Een bespreking van Die goeie ouwe taal van Yoïn van Spijk In de Scrabble-wereld is hij naar verluidt een legende: de Nieuw-Zeelander Nigel Richards, meervoudig wereldkampioen in het bordspel in kwestie. Er doet een bizar verhaal over hem de ronde: hij heeft het Franse scrabble-woordenboek uit het hoofd geleerd, maar hij spreekt geen Frans. Op het eerste gezicht zou je … [Lees meer...] overLuchtig zonder verlies aan diepgang
historische taalkunde
Etymologica: De Alpen als toppen der bovenwereld
Zuid van het duistere woud dat lang hun wereld begrensde wisten de oude Germanen van de *Albijōniz met hun witte toppen. Die naam, verwant aan Alpen voor dezelfde bergen, is oorspronkelijk gelijk aan een Keltisch woord voor de wereld en Brittannië: Albiōn. Geen hinder Toen de geduchte veldheer Hannibal in 218 v. Chr. gebood om door de Alpen de reis naar Rome voort te … [Lees meer...] overEtymologica: De Alpen als toppen der bovenwereld
Woorden komen en veranderen niet zomaar
In de serie Tekstportretten laat Jan Renkema iemand poseren in zijn tekstatelier, ter gelegenheid van een bijzondere aanleiding. Vandaag presenteert emeritus hoogleraar historische taalkunde Nicoline van der Sijs haar inmiddels 32ste boekpublicatie: Dijt onze woordenschat alsmaar uit? Dit is het eerste deel van de reeks Nederlands in het klein van de Radboud University … [Lees meer...] overWoorden komen en veranderen niet zomaar
Nieuwe website Nicoline van der Sijs
Er is een nieuwe website geopend (https://nicolinevdsijs.nl/) die gewijd is aan het oeuvre van de historisch taalkundige Nicoline van der Sijs. Het doel van deze website is zoveel mogelijk publicaties in open access beschikbaar te stellen. Iedereen is van harte uitgenodigd de aangehechte pdf’s voor eigen gebruik te downloaden. Bovendien zijn er onder andere links aangebracht … [Lees meer...] overNieuwe website Nicoline van der Sijs
Kempton Park Wag
’n Vroeg Gesproke Africaansch Skets Vroeg Gesproke Africaansch (VGA) bring die verlede tot lewe met gedramatiseerde opvoerings en moderne video-sketsverwerkings van 1800’s Suid-Afrikaanse tekste. Hierdie skets is geïnspireer deur 'n brief uit 1831, wat in De Zuid Afrikaan gepubliseer is. Dit vertel die absurde ervaring van ’n selfaangestelde "Balju" wat mense onder … [Lees meer...] overKempton Park Wag
Die Kopdokter se Bedrog van 1844!
’n Vroeg Gesproke Africaansch Skets Vroeg Gesproke Africaansch (VGA) bring die verlede tot lewe met gedramatiseerde opvoerings en moderne video-sketsverwerkings van 1800’s Suid-Afrikaanse tekste. Hierdie derde VGA-skets is ’n komiese verwerking van ’n brief wat in 1844 in Het Kaapsche Grensblad verskyn het — oor ’n sogenaamde kopdokter wat glo mense se geaardheid kon … [Lees meer...] overDie Kopdokter se Bedrog van 1844!
