Reflecties van een taalonderzoeker op taaladviesboeken en prescriptivisme Laat ik even beginnen met een full disclosure: ik zat in de manuscriptcommissie van het proefschrift van Marten van der Meulen, en ik heb ook weleens samen met hem een oproepje gedaan in Neerlandistiek, over fragmenten uit de Nederlandse literatuur die over taalnormen en taalconventies gaan. Ook … [Lees meer...] over“Wat een heerlijk rommeltje!”
taalkunde
Verschenen: Taal en Tongval 75.2
Onlangs is verschenen aflevering 75.2 van Taal en Tongval, “wetenschappelijk tijdschrift over taalvariatie in Nederland en Vlaanderen, waarin ook aandacht wordt geschonken aan naburige taalgebieden en aan het Nederlands verwante talen”. Artikelen (alle open access): 1. "Of versus als ter inleiding van afhankelijke ja/nee-vragen in het Surinaams-Nederlands: een … [Lees meer...] overVerschenen: Taal en Tongval 75.2
Samenwerking Nationaal Taalinstituut Curaçao en Instituut voor de Nederlandse Taal
Op 21 februari 2024, de Internationale Dag van de Moedertaal, sloten het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) en het Nationaal Taalinstituut Curaçao (NTIC) een belangrijk samenwerkingsverband. Beide instituten gaan samenwerken aan de opbouw van een taalkundige database voor het Papiamentu, ten behoeve van de verdere beschrijving en bestudering van de taal. Het Nationaal … [Lees meer...] overSamenwerking Nationaal Taalinstituut Curaçao en Instituut voor de Nederlandse Taal
in den monde tweer of drier
Kleine hoeveelheden in het Middelnederlands Dat het Nederlands een paucalis heeft, dat weten niet veel mensen. Wel natuurlijk dat het een singularis heeft, enkelvoud, zoals in een kanarie zit op een tak en kanaries zitten op een tak, maar een paucalis? Dat is een vorm die gaat over weinig kanaries, en dat is dus een vorm die tussen enkelvoud en meervoud in zit. Gertjan … [Lees meer...] overin den monde tweer of drier
Spreken chatbots Kalamang?
Ja, kunstmatige intelligentie is verbazingwekkend goed. Ja, de computer spreekt allerlei talen min of meer vloeiend. Maar er zijn nog duizenden talen op de wereld waar hij totaal geen kaas van gegeten heeft. Wat doen we daaraan? Het is een vraag waarover een groep informatici en taalkundigen, onder aanvoering van een onderzoeker bij Google, zich onlangs gebogen heeft (hier … [Lees meer...] overSpreken chatbots Kalamang?
Etymologica: de herkomst van ‘klein’
Het woord klein heeft dezelfde oorsprong als het Engelse clean. Ze zijn allebei uit het Proto-Germaanse woord *klainiz ‘glanzend’ ontstaan. In de dochtertalen heeft dat woord zich qua vorm en qua betekenis op verschillende manieren ontwikkeld. De infographic laat een selectie van Westgermaanse standaardtalen en streektalen zien. Literatuur … [Lees meer...] overEtymologica: de herkomst van ‘klein’
“Tuun” ist kein typisch friesisches Wort
Im West- und Nordfriesischen, im Saterfriesischen und im ostfriesischen Plattdeutsch wird ein Garten mit "Tuun" und ähnlichen Wörtern angedeutet. Bedeutet das, dass dieses Wort typisch Friesisch sein sollte, wie ein Bekannter mich neulich fragte? Nein, das ist nicht der Fall. Die ursprüngliche Bedeutung von "Tuun" ist Zaun - und dieses verwandte hochdeutsche Wort hat immer … [Lees meer...] over“Tuun” ist kein typisch friesisches Wort
Een baard van hier tot Alexandrië
Van hier tot Tokio – Facetten (viii) Naast Tokio zien we dus (al geruime tijd) Timboektoe en bijvoorbeeld Rio de Janeiro als belangrijke steden die in alle vaagheid ‘ver weg’ aangeven en langs die weg een dubbele streep zetten onder de inhoud van het beweerde. Anders dan hun buitenissige naam voor Nederlandse oren en inderdaad grote afstand op de wereldkaart ten opzichte … [Lees meer...] overEen baard van hier tot Alexandrië
