In september 2018 heb ik alle delen van de Geschiedenis van de Nederlandse literatuur tweedehands aangeschaft. Mijn lectuur vordert erg langzaam, omdat ik de literaire teksten die in deze negendelige literatuurgeschiedenis worden besproken vaak niet ken en ook graag wil lezen. Ik ben nog altijd niet bij het einde van Frits van Oostroms Stemmen op schrift, het eerste deel van de … [Lees meer...] overIn de literatuur zijn meer kranke fantasieën nodig
Artikel
In 1668 verscheen een postmodern woordenboek
De duim van Koerbagh Op 27 juli 1668 kreeg de Amsterdamse arts en jurist Adriaan Koerbagh een gevangenisstraf van maar liefst tien jaar opgelegd voor het publiceren van een woordenboek. Het boek, met de verdacht zoete titel Een bloemhof van allerley lieflijkheyd sonder verdriet, bevat meer dan 8000 lemma’s met ‘Bastaard-Woorden’. Op het eerste gezicht is het een lange lijst … [Lees meer...] overIn 1668 verscheen een postmodern woordenboek
Neerlandici waren Greta Thunberg voor
In de neerlandistiek lijkt aandacht voor het klimaat iets van de laatste jaren. In de Bibliografie van de Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap (BNTL) is het ‘literaire klimaat’ zelfs een populairder onderwerp dan – laten we zeggen – het natuurlijke klimaat. Onder het trefwoord thema klimaat zijn slechts acht publicaties te vinden, waarvan er maar één voor 2019 geschreven … [Lees meer...] overNeerlandici waren Greta Thunberg voor
In memoriam Riemer Reinsma (1941-2022)
De deze week plotseling overleden Riemer Reinsma (1941-2022) was een van de aardigste mensen die ik kende, en waarschijnlijk de aardigste schrijver die ik heb gekend. Toen ik als jonkie in 1996 ineens vanuit de academie in de wereld van Onze Taal verzeild raakte, moest ik soms mijn weg nog vinden. Ik was een beetje nerveus, maar tijdens een eerste etentje met de vaste … [Lees meer...] overIn memoriam Riemer Reinsma (1941-2022)
Er is meer aandacht nodig voor de betovering
Er overvalt mij een bezitsdrang als ik een (nieuw) boek zie: een nieuwe kaft, een nieuwe auteur, een nieuw verhaal. Ik wil het boek dan hebben. Een fysiek boek kan mij betoveren en de drang om het te bezitten is overweldigend met als gevolg dat ik nu overvolle boekenkasten en dozen vol boeken heb. Gelukkig ben ik ook geefs. Ik geef stapels boeken weg aan studenten die graag … [Lees meer...] overEr is meer aandacht nodig voor de betovering
Het ‘modern lemma’ maakt het verleden toegankelijk
Voor de uitgave van tien voorredes bij taalkundige werken uit het begin van de achttiende eeuw heb ik ontelbare uren doorgebracht in de Nijmeegse universiteitsbibliotheek. Daar bevond zich namelijk een exemplaar van het indertijd nog niet geheel affe Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Het zoeken in de papieren versie van dit grootste woordenboek ter wereld was … [Lees meer...] overHet ‘modern lemma’ maakt het verleden toegankelijk
De neerlandicus lost geen tevoren bedachte puzzels op
Een gastcollege bij neerlandistiek. Arnon Grunberg is op bezoek in de mastercursus ‘De tragische structuur in de roman’. De studenten hebben Onze Oom gelezen, en de vele overeenkomsten gezien met Antigone, de antieke tragedie van Sophocles die ze ook hebben gelezen. De namen van de hoofdpersonen komen overeen, hun lot, en zo bleken er nog veel meer betekenisvolle parallellen … [Lees meer...] overDe neerlandicus lost geen tevoren bedachte puzzels op
Louis Paul Boon leent zich niet voor volksverheffing
Toen ik samen met Ellen Deckwitz (u kent haar ongetwijfeld) Nederlands studeerde in Groningen - toch best alweer even geleden - bedachten we dat het maar weer eens tijd was om de Nederlandse toneelklassiekers op te gaan voeren. Hoewel het voor een student gauw zoeken is naar gelegitimeerde manieren om bij elkaar te komen, even ‘iets’ te ondernemen, om vervolgens en vooral op … [Lees meer...] overLouis Paul Boon leent zich niet voor volksverheffing
Lezen is niet alleen zijn in de wereld
Het is vloeken in de kerk, maar toen ik aan de studie Nederlands begon, las ik nauwelijks. Niet dat ik niet van lezen hield; als kind verwérd ik haast tot de belhamels uit mijn favoriete Astrid Lindgrenboeken. Tegen de tijd dat ik mijn eindexamen Nederlands deed had ik echter een beeld van literatuur waar ik als lezer niet in leek te passen. Dat veranderde bij binnenkomst in … [Lees meer...] overLezen is niet alleen zijn in de wereld
Literatuur was ooit onmisbaar
Hoe verder je terug in de tijd gaat, hoe belangrijker literatuur wordt. In tijden van teruglopende studentenaantallen, sluitende boekhandels en hardnekkige ontlezing is het moeilijk voorstelbaar dat literatuur ooit met twee benen in de maatschappij stond, een spilfunctie vervulde, zelfs onmisbaar was. Dit inzicht kwam als een klap in het gezicht van een kersverse studente … [Lees meer...] overLiteratuur was ooit onmisbaar