Proto-Indo-Europees en de oorsprong van onze taal
Historische taalkundigen zoeken de oorsprong van alle Indo-Europese talen in een gemeenschappelijke voorouder die zo'n vierduizend jaar geleden werd gesproken. En hoewel deze taal een volledig hypothetische constructie is, spreken zij met zelfvertrouwen over de uitspraak én grammatica van deze verre voorloper van ondermeer het Nederlands, Italiaans, Perzisch en … [Lees meer...] overProto-Indo-Europees en de oorsprong van onze taal
Slim Ape en Braaf Slegt Wijn
‘n Vroeg Gesproke Africaansch Skets Vroeg Gesproke Africaansch (VGA) bring die verlede tot lewe met gedramatiseerde opvoerings en moderne video-sketsverwerkings van 1800’s Suid-Afrikaanse tekste. Hierdie spesifieke skets is ‘n komiese herverwerking van ‘n werklike 19de-eeuse dialoog wat in Zamenspraak (1826) deur die Nederlandse reisiger M.D. Teenstra neergeskryf … [Lees meer...] overSlim Ape en Braaf Slegt Wijn
Etymologica: Een bos vol rams
Talrijk wit bloeit het aan het einde van de oostermaand. Dit kruid met eetbaar blad heet al enige eeuwen daslook en beerlook, kennelijk omdat het graag groeit waar das en beer leven: het bos. Maar hoe zit het met zijn eerdere, veel oudere naam rams? Onderbelicht Een liefhebber van schaduw en vochtige bodem, dit kruid heeft ondanks zijn nut en weligheid opvallend weinig … [Lees meer...] overEtymologica: Een bos vol rams
Taalregels worden gevormd door een samenleving
Hoe belangrijk was de val van Antwerpen voor onze taalnormen? Zouden mensen zich vandaag de dag zonder die gebeurtenis in 1585 zo druk maken over werkwoordsspelling of het verschil tussen hen en hun? Die vraag kwam bij me op tijdens het lezen van het interessante proefschrift Setting the Standard, waarop Eline Lismont onlangs in Brussel én in Leiden promoveerde. In dat … [Lees meer...] overTaalregels worden gevormd door een samenleving
Waarom casus in het meervoud ‘casussen’ is
De lezers van Gevleugelde woorden zullen wel weten dat het meervoud van ‘politicus’ politici is. En het meervoud van ‘musicus’ musici. En van ‘cyclus’ cycli. En van ‘stimulus’ stimuli. Maar er zijn ook Latijnse woorden die een meervoud krijgen dat er verdacht Nederlands uitziet. Eén ‘casus’, twee casussen. Eén ‘campus’, twee campussen. Eén ‘cursus’, … [Lees meer...] overWaarom casus in het meervoud ‘casussen’ is
Wouden zijn bossen
Maar wilden zijn barbaren ‘Wouden zijn bossen.’ Zo werd ik in de tweede klas door mijn docent Nederlands verbeterd. Om enigszins ontwikkeld over te komen moest je volgens hem de juiste verleden tijd van ‘willen’ gebruiken. Daar was ik wel gevoelig voor – sindsdien heb ik altijd ‘zij wilden’ en nooit meer ‘zij wouden’ gezegd. Ontwikkeling is één ding, échte wijsheid is … [Lees meer...] overWouden zijn bossen
Etymologica: Plaintjes in het dictee
Onlangs gaf ik een dictee aan een groep die ik momenteel Nederlands als tweede taal onderwijs. Het was geen dictee van het bizarre type dat NPO2 vroeger uitzond, met praktisch ongebruikte woorden als przewalskipaard, crapaudtje en konterfeitsels, maar een dictee dat liet zien in hoeverre de cursisten de Nederlandse klank-teken-koppeling onder de knie hadden. … [Lees meer...] overEtymologica: Plaintjes in het dictee
Historical Corpus of Dutch staat online
Vorige week donderdag is het Historical Corpus of Dutch (HCD) online gekomen. Het wil een belangrijke leemte opvullen in de onderzoeksinfrastructuur voor historisch Nederlands, dat lange tijd geen evenwichtig corpus heeft gehad met gegevens uit alle eeuwen en uit verschillende regio's en genres. De HCD is gebouwd door onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel en de … [Lees meer...] overHistorical Corpus of Dutch staat online
Cor van Bree’s Historische grammatica
Op 18 januari kondigde Cor van Bree in Neerlandistiek het digitale verschijnen van het laatste gedeelte van zijn historische grammatica van het Nederlands aan. Het bleek deze week zijn laatste werk te zijn. Ter ere van hem delen we hier graag alledrie de delen van zijn Leerboek voor de historische grammatica van het Nederlands, ter lering en vermaak van alle neerlandici … [Lees meer...] overCor van Bree’s Historische grammatica
Leve de historische taalkunde!
Ik ben enorm vereerd dat de redacteuren van Neerlandistiek de Wassenbergh penning aan mij hebben toegekend, zeker met zulke illustere voorgangers als Hans Bennis, Michiel van Kempen, Marita Matthijsen en Frank Willaert. Ik zie deze penning niet zozeer als een waardering voor mij persoonlijk, als wel voor mijn vak, de historische taalkunde. Eeuwenlang stond taalkunde gelijk … [Lees meer...] overLeve de historische taalkunde!