Inleiding in de morfologie (5/10): Samenstelling
Deze weken publiceer ik hier een tiendelige inleiding in de woordstructuur van het Nederlands voor studenten (Nederlandse) taalwetenschap. Vandaag: samenstelling (compositie). … [Lees meer...] overInleiding in de morfologie (5/10): Samenstelling
Het sociaal contract als politieke pragmatiek
Een belangrijk inzicht uit de twintigste-eeuwse taalwetenschap is dat iedere taaluiting twee niveaus van betekenis heeft: een semantische en een pragmatische. De semantische betekenis is de letterlijke, los van de context. Semantisch is 'het is koud hier' een observatie over de temperatuur op een plaats dicht in de buurt van de spreker. De pragmatische betekenis is wat de … [Lees meer...] overHet sociaal contract als politieke pragmatiek
De grond van Mercurius Arvernus
Gallië’s vermogende stam der Arvernī had beeld en bergheiligdom gewijd aan hun Mercurius. Enkele tweede-eeuwse wijstenen voor Mercurius Arvernus lijken hem te bedoelen maar zijn alle ver weg in Germanië gevonden. Is de gelijkenis dan slechts toeval? Een stam Arvernī is hoe de Romeinen de naam van deze stam al voor onze jaartelling opschreven met Latijnse … [Lees meer...] overDe grond van Mercurius Arvernus
Het alfabet ontdekken
In het boek Van huis tot hashtag, van ossenkop tot apenstaart was er een moment waarop ik even mijn adem inhield. Hier werd iets gezegd dat ik zelf had kunnen bedenken, maar nooit had bedacht. Dat we deel uitmaken van een traditie die terugvoert op de Feniciërs. Het alfabet! En dan in het bijzonder de volgorde waarin we de letters plaatsen: a-b-c. Iedere Nederlandstalige … [Lees meer...] overHet alfabet ontdekken
Oproep aanvragen Onderwijsfonds MdNL
De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, gevestigd te Leiden, werd in 1766 opgericht als een vereniging van letterkundigen, taalkundigen en historici. Zij heeft als doelstelling de beoefening van de betreffende disciplines in hun onderlinge samenhang te bevorderen. Het bestuur stelt jaarlijks een bedrag van 6.000 euro ter beschikking voor inhoudelijk en/of didactisch … [Lees meer...] overOproep aanvragen Onderwijsfonds MdNL
Fakatuere: taalkundige by de Fryske Akademy
De Fryske Akademy hat in fakatuere foar in taalkundige. Foar 30,4-38 oeren wyks dochsto wittenskiplik ûndersyk op it mêd fan de Fryske taal en de leksikografy en leksikology. Do skriuwst ek artikels foar Fryske wurdboeken en soargest foar it ûnderhâlden, útwreidzjen en bewurkjen fan digitale taaldatabestannen en Frysker. Wy sykje ien dy't in masteroplieding taal- en … [Lees meer...] overFakatuere: taalkundige by de Fryske Akademy
Etymologica: de mol
’t Moest er maar eens van komen, dat ik een stukje schrijf over de mol. We kennen ’m allemaal, of in elk geval z’n opwerpselen. Vooral in je grasveldje zijn ze bijzonder vervelend. Wie mol zegt, denkt meteen aan zijn graafwerk, de molshoop. Geen wonder dus dat de meeste namen verwijzen naar dat hinderlijke gedrag. In ’t oosten van ons taalgebied, Drente, Overijssel, … [Lees meer...] overEtymologica: de mol
Het boek dat mijn opa schreef, ligt hier op tafel
Een van de wonderlijke eigenschappen van menselijke taal, is dat dezelfde vorm soms verschillende dingen kan betekenen. Een taal als het Nederlands heeft genoeg klinkers en medeklinkers om ieder woord verschillend te maken van ieder ander woord, en toch zitten we opgescheept als woorden met bank dat minstens twee verschillende dingen betekent: waarom noemen we de financiële … [Lees meer...] overHet boek dat mijn opa schreef, ligt hier op tafel
De Leidse LUL en het Leuvense spook
