Achter het achtervoegsel (8) Op dit moment hebben we bijna 550 ette-woorden in ons corpus, maar daaronder bevinden zich flink wat homoniemen. Zo kan een balconnette zowel een bh als een balkonbarbecue zijn. Deze maand besteden we aandacht aan de woorden waarmee vrouwelijke avonturiers aangeduid worden uit de hoogtijdagen van dit suffix, de vroege jaren … [Lees meer...] overVan dampkring tot droogkap
Uitgelicht
Melancholie dwinct mi de zinne
In zijn prachtige boek over Het Nederlandse liefdeslied in de middeleeuwen citeert Frank Willaert in hoofdstuk 6, op blz. 488 lied 23 uit het Gruuthuse-handschrift: Melancolie dwinct mi de zinneAllein up ein ende anders gein.Reinre wesen van beghinneIc nie verzinde dan dit ein. Et es alst was, mi blivet reyn! Mi en rouc wat wene ic ghewinne, Als ic u zie, … [Lees meer...] overMelancholie dwinct mi de zinne
Etymologica – zomervakantiequiz
De zomervakantie is een ideale periode om de zinnen te verzetten. Voor de een is dat een bezoek brengen aan een museum, voor de ander het lezen van een goed boek en voor weer een ander het maken van puzzels. De laatste groep komt aan zijn trekken in deze speciaal voor Etymologica gemaakte quiz waarin ik de herkomst van woorden centraal stel. Een belangrijke rol is … [Lees meer...] overEtymologica – zomervakantiequiz
Taalonderwijs aan nieuwkomers: Sint Eustatius, Curaçao, Florida en Nieuw-Zeeland
Wie in Nederland komt wonen, moet Nederlands leren om echt deel te worden van de samenleving. Dat betekent dat er een systeem moet zijn van taalonderwijs aan nieuwkomers: kinderen en volwassenen met heel verschillende talenkennis en onderwijservaringen moeten op een of andere manier in staat gesteld worden Nederlands te leren. Hoe is dat georganiseerd in Nederland? Wat doen … [Lees meer...] overTaalonderwijs aan nieuwkomers: Sint Eustatius, Curaçao, Florida en Nieuw-Zeeland
Judeska speelt met werkwoorden
De nuttigste taalkundige les heb ik op jonge leeftijd al geleerd uit ‘het roze boek’, Opperlandse taal- en letterkunde van Battus (pseudoniem van Hugo Brandt Corstius). Voor dit rariteitenkabinet van het Nederlands was er maar één regel: wat kan, mag, en wat niet kan, dat mag helemaal. Spelenderwijs de grenzen van de taal aftasten en op die manier erachter komen hoe … [Lees meer...] overJudeska speelt met werkwoorden
Erasmus – taalbeheerser en held
De biografie Erasmus. Dwarsdenker van Sandra Langereis biedt vooral een verhaal met een held. Het is een knap staaltje historisch werk, waarin Langereis duidelijk veel bronnen heeft verwerkt – en de hoeveelheid bronnen over Erasmus is overstelpend –, en waarin ze regelmatig keuzes heeft moeten maken uit verschillende interpretaties. Maar dat je in het boek door blijft lezen is … [Lees meer...] overErasmus – taalbeheerser en held
Wat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
Kortgeleden stond hier een stukje van mij over de functie van onderschikkende voegwoorden en - in directe samenhang daarmee: de betekenis van de woorden hoofdzin en bijzin. Er hebben me verschillende leraren Nederlands en anderen vragen over het stukje gesteld en die vragen laten denk ik zien dat ik met het gebruiken van die termen te veel voorkennis heb verondersteld. Daarom … [Lees meer...] overWat de woorden ‘hoofdzin’ en ‘bijzin’ betekenen
Hoen rare constructie hebben we nu weer gevonden?
De beschrijving van het Nederlands is nog lang niet af. In mijn variant van het Nederlands (Zuid-Holland, maar ik heb schoolgegaan en daarna ook elders gewoond) zijn zinnen als de volgende mogelijk Hoen grote vis heb je gevangen? Ik kan me niet herinneren daar ooit iets over gelezen te hebben. De zin is onderdeel van mijn gesproken taal; dit stukje is de eerste … [Lees meer...] overHoen rare constructie hebben we nu weer gevonden?
Etymologica: hoe basaal zijn Nederlandse uitleenwoorden?
