Het komt niet vaak voor, een cum laude promotie in de Nederlandse Letterkunde. Op vrijdag 6 december 2024 kreeg Aafje de Roest die onderscheiding voor haar proefschrift ‘De Nieuwe golf. Culturele identiteit in hedendaagse Nederlands(talig)e hiphop 2015 tot heden’. Met de titel van het onderzoek, uitgevoerd bij Yra van Dijk en Bram Ieven aan de Universiteit Leiden, verwijst De … [Lees meer...] overAafje de Roest promoveert cum laude op onderzoek naar hiphop
taalkunde
De nijvere neemt het nauw
Volgens de woordenboeken is nijver niet meer dan een samentrekking van in ijver, als ware het door misverstand ontstaan. Een schouw van evenknieën als Gronings nuver en andere verwanten duidt echter op een veel rijker verleden, te doen met nauwnemendheid. Onderbeschouwd Het jongste, grootste en meest geleerde van onze herkomstkundige werken, … [Lees meer...] overDe nijvere neemt het nauw
Olympiade Nederlands: Ruim 1800 leerlingen zijn al ingeschreven
Beste leerkrachten, We glimmen van trots: met nog meer dan een maand te gaan tot de online voorronde zijn al ruim 1800 leerlingen ingeschreven voor deze vijfde editie van de Olympiade Nederlands! Uiteraard kunnen er nog veel gretige taalgymnasten en fanatieke woordatleten bij. Dus aarzel vooral niet en schrijf je leerlingen of klassen in! De online voorronde vindt … [Lees meer...] overOlympiade Nederlands: Ruim 1800 leerlingen zijn al ingeschreven
‘Enne hoe is leven, vrouw nog eh pijn in eh hinkebeentje?’ – over Foreigner Talk
In 1975 publiceerde Charles Ferguson een verrassend informatief en prettig leesbaar artikel waarin de auteur in slechts 14 pagina’s (incl. appendix, bibliografie en eindnoten) een voor die tijd nieuw concept introduceerde: Foreigner Talk (FT). Hij baseerde zich op een eerdere publicatie van zijn hand (1971) waarin hij stelde dat sprekers hun taalgebruik aanpassen tegenover … [Lees meer...] over‘Enne hoe is leven, vrouw nog eh pijn in eh hinkebeentje?’ – over Foreigner Talk
Taalverandering betrapt 3: Niet versus Geen
Eric Hoekstra bespreekt zinnetjes met negatie overgeleverd uit verschillende periodes van het Oudfries. Vandaag deel 3: Niet versus geen - NP en VP negatie. De vader mag zijn dochter niet tegen haar wil aan een man geven Er zijn twee typen van dubbele negatie in het Oudfries. Het eerste type noemen we NP negatie, omdat de extra negatie in een NP staat. Een voorbeeld … [Lees meer...] overTaalverandering betrapt 3: Niet versus Geen
Etymologica: Bilwijck
We vinden het toponiem Bilwijck in een verslag[i] van 1523 door de graaf van Holland op pad gestuurde commissarissen. Zij moeten, een eeuw na eerste rampzalige stormvloed van 1421, de aanspraken op gronden en rechten in het door de Sint-Elisabethsvloed en latere overstromingen in een waddengebied veranderde gebied ten oosten van de huidige Biesbosch in kaart brengen. De … [Lees meer...] overEtymologica: Bilwijck
Omtzigtiaans en andere eponiemen op -iaans
Het woord in het kopje hierboven lijkt misschien even wat moeilijk uit te spreken, maar dat is een beetje gezichtsbedrog. Met een passende lettergreepverdeling lukt het immers goed: om-tzig-ti-aans. Het is een zogeheten eponiem, een van een specifieke persoonsnaam afgeleid adjectief. Zo’n term roept onmiddellijk een beeld op, dat in principe weinig toelichting behoeft. Het … [Lees meer...] overOmtzigtiaans en andere eponiemen op -iaans
Diep neurale netwerkmodellen voor taal: hypes en technologie.
Een opmerkelijke trend in het hedendaagse cognitief wetenschappelijk onderzoek, wereldwijd, met name op het gebied van taal is dat Big Data, ‘large language models’ (LLMs), en ‘deep neural networks’ (DNNs) breed worden uitgemeten als AI-oplossingen voor kernproblemen als het menselijk taalvermogen en kindertaalverwerving. En dit jaar is de Nobelprijs voor Natuurkunde zelfs … [Lees meer...] overDiep neurale netwerkmodellen voor taal: hypes en technologie.
