We zijn eruit: het Nederlands kan worden uitgebreid met een zeer goede taalregel, streng en ingewikkeld. De kwaliteit van de inzendingen heeft de jury – dit jaar bestaande uit een delegatie van de hoofdredactie van Neerlandistiek en de taalregeldeskundige Wouter van Wingerden – aangenaam verrast. Het bleek nodig zijn om de ingezonden regels in de praktijk te beproeven. Bij een … [Lees meer...] overDe nieuwe taalregel van het jaar 2021
Artikel
‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 2
Een schone ende ghenoechelijcke historie van joncker Jan uut den Vergiere, zoals gedrukt door Harman Janszoon Muller te Amsterdam omstreeks 1590. Kritische editie van het unieke exemplaar: Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, sign. 8 FAB X, 132 RARA bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve, Amsterdam 2021-2022 Capittel 2 … [Lees meer...] over‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 2
harnas / pantser
Verwarwoordenboek vervolg (246) harnas / pantser De woorden overlappen in betekenis, maar pantser is veel ruimer in betekenis. harnas lichaamsbescherming (van metaal of leer) Zo’n harnas van een ridder, weet je hoeveel … [Lees meer...] overharnas / pantser
De paardenstaart van Angela K. (slot)
Na de moord op Sheila slaat de hoofdpersoon in De weg naar Sacramento op de vlucht. Aan het eind van de epiloog verwoordt Krol het recht dat zijn loop zal krijgen, als rechtvaardiging: wie iemand vermoordt moet daarvoor evenredig gestraft worden: ‘Het recht. Een lange, lange geweerloop, waarin een kogel voortsuist. Eenmaal afgeschoten is hij niet meer tegen te houden; hij kent … [Lees meer...] overDe paardenstaart van Angela K. (slot)
Nestor van het nieuwe millennium
Door alle aandacht voor de jongste generatie dichters, die van het niet meer zo heel jonge nieuwe millennium, zou je nieuwe bundels van wat oudere dichters over het hoofd kunnen zien. Dat in hun boeken nauwelijks nog dageraads- en mei-liederen klinken zal geen verbazing wekken. Het is er herfst, zoals in 'Enfin', de bundel waarmee Anton Korteweg vijftig jaar dichterschap … [Lees meer...] overNestor van het nieuwe millennium
De statistiek van onze fantasieën
Uit romans kun je veel leren over hoe de wereld in elkaar zit. In ieder geval de wereld van de fantasie, die natuurlijk een onderdeel is van de zogeheten 'echte' wereld, want die fantasie komt voort uit mensenhoofden en spookt rond in mensenhoofden en doet mensenhoofden veranderen. Als je alle romans die in een bepaalde taal in ons taalgebied verschenen zijn, krijg je … [Lees meer...] overDe statistiek van onze fantasieën
‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 1
Een schone ende ghenoechelijcke historie van joncker Jan uut den Vergiere, zoals gedrukt door Harman Janszoon Muller te Amsterdam omstreeks 1590. Kritische editie van het unieke exemplaar: Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, sign. 8 FAB X, 132 RARA bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve, Amsterdam 2021-2022 Capittel 1 … [Lees meer...] over‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 1
Poëtische transnationaliteit: noorderwind
Ontmoeting in Sicilië met Radna Fabias en Kira Wuck Verhandeling van Laura Restuccia ter gelegenheid van de ontmoeting met de Nederlandse dichteressen Radna Fabias en Kira Wuck, in Palermo op 30 oktober 2021 in het kader van het Festival delle Letterature Migranti. Ik heb het beeld van de wind gekozen om de dichtbundels van Radna Fabias en Kira Wuck in te leiden. Het is … [Lees meer...] overPoëtische transnationaliteit: noorderwind
Etymologica: Bilderdijks bedenksels
In een eerdere bijdrage aan deze rubriek heb ik stilgestaan bij woorden waarvan de bedenker bekend lijkt te zijn. Uit het Middelnederlandsch Woordenboek noemde ik één voorbeeld uit het werk van Lodewijk van Velthem en drie van Jan van Ruusbroec. Deze aantallen vallen totaal in het niet bij het aantal nieuwe woorden dat ontsproten is aan het vernuft van Willem Bilderdijk … [Lees meer...] overEtymologica: Bilderdijks bedenksels
Wat kan een computer het vermogen om te doen leren?
