conversatieanalyse, een methode … [Lees meer...] overLeerkrachten hoeven het niet altijd te weten
turkoois / turquoise
Verwarwoordenboek vervolg (273) turkoois / turquoise De woorden hebben dezelfde betekenis, maar er is een tendens naar verschil in gebruik. turkoois blauwgroene halfedelsteen, de kleur van deze steen Een hoofdtooi met een bijzondere variatie aan blauwe stenen: azuur, turkoois en lapis … [Lees meer...] overturkoois / turquoise
In memoriam Arie Sturm (1948-2022)
De taalkundige Arie Sturm is op 27 mei op 73-jarige leeftijd overleden. Van 1988 tot aan zijn pensionering in 2004 was Sturm hoogleraar Nederlandse taalkunde aan de Universiteit van Oldenburg. Sturm, geboren in Roosendaal en Nispen en opgegroeid in Goes, studeerde aanvankelijk aan de Katholieke Leergangen in Tilburg, waar hij werd beïnvloed door zijn leermeester P.C. … [Lees meer...] overIn memoriam Arie Sturm (1948-2022)
Kruimels
In 2008 promoveerde Theo Witte op onderzoek naar de literaire ontwikkeling van leerlingen in de bovenbouw van havo en vwo. Witte beschrijft in zijn proefschrift zes niveaus van literaire competentie: belevend, herkennend, reflecterend, interpreterend, letterkundig en academisch. Deze niveaus zijn hiërarchisch. Idealiter zou een leerling die met een vwo-diploma de … [Lees meer...] overKruimels
Een zomer met Manon Uphoff
Er zijn voor mij drie redenen om deze zomer een groot deel van het werk van Manon Uphoff te lezen of herlezen. De eerste is dat ik er zin in heb, ik beschouw Uphoff als een van de interessantste Nederlandse schrijvers van dit moment. Er staat bij haar altijd iets op het spel, ik geloof niet dat ik ooit een pagina van haar heb gelezen waarop niks gebeurde. De tweede reden is dat … [Lees meer...] overEen zomer met Manon Uphoff
Van Cd-Rom Middelnederlands naar Corpus Middelnederlands
Als iemand op het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) zich jarenlang vol enthousiasme heeft ingespannen om de studie van het Middelnederlands te vergemakkelijken, dan is dat Dirk Geirnaert geweest. Dozen vol met diskettes en alfa- en betaversies van de Cd-rom Middelnederlands die hij achterliet toen hij in oktober 2021 met pensioen ging, zijn daar de stille getuigen van. … [Lees meer...] overVan Cd-Rom Middelnederlands naar Corpus Middelnederlands
De domheid van computers
Ik volg de kunstmatige intelligentie (AI) inmiddels al ruim vijfendertig jaar. De geschiedenis van dat vak is vrijwel volmaakt cyclisch. Er is een technologische vooruitgang: computers worden sneller en als gevolg daarvan werken de AI-programma's weer net wat beter. Dat betere wordt vervolgens zo geïnterpreteerd alsof we het licht nu echt gezien hebben: nog één tandje erbij en … [Lees meer...] overDe domheid van computers
Etymologica: Hein en hercules
Hein mansnaam; Magere Hein ‘de dood’ Middelnederlands Hein, verkorting van He(i)ndrik: Soo wael dient Gode Hein ende Han, ghelijck doet een begheven man [1470-1490]; Nieuwnederlands ‘de duivel’: Al waerje … de droes …, Nagtmerri, bietebauw, of ongeboore heintje[18e eeuw; WNT], vaak ook in samenstellingen en afleidingen: Wel dat is tovery, … Heyntje-man met zijn … [Lees meer...] overEtymologica: Hein en hercules
Ras, gender en het centrale dogma van de taalkunde