Kakistocratie
Hoe een overtreffende trap werkt in het Proto-Indo-Europees Een woord dat je sinds de herverkiezing van Donald Trump steeds vaker voorbij ziet komen is kakistocratie – letterlijk: ‘regering door de slechtsten’. Het is een moderne samenvoeging van twee Oudgriekse woorden: κάκιστος (kakistos, ‘slechtste’) … [Lees meer...] overKakistocratie
Van Nederlands tot Proto-Nostratisch
Hoe ver kunnen we terug in de tijd? Taalkundige reconstructie begint bij de simpele observatie dat sommige talen verdacht veel op elkaar lijken. Neem bijvoorbeeld het Nederlandse vader, het Duitse Vater, en het Engelse father – dat is wat je noemt verdacht veel gelijkenis. Dat zou in theorie het gevolg van ontlening kunnen zijn. Ontlening is … [Lees meer...] overVan Nederlands tot Proto-Nostratisch
Etymologica: Weten gaan!
Ter aanzetting van zichzelf en de zijnen kon men vroeger uit de voeten met het woord weten ‘laten we’, zoals in weten gaan ‘laten we gaan’. Dit is niet het ons bekende weten ‘kennis hebben’ maar een geheel ander erfstuk uit het Germaans. Een aansporing In de overlevering van onze taal komen we tot het einde der middeleeuwen dit eigenaardige weten tegen in … [Lees meer...] overEtymologica: Weten gaan!
How similar are cousins English and Low Saxon?
Like English, Low Saxon stems from Old Saxon. So how similar are they? Have 1,500 years of history driven too big a wedge between them? Or can we still see the likeness? In this video, we'll be comparing notes. … [Lees meer...] overHow similar are cousins English and Low Saxon?
Etymologica: De herde
Hoor de hoeven over de heide gaan, de kiezen kauwen op kruid en struik, en bij hamel de bel van hals bengelen. Hier treedt een kudde, of een herde, om te spreken met een oud woord dat nog in herder schuilt en verwant is aan scheren—maar niet hoe u denkt. Rovers zelfs Al sinds zijn vroegste overlevering in onze taal wordt kudde voor groepen en troepen van … [Lees meer...] overEtymologica: De herde
Etymologica: De hoogte van Ochten
Winter, 1789. Tegen de dijk van het dorp Ochten aan de Waal prijkt een grote berg van kruiend ijs die gauw beklommen en getekend wordt. Het is een schouwspel dat de naam van het oord betaamt, want Ochten beduidt wel iets als ‘(ter) hoogte’. Ligging en overlevering Ochten bevindt zich in de Neder-Betuwe aan de rechteroever van de Waal. Ter plekke is aardewerk uit de … [Lees meer...] overEtymologica: De hoogte van Ochten
Etymologica: Mijn lieve, mijn tete
Zoete woorden komen en gaan, en gegaan uit onze taal is het oude teet ‘blij; lief’, dat niet zelden voor namen gebruikt werd en dan vaak als een liefkozend achtervoegsel diende. Het overleeft versleten in oorspronkelijk Germaanse namen als Hoite en Jelte. In alledaagse spraak Los is teet kennelijk maar één keer te vinden in de … [Lees meer...] overEtymologica: Mijn lieve, mijn tete
Online: Historische Grammatica van het Nederlands, deel 3
Kort geleden heb ik het derde deel van mijn historische grammatica voltooid. De beide vorige delen, over de klanken en over de vormen inclusief woordvorming, zijn respectievelijk in 2016 en 2020 verschenen. Er is overigens net als de beide vorige keren sprake van een verschijning in beperkte mate. Ook nu is het deel ondergebracht bij het Repositorium van de … [Lees meer...] overOnline: Historische Grammatica van het Nederlands, deel 3
Voor het eerst voor iedereen: de krant in de zeventiende-eeuwse Republiek
De krant zoals wij die kennen is grotendeels ontstaan en ontwikkeld in de zeventiende eeuw in de Republiek. Wat begon bij handgeschreven berichten eindigde in een grootschalige productie van het belangrijkste medium op het gebied van nieuwsvoorziening, een maatschappelijk fenomeen dat de afgelopen eeuwen gedomineerd heeft en nog steeds een belangrijke rol speelt in het publieke … [Lees meer...] overVoor het eerst voor iedereen: de krant in de zeventiende-eeuwse Republiek