Er is belangrijk nieuws in een van de heftigste taalkundige discussies van de afgelopen vijftig jaar. We doen even een experiment met het taalmachientje onder je hersenpan. Wat betekent de volgende zin? Wat geloof jij dat de actrice gisteren gekocht heeft? De vraag is nu: wat is het lijdend voorwerp van gekocht? Dat is als je Nederlands spreekt hopelijk geen ingewikkelde … [Lees meer...] overWat kan een computer het vermogen om te doen leren?
Een nieuw ‘Helden in harnas’ feuilleton : ‘Joncker Jan uut den Vergiere’
Onlangs werd ik uitgerekend op de elfde van de elfde – toeval bestaat – aan het schaterlachen gemaakt door een kop in de ‘Nieuwsflits Geesteswetenschappen’ (UvA): “Veel coronamaatregelen stammen uit de late middeleeuwen”. Hetzelfde geldt voor de zoektocht naar de biologische moeder en / of vader, zoals wij die nu kennen van het veelbekeken TV-programma Spoorloos. Dat deden wij … [Lees meer...] overEen nieuw ‘Helden in harnas’ feuilleton : ‘Joncker Jan uut den Vergiere’
Statenvertalers dachten het meest na over het woord ‘de’
Hoe werd het meest gelezen Nederlandse boek gemaakt? Wie werkten eraan mee en op welke manier is de tekst ervan bijgeschaafd? Het antwoord vinden we in de geschiedenis van de Gouden Eeuw. Een groep van tegenwoordig vrij onbekende theologen kwam toen naar het geleerde Leiden om na te denken over de vraag hoe de Bijbel vertaald moest worden. Het resultaat kennen we als de … [Lees meer...] overStatenvertalers dachten het meest na over het woord ‘de’
De achtste plaag
Voor een college van vanmiddag herlas ik het verhaal ‘De achtste plaag’ van Jan Wolkers, dat in november 1963 verscheen in het tijdschrift Merlynen een paar maanden later in de verhalenbundel De hond met de blauwe tong. Een doos met alle afleveringen van dat legendarische blad (1962-1966) – een fijne collegiale schenking – zorgde voor een paar avonden literatuur- en … [Lees meer...] overDe achtste plaag
In memoriam Zdenka Hrnčířová (1 mei 1940-12 september 2021)
Op zondag 12 september 2021 is onze emeritus collega PhDr. Zdenka Hrnčířová overleden. Haar is gelukt wat elke wetenschapper, auteur, en docent graag zou willen bereiken. Niet veel mensen kenden haar, maar haar naam was wel bekend. Die staat namelijk op boekomslag van het Nederlands-Tsjechisch woordenboek dat ze samen met haar collega professor František Čermák publiceerde … [Lees meer...] overIn memoriam Zdenka Hrnčířová (1 mei 1940-12 september 2021)
Gerrit Komrij-prijs 2021
De Gerrit Komrij-prijs 2021 gaat naar Katinka Polderman en Sophie Reinders voor hun boek Zwerfgoed. Zwerfgoed is een soort anarchistische literatuurgeschiedenis die zomaar ergens begint en ook zomaar ergens eindigt, de tussenliggende delen zijn ook zomaar tussenliggende delen. Kortom, dit is het voorbeeldboek, het antwoordmodel, het correctievoorschrift, het nec plus ultra van … [Lees meer...] overGerrit Komrij-prijs 2021
De eerlijkste man die ik ken
Gisteren bleek ineens dat Gertjan Postma vandaag met pensioen gaat. Gertjan! Een van de slimste, een van de eigenzinnigste, een van de meest jongensachtige en een van de aardigste taalkundigen van Nederland. En iemand op wie waarschijnlijk iedereen die hem kent weleens boos is geworden. De eerste keer dat ik hem tegenkwam, was na het allereerste taalkundige praatje dat ik … [Lees meer...] overDe eerlijkste man die ik ken
Poederette, van mest tot make-up
Achter het achtervoegsel (12) Sommige ette-woorden zijn van fundamenteel belang, ze moeten bestaan om het standaardmodel van de vorming van ette-woorden te laten kloppen. Deze zin heb ik natuurlijk rechtstreeks gekopieerd uit een Wikipediastuk over het Higgsboson. Soms ben je er bij het vinden van één ette-vorm zeker van dat een andere moet bestaan. Zo ging het … [Lees meer...] overPoederette, van mest tot make-up
‘Maak kinderen niet bang met Sinterklaas!’