Het Nederlands is in Holland een migrantentaal
Stel nu, je zet een tijdmachine neer op de heuvel van de burcht van Leiden en besluit elfhonderd jaar terug de tijd in te gaan. Wat zou je zien? Wat zou je horen? Wat zou je meemaken? Eerst even een waarschuwing voor de argeloze tijdreiziger; de tiende eeuw is geen prettige plaats voor iemand met moderne gevoeligheden. Oorlogsgeweld, honger, overstromingen, slavernij. Kom … [Lees meer...] overHet Nederlands is in Holland een migrantentaal
Literatuurgeschiedenis.org is een blokkendoos
Veel bovenbouwleerlingen van havo en vwo vinden Nederlands een saai vak. Gelukkig zijn docenten Nederlands bezig het curriculum van het schoolvak Nederlands te vernieuwen. Ik wil daar mijn steentje aan bijdragen via een nieuw idee of inzicht om het literatuuronderwijs in de bovenbouw van havo en vwo leuker en beter (o.a. gedifferentieerder of gepersonaliseerd) te maken. In … [Lees meer...] overLiteratuurgeschiedenis.org is een blokkendoos
Er is niets mis met taalverandering
Een belangrijk inzicht dat ik aan het begin van mijn opleiding verworven heb, is dat talen voortdurend in beweging zijn. Dit geldt ook voor het Nederlands. Taalcontact, de media, een veranderende maatschappij: al deze factoren hebben een invloed op het Nederlands. Er komen steeds nieuwe woorden bij; bepaalde woorden raken na een tijdje in onbruik en verdwijnen vervolgens. Ik … [Lees meer...] overEr is niets mis met taalverandering
De Nederlandse literatuur is groter dan Nederland
Dit jaar is het precies twintig jaar geleden dat ik als achttienjarige naar Leiden vertrok om Nederlands te gaan studeren. Zoals zo vaak was het mijn leraar Nederlands die de poort naar de literatuur voor me opende. Die zomer bestudeerde ik de boekenlijst die we per post ontvingen. In een plaatselijk antiquariaat probeerde ik al een en ander op de kop te tikken. In Leiden … [Lees meer...] overDe Nederlandse literatuur is groter dan Nederland
De neerlandistiek verbindt kennisdomeinen en Kees ’t Hart ziet het niet
Alhoewel Kees 't Hart en ik beiden Nederlands hebben gestudeerd, denk ik dat we verschillen van literatuuropvatting. Dat is niet ongebruikelijk in het vakgebied van de neerlandistiek en kan komen omdat hij het halverwege de vorige eeuw studeerde in Amsterdam; ik ben nog bezig. Ik heb Kees 't Hart nooit ontmoet, laat staan met hem gesproken, maar lees zijn bijdrages in De Groene … [Lees meer...] overDe neerlandistiek verbindt kennisdomeinen en Kees ’t Hart ziet het niet
Saul vallt en David klimmt bij de Catharinisten van Aalst
Op 11 en 12 juni vieren de Catharinisten in Aalst het zeshonderdjarig bestaan van hun toneelvereniging, voorheen rederijkerskamer. En aan het filmpje waarin zij de activiteiten bij dit imposante jubileum aankondigen te zien ontbreekt het de zeshonderdjarige niet aan humor en energie. Er is een congres, een feestelijke bijeenkomst met theateroptredens, een tentoonstelling in … [Lees meer...] overSaul vallt en David klimmt bij de Catharinisten van Aalst
Medioneerlandici vormen een brug naar het verleden
Tot ik enkele jaren geleden naar de stad verhuisde, bezocht ik in het dorp waar ik ben opgegroeid steevast dezelfde kapster. Vanaf mijn twee jaar legde zij mijn haar om de paar maanden in min of meer dezelfde plooi, om al knippend en kammend min of meer dezelfde verhalen op te dissen. Toen ik na mijn studententijd vertelde dat ik verderging in onderzoek, klonk dat mijn kapster … [Lees meer...] overMedioneerlandici vormen een brug naar het verleden
De band tussen educatie, inburgering en Nederlandse cultuur zou vanzelfsprekend moeten zijn
In 2007 schreef ik in het toenmalige wetenschappelijke tijdschrift Neerlandistiek.nl het artikel ‘Cupido leert de Nederlandse taal (1601), en burgert verder in (1613): realisme in Nederlandse (liefdes)emblemen’. Het artikel ging over twee embleembundels van de Leidse hoogleraar-dichter Daniel Heinsius waarin de liefdesgod Cupido steeds minder klassiek, mythologisch en … [Lees meer...] overDe band tussen educatie, inburgering en Nederlandse cultuur zou vanzelfsprekend moeten zijn
We moeten vragen blijven stellen
Toen ik aan het nadenken sloeg over de vraag welk inzicht uit de neerlandistiek mijn wereld heeft veranderd, kwamen talloze herinneringen boven. Veel van die herinneringen bleken weggestopt in de donkerte van mijn geheugen en waren in afwachting van het moment waarop ze van nut zouden mogen zijn. Of het nu gaat over de colleges literatuurgeschiedenis die ik volgde bij Ton … [Lees meer...] overWe moeten vragen blijven stellen
Zo moet het echt niet!