In Nederlandse Woorden Wereldwijd (NWW) uit 2010 heb ik zoveel mogelijk Nederlandse leenwoorden in andere talen, zogenoemde uitleenwoorden, verzameld. Ik kwam op een aantal van 17.560 Nederlandse woorden die aan 138 talen zijn uitgeleend. De complete database hiervan staat op internet als Uitleenwoordenbank. De meeste Nederlandse woorden vond ik, niet verrassend, in talen … [Lees meer...] overEtymologica: hoe basaal zijn Nederlandse uitleenwoorden?
Hoe vaak is vaak?
Als je arts zegt “je hebt een grote kans op genezing, maar mensen zoals jij hebben vaak last van bijwerkingen”, wat bedoelt die arts dan? En hoe interpreteer jij zelf deze kansen? Waarschijnlijk baseer jij veel beslissingen op statistisch geschatte kansen. Als komend weekend de kans op mooi weer groot is, besluit je misschien wel om naar het strand te gaan. Wanneer je een … [Lees meer...] overHoe vaak is vaak?
Taal in gebruik
Onbegrip begrepen 40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 24) - Onze drie vorige gesprekken gingen over woorden en betekenissen. En wat ik daaruit in elk geval overhoud, is dat woorden betekenis krijgen in het gebruik. Niet omdat ik er mijn betekenis in stop, maar omdat die betekenis gedeeld wordt met een ander. - Ja, … [Lees meer...] overTaal in gebruik
Wat een boek
Ik heb de afgelopen dagen onder mijn Zuid-Italiaanse olijfboom Frank Willaerts chef d'oeuvre, zijn boek Het Nederlandse liefdeslied in de Middeleeuwen, gelezen. Iemand die veel deskundiger is dan ik, zal er de komende weken de officiële recensie over schrijven voor Neerlandistiek, maar ik kan er tot die tijd mijn mond niet over houden, en moet iets schrijven over hoe goed het … [Lees meer...] overWat een boek
Nederlandsch hertaelt junior – De uitslag
Op 19 april 2021 schreef ik voor Neerlandistiek een bijdrage onder de titel Nederlandsch hertaelt junior. Het was een vertaalwedstrijd – beter gezegd een hertaalwedstrijd – voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs. Voor deze eerste editie moesten middelbare scholieren een 21e-eeuws gedicht van de huidige Dichter des Vaderlands – Lieke Marsman – herspellen en … [Lees meer...] overNederlandsch hertaelt junior – De uitslag
Albert Verwey overtuigend gebloemleesd in het Italiaans
In Italië hebben wij een vertaler die Albert Verwey in zijn hart heeft gesloten. Begin juli viel zijn bloemlezing Cara terra uit de lyriek van de Noordwijkse dichter in de bus. Zijn naam is Giorgio Faggin. Bij het eerste doorbladeren van het boek, moest ik denken aan het enthousiaste artikel op Neerlandistiek van Marita Mathijssen over de Italiaanse vertaling, gemaakt door … [Lees meer...] overAlbert Verwey overtuigend gebloemleesd in het Italiaans
Een onderschikkend voegwoord plakt niet twee zinnen aan elkaar
In nummer 7/8 van Onze Taal staat in het rubriekje 'Hoe leg je dat uit?' het volgende: Verder kan 'of' een hoofdzin en een bijzin aan elkaar verbinden; dan is het een onderschikkend voegwoord. [...]- We weten niet of hij komt.- Hij vroeg of ik meeging. Onze Taal is niet de eerste die beweert dat onderschikkende voegwoorden een hoofdzin en een bijzin aan elkaar plakken. … [Lees meer...] overEen onderschikkend voegwoord plakt niet twee zinnen aan elkaar
Hendrik Conscience als aardige man
2021 is een jaar van herwaardering voor Hendrik Conscience (1812-1883). Het begon met een indrukwekkende serie blogposts Platform Leest waarin Kevin Absillis het vermeende racisme van de grote negentiende-eeuwse schrijver besprak. Absillis liet zien hoe Conscience in Vlaamse intellectuele kring in de afgelopen decennia zo'n beetje het toonbeeld van bedenkelijk gedachtengoed … [Lees meer...] overHendrik Conscience als aardige man
Waarom popartiesten ervoor kiezen om in dialect te zingen