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (4.5) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. Dit stukje vergelijkt de omgang met het Engels in het hoger onderwijs in Vlaanderen en … [Lees meer...] overDe Leidse LUL en het Leuvense spook
21 februari 2024: Studiedag Erfgoedtalen in Nederland
Ter gelegenheid van de door UNESCO uitgeroepen Internationale Dag van de Moedertaal organiseren het Institut français NL en het onderzoekscentrum HERLING van de Universiteit Leiden op 21 februari 2024 een studiedag over “Erfgoedtalen in Nederland: Wetenschappers, docenten en studenten in dialoog”. Twee belangrijke onderdelen van deze studiedag … [Lees meer...] over21 februari 2024: Studiedag Erfgoedtalen in Nederland
Inleiding in de morfologie (5/10): Samenstelling
Deze weken publiceer ik hier een tiendelige inleiding in de woordstructuur van het Nederlands voor studenten (Nederlandse) taalwetenschap. Vandaag: samenstelling (compositie). … [Lees meer...] overInleiding in de morfologie (5/10): Samenstelling
Besykje en probearje
Yn it Frysk hawwe wy twa wurden foar wat yn it Nederlânsk ‘proberen’ is, nammentlik ‘probearje’ en ‘besykje’. De twa wurden hawwe elk ek krekt wat in oare betsjutting. As je wat besykje, dan spanne je je yn om wat te dwaan of om wat te berikken. Je witte dan net hielendal seker oft it slagje sil. Je kinne bygelyks besykje om lekker sop klear te meitsjen. As je wat probearje, … [Lees meer...] overBesykje en probearje
Op syn Standertfrysk
Oanlieding Op 22 jannewaris ll. kaam Marc van Oostendorp mei Leve de spreektaal op foar de sprutsen fariant fan it Frysk (en it Nederlânsk). Hy die dat nei oanlieding fan in haadredaksjoneel kommentaar fan de NRC fan 19 jannewaris dat opkaam foar it belang fan de (universitêre bestudearring fan de) skriuwtaal, lês Standerttaal fan it Frysk. ‘De krant komt daarbij wel met … [Lees meer...] overOp syn Standertfrysk
Ferskynd: Us Wurk vol. 72 No. 3-4 (2023)
It nijste nûmer fan Us Wurk is ferskynd en lykas altyd (en lykas eardere nûmers) digitaal tagonklik. Articles Richthofen en Hettema. Een ongemakkelijke visite in 1834A.T. Popkema99-112 Altfriesisch *gēda und *gētaA. Versloot113-126 It Fryske bynwurdsysteem: in enklityske ûnderskikker en in Doubly-Filled CompJ. Hoekstra127-171 Reviews and commentaries Jesse van … [Lees meer...] overFerskynd: Us Wurk vol. 72 No. 3-4 (2023)
Etymologica: krokus en narcis
Omdat je tegenwoordig niet meer weet wanneer de seizoenen beginnen en de bloemen verschijnen die daarbij horen, is mijn onderwerp een gok: of ze bloeien als dit stukje verschijnt: wie zal ’t zeggen? De krokus is geen inheemse plant, bovendien is hij nog niet eens zo lang geleden in de Lage Landen geïmporteerd door toedoen van de Vlaming Ogier van Busbeke, die van 1554 – … [Lees meer...] overEtymologica: krokus en narcis
Iedereen verouderd, op Piet Paardekooper na
De taalwetenschap van 50 jaar geleden In sommige opzichten was de taalwetenschap van vijftig jaar geleden echt fijner dan die van nu. Piet Paardekooper (1920-2013) leefde bijvoorbeeld nog en schreef artikelen zoals Op je oudste broer op één na na – ja, puzzel gerust even op die titel – die ging over de Nederlands constructie op X na. Zoals gebruikelijk deed Paardekooper … [Lees meer...] overIedereen verouderd, op Piet Paardekooper na
Van hier tot Bagdad
Van hier tot Tokio – Facetten (vi) Van Simon Carmiggelt is bekend dat hij niet alleen Kronkels voor de krant of voor de Hilversumse radio maar ook reclameteksten schreef, zeker in de eerste jaren van zijn bezigheden. Schnabbelde hij in dit opzicht ook bij bij zijn eigen krant? Wie zal het auteurschap achterhalen van deze schoenenadvertentie waarvoor de fabrikant als het … [Lees meer...] overVan hier tot Bagdad