Er woedt een belangrijke maatschappelijke discussie over taal waarover je maar weinig taalkundigen hoort in het publieke domein: de discussie over hoe we allerlei identiteiten benoemen – discussie over wit tegenover blank, over slaafgemaakte, over non-binair taalgebruik, enzovoort: over de vraag in hoeverre de taal moet worden aangepast aan een veranderende sociale … [Lees meer...] overRas, gender en het centrale dogma van de taalkunde
De verwondering van Petronella Johanna de Timmerman
Een bespreking van haar gedicht ‘Op de staartstar’ in de fysicotheologische marge In 1746 verscheen de eerste publicatie van de vrouwelijke, natuurkundige-dichter Petronella Johanna de Timmerman, geboren te Middelburg op 2 februari 1724: ‘Op de staartstar, zich vertoonende in de jaren 1743 en 1744’. De Timmermans twee grote passies, de natuurkunde en de taal, omvatten twee … [Lees meer...] overDe verwondering van Petronella Johanna de Timmerman
Intertekstualiteit in de brugklas
Een van de eerste begrippen die mijn brugklassers dit schooljaar van mij hebben geleerd is ‘intertekstualiteit’. Ik heb de uitleg simpel gehouden. Bij intertekstualiteit gaat het om verbindingen tussen teksten. Een intertekst is een tekst die in een andere tekst terugkomt. Sprookjes en bijbelverhalen worden vaak gebruikt als interteksten. Een tekst kan ook een liedje of een … [Lees meer...] overIntertekstualiteit in de brugklas
Pabostudenten en lezen
Een reactie uit de praktijk op 'Hoe minder je leest, hoe minder je weet' van Yra van Dijk en Marie-José Klaver 'De gemiddelde student aan de pabo of op het hbo is zelf geen lezer meer […]. De pabo-docenten maken zich dan ook zorgen over hun afstudeerders. […] Een pabo-docent gaf aan dat ze zelfs moeite hebben met een kinderboek als Lampje van Annet … [Lees meer...] overPabostudenten en lezen
Literatuur lezen in dialoog
Een paar maanden geleden nam Tanja Janssen afscheid van haar werk aan de Interfacultaire Lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam. Ter ere daarvan is een mooi boek verschenen: Literatuur leren lezen in dialoog: Lessen geïnspireerd op het werk van Tanja Janssen (Amsterdam University Press, 2021). Het is de opvolger van Tanja’s publicatie Literatuur leren lezen in … [Lees meer...] overLiteratuur lezen in dialoog
Hawinkels
Toevallig verzeilde ik vorige week weer eens in de Verzamelde gedichten van Pé Hawinkels (1942-1977). De geest van de (tamelijk) jong overleden dichter (die op zijn kamer hier vijf minuten vandaan dood werd aangetroffen) waart nog altijd zo’n beetje door literair Nijmegen. Hij vestigde zijn faam via een handvol anekdotes over een nogal actief seksleven en een voorkeur voor … [Lees meer...] overHawinkels
Voyant Tools: snel (eigen) teksten analyseren
En weer gooide corona roet in het eten. Slechts een paar dagen voordat op 19 en 20 november 2021 de 35eeditie van de HSN Conferentie zou plaatsvinden, moest het evenement toch nog worden afgeblazen. Frustrerend en teleurstellend voor organisatie, sprekers en deelnemers die zich verheugd hadden om hun kennis en kunde van het onderwijs Nederlands uit te dragen respectievelijk bij … [Lees meer...] overVoyant Tools: snel (eigen) teksten analyseren
Ic saelt orconden over al
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (17) – Beatrijs De eerste regel van Beatrijs (1371) is de bekendste: ‘Van dichten komt mi cleine bate’, ‘dichten levert me weinig op’, de verzuchting van iemand die zijn beroep van het dichten zou willen maken. De tweede regel: ‘die liede raden mi dat ict late’,de mensen zeggen dat ik er beter mee kan ophouden. … [Lees meer...] overIc saelt orconden over al