Op 2 december 1796 verscheen in Groningen het eerste nummer van het Weekblad voor den zoo genaamden gemeenen man. Het betrof een uitgave van de regionale afdeling van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen. Omdat het drie dagen later pakjesavond was, begint dit nummer met een artikel over het Sinterklaasfeest. Het stuk is geschreven door Mattheus van Heijningen Bosch … [Lees meer...] over‘Maak kinderen niet bang met Sinterklaas!’
Marokkaanse tong-acrobatiek
Marokkanen zeggen helemaal niet meer sj dan andere Nederlanders. Sterker nog, het lijkt erop dat ze juist minder sj zeggen. Dat zijn verrassende resultaten, in een nieuw artikel in Nederlandse Taalkunde. Het verschil tussen s en sj zit in de positie van de tong: bij beide klanken houd je de voorkant omhoog zodat er boven in de mond, bij het harde verhemelte een vernauwing … [Lees meer...] overMarokkaanse tong-acrobatiek
achterdocht / argwaan / wantrouwen
Verwarwoordenboek vervolg (245) achterdocht / argwaan / wantrouwen De woorden overlappen in betekenis, maar er zijn ook subtiele verschillen. achterdocht een houding van ‘ergens iets achter zoeken’, argwaan Zal de nieuwe fractieleider erin … [Lees meer...] overachterdocht / argwaan / wantrouwen
Wat is dit voor vraag of je weet?
‘Gaat het regenen of je weet?’ Het antwoord op die vraag is deze week helaas meestal ‘ja’, als ik m’n weer-app mag geloven tenminste. Interessanter (en stukken minder deprimerend) dan het antwoord is de manier waarop de vraag is opgebouwd: met een achteropgeplakt of je weet. Zomaar aan het einde van de zin, zinsfinaal dus. Wat doet dat daar? Over die vraag heb ik me het … [Lees meer...] overWat is dit voor vraag of je weet?
Persoonlijke taalpolitiek
Terwijl ik een artikel over de taalpolitiek van België aan het lezen was, drong gaandeweg tot me door hoe hopeloos fout de taalpolitiek van dat land is. Hoe er fundamenteel verkeerd over taal wordt nagedacht, en hoe dat betekent dat er geen echt rechtvaardig taalbeleid kan ontstaan. Het betreft een artikel van de Leuvense sociaal-politiek filosoof Helder De Schutter in het … [Lees meer...] overPersoonlijke taalpolitiek
Chomsky in debat met Foucault: 50 jaar geleden
Verspreid over 1971 waren op de Nederlandse televisie een aantal debatten tussen filosofen te zien: Kolakowski vs. Lefèbvre, Popper vs. Eccles, Ayer vs. Naess, en last but not least Noam Chomsky (1928) vs. Michel Foucault (1926-1984). De opnames waren telkens ergens in het land, steeds met publiek. Zo was bv. het debat tussen Kolakowski en Lefèbvre op 9 maart in de … [Lees meer...] overChomsky in debat met Foucault: 50 jaar geleden
De paardenstaart van Angela K. (2)
Een echte Krol-roman Krol is een schrijver met een geweten. De kerk en God, Goed en Kwaad, nemen in zijn werk een belangrijke plaats in. Als jongen uit een Nederlands Hervormd gezin, heeft hij zijn verhouding moeten bepalen tot de kerk en haar gemeenschap. Die gemeenschap was hem al gauw te klein. Hij wilde – man van de wereld – niet tot een, maar tot dé … [Lees meer...] overDe paardenstaart van Angela K. (2)
Ik ga stad
Er is een nieuwe constructie en die leidt bij sommigen tot drastische beslissingen: Wat is hier aan de hand? Gert-Jan Schoenmakers en John David Storment zochten het uit, en schreven er een artikel over in de onlangs verschenen bundel Linguistics in the Netherlands 2021. Ze vonden om te beginnen elders op Twitter inderdaad zinnen zoals: hoelaat ben je stad dan want ik … [Lees meer...] overIk ga stad