Van smartlap tot boerenpummelrock (I) Deze tekst is het resultaat van de Olympiade van PlusNederlands, die dit jaar in aangepaste vorm doorging. Leerlingen konden individueel deelnemen aan een Onderzoekslab, waarbij ze onder begeleiding van een of meerdere onderzoekers van een Nederlandse of Vlaamse universiteit met een eigen project aan de slag gingen. Tom … [Lees meer...] overWaarom popartiesten ervoor kiezen om in dialect te zingen
Taalsmeedsels
Een zomerserie over bewust gecreëerde woorden: blending, portmanteau, samentrekking (1) Het is reces tot 8 september – nu ja, zo staat het op de parlementaire kalender. Daarom hier een thematische zomerserie, te beginnen bij Kevin en Larissa: zij hebben een boot gekocht en zoeken nu naar een passende naam. Ze wikken en wegen, ze passen en meten en na knip- en … [Lees meer...] overTaalsmeedsels
Voer voor filologen en lexicografen: ‘menich eewich’
Soms denk ik wel eens: “Toch jammer dat er geen hiernamaals bestaat.” Dan ben ik iets tegengekomen dat ik graag zou delen met een overleden collega of nóg liever met de middeleeuwse auteur zelf. Deze week was dat Jacob Verdam, de man achter het fenomenale Middelnederlandsch Woordenboek. In het MNW-artikel MENICH staat onder betekenisonderscheid 2) Menig: Het gaat om het … [Lees meer...] overVoer voor filologen en lexicografen: ‘menich eewich’
In Memoriam Flor Aarts (1934-2021)
We hoeven Shakespeare er niet bij te halen om te weten dat de verkoper van herenmode zich thuis anders gedraagt dan in de winkel en dat de nieuwe directeur niet dezelfde persoon is als de collega van gisteren. Flor Aarts speelde op het toneel van de wereld maar één rol, die van Flor Aarts. Zijn onverstoorbaarheid gaf hem iets onaantastbaars. Overal was hij op zijn gemak, … [Lees meer...] overIn Memoriam Flor Aarts (1934-2021)
Algemene Nederlandse Klankleer
Tot nu toe ontbrak er een uitgebreide beschrijving van de klankleer in de digitale editie van de Algemene Nederlandse Spraakkunst (e-ANS), en dat nog wel terwijl het woord spraak in de titel staat. Dat is nu verleden tijd. Op 6 juli 2021 organiseerde het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) van 15.00 – 16.30 uur een webinar waarin we u het nieuwe hoofdstuk Klankleer … [Lees meer...] overAlgemene Nederlandse Klankleer
De studie Nederlands niet voor bèta’s? Onzin!
Mijn vwo-diploma is binnen en iedereen vraagt wat ik volgend jaar ga studeren. Als ik antwoord ‘Nederlands!’, kijken mensen mij onbegrijpend aan. Niet omdat ze de studie niet kennen, maar omdat ze zich niet voor kunnen stellen waarom ik dat zou willen doen. Mijn vakkenpakket bestaat immers vooral uit exacte vakken. Scheikunde, wiskunde, biologie en natuurkunde… Daar past een … [Lees meer...] overDe studie Nederlands niet voor bèta’s? Onzin!
Hoi mooie held vol werk
Over de hedendaagse poète maudit Martijn Benders. Een stukje over Martijn Benders op Neerlandistiek: is misschien wel dé manier om iedereen hier weg te jagen. Ik ken hoogleraren die hem mijden en alom gevierde dichters die hem geblockt hebben op Facebook, hij heeft het talent om de zachtmoedigste lezer het bloed onder de nagels te halen. Mij heeft hij alleen al de … [Lees meer...] overHoi mooie held vol werk
Deze klinker verdonkert telkens weer
Het Algemeen Nederlands heeft een oude lange /aː/ bewaard in woorden als daad en spraak, gelijk het Duits met Tat en Sprache. Maar in grote delen van de Germaanse wereld is die klinker richting een lange /oː/ verschoven, zij het in verschillende mate en spelling, van Brabants daod en spraok tot … [Lees meer...] overDeze klinker verdonkert telkens weer
Een gevulde koek: gratis te bekomen in het ledenrestaurant
Het was een lange uitsmijtende dag donderdag aan het Binnenhof, de Dienst Verslaggeving en Redactie registreerde de sluiting van de 99ste vergadering van het lopende parlementaire jaar om precies 01.19 uur. Toen was het inmiddels dus de 9e juli 2021. De stenografen noteren op de minuut wanneer de beraadslagingen gesloten worden, het begintijdstip ronden zij af op een kwartier. … [Lees meer...] overEen gevulde koek: gratis te bekomen in het ledenrestaurant