‘Laat eens kijken’, vroeg ik aan een dertienjarig meisje dat met een somber hoofd boven een schoolboek Nederlands hing. ‘Wat is er mis mee?’, vroeg ik. ‘Niet moeilijk, maar zo saai. Wat heb ik hier nu aan?’ Ik keek naar de bladzijden. Die zagen er inderdaad niet erg uitnodigend uit. Veel tekst, een vlakke bladspiegel. En dan het onderwerp, of moet ik zeggen de hoofdgedachte van … [Lees meer...] overZo moet het echt niet!
We zijn allemaal kleuters die muntjes willen ruilen
Als kleuter had ik een magisch muntje. Ik had hem van Tommy gekregen in ruil voor mijn waardevolste knikkers. Er stond een klavertje vier op, dus voor argwaan was geen ruimte. Het leek me zelfs logisch dat Tommy, de oudste en sterkste kleuter van het hele schoolplein, zo’n bijzondere munt niet nodig zou hebben en hem daarom wel wilde ruilen. Ik was een jaar jonger en zag deze … [Lees meer...] overWe zijn allemaal kleuters die muntjes willen ruilen
Het is tijd voor een regionale literatuurgeschiedenis
Toen ik in het jaar 1970 intrad in de neerlandistiek, had de literatuurgeschiedenis een slechte naam. Onwetenschappelijk, heette ze, een onsamenhangende stoet van witte olifanten. Voor de middeleeuwse letterkunde kwam daar nog bij dat zelfs de meest elementaire gegevens met betrekking tot context en datering vaak ontbraken. Met instemming lazen we W.P. Gerritsens briljante, … [Lees meer...] overHet is tijd voor een regionale literatuurgeschiedenis
Pluto verdeelt de mensheid in tweeën
Vanwege het dertigjarige bestaan van Neerlandistiek is me gevraagd een inzicht uit de Neerlandistiek te delen dat bredere bekendheid verdient. Met nog maar net mijn bachelordiploma Nederlands op zak, heb ik geenszins het gevoel iets zeldzaams te weten dat ik nu uit de doeken kan doen en u als baanbrekend zal voorkomen. Wat ik wél weet, is waar ik tijdens mijn studie Nederlandse … [Lees meer...] overPluto verdeelt de mensheid in tweeën
Vertalingen waren publiekstrekkers
Gemeten naar de hoeveelheid opvoeringen in de Amsterdamse Schouwburg was niet Joost van de Vondel de succesvolste zeventiende-eeuwse toneelauteur, maar de Spanjaard Lope de Vega. Dat inzicht hebben we te danken aan de digitale database ONSTAGE, in de afgelopen jaren ontwikkeld aan de Universiteit van Amsterdam door Frans Blom en collega’s. In ONSTAGE zijn de archieven van de … [Lees meer...] overVertalingen waren publiekstrekkers
Multiperspectiviteit is een makkie
‘Kita harus berani menggertak orang pakai godperdom’. Een zinnetje van Pramoedya Ananta Toer uit 1948. Wat heeft dit te maken met neerlandistiek? Pramoedya’s karikaturale kortverhaal ‘Djongos + Babu’ speelt zich af op Java in 1949; desondanks bevat de verhaalwerkelijkheid geen verwijzingen naar de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. De twee protagonisten, kinderen van … [Lees meer...] overMultiperspectiviteit is een makkie