In taal fan kwizekwânsje
Op 14 novimber promovearre Lourens Visser (fan De Lemmer) yn Grins op in proefskrift oer bywurden fan graad (fuortsterkjende bywurden) yn de Aldgermaanske talen. Yn it Frysk moatte jo dan tinke oan tige, o sa, bot, in soad ensfh. Yn dit nijsgjirrige proefskrift behannelet er ek it Aldfrysk. Folslein yn line mei wat wy oars ek sjogge, feroaret it Aldfrysk ek wat de … [Lees meer...] overIn taal fan kwizekwânsje
Helemaal leuk! Vernieuwd hoofdstuk adjectief in de e-ANS
Deze week publiceert het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) het vernieuwde hoofdstuk Het adjectief van de online Algemene Nederlandse Spraakkunst (e-ANS), hét naslagwerk over de Nederlandse grammatica. Adjectieven, of bijvoeglijke naamwoorden, drukken een eigenschap van iets of iemand uit. Veel adjectieven kunnen op verschillende manieren gebruikt worden in een zin, … [Lees meer...] overHelemaal leuk! Vernieuwd hoofdstuk adjectief in de e-ANS
Winterse liefde in het Middelnederlands
Welk seizoen is het best geschikt voor het bedrijven van de liefde? In het veertiende-eeuwse Middelnederlandse toneelstuk Vanden Winter ende vanden Somer zijn de meningen verdeeld. Verdedigers van de zomer beweren dat de hitte voor zwoele gevoelens zorgt, terwijl voorstanders van de winter van mening zijn dat de kou mensen nader tot elkaar brengt. Een betoog ten gunste van de … [Lees meer...] overWinterse liefde in het Middelnederlands
Nieuw: het Meertens Jongerenpanel voor onderzoek naar taalvariatie
Ben of ken jij een docent Nederlands in de bovenbouw? Vind je taalvariatie en jongerentaal interessante thema’s? En vind je het leuk om je leerlingen met taalwetenschap te laten kennismaken? Dan kun je ‘docentwetenschapper’ worden voor het Meertens Jongerenpanel! Taalonderzoekers Kristel Doreleijers en Khalid Mourigh, allebei verbonden aan de onderzoeksgroep Linguïstiek en … [Lees meer...] overNieuw: het Meertens Jongerenpanel voor onderzoek naar taalvariatie
Rijmschema’s (op rijm)
https://youtu.be/1jb0qtL5f1w?si=ovYZfK9oLGF3kl5i In deze video leg ik alle rijmschema's uit, op rijm! Ik leg uit hoe een rijmschema werkt, en welke verschillende soorten rijm er zijn, zoals gepaard rijm, omarmend rijm, gekruist rijm, slagrijm en gebroken rijm. … [Lees meer...] overRijmschema’s (op rijm)
Wat aliens ons leren over taal
De xenolinguïstiek is een wetenschap die niet bestaat: de wetenschap van buitenaardse taal, volgens de ondertitel van het boek dat eraan gewijd is. Maar er is geen enkele buitenaardse taal bekend, en aldus heeft dit vakgebied geen enkele empirische grondslag. Niets van wat de geolinguïsten beweren kunnen we op de een of andere wijze toetsen. De xenolinguïsten … [Lees meer...] overWat aliens ons leren over taal
Verschenen: Taal in transformatie
Met de razendsnelle opkomst van kunstmatige intelligentie en taalmodellen zoals ChatGPT, staat taal meer dan ooit in de schijnwerpers. Maar hoe beïnvloeden deze technologische ontwikkelingen onze communicatie, economie en de toekomst van het Nederlands? In haar nieuwste boek, Taal in Transformatie: Technologie, Economie en de Kracht van Generatieve AI, biedt Frieda Steurs, … [Lees meer...] overVerschenen: Taal in transformatie
Duivens (Liemers, Kleverlands) en Frans
Het Duivens, een Liemerse versie van het Kleverlands, heeft enkele opmerkelijke verschijnselen gemeen met het Frans, zoals ‘liaison’ en ‘enchaînement’. Het verschijnsel ‘liaison’ betreft het verschil in de uitspraak van bijvoorbeeld de t in accent grave en accent aigu. De t is bij accent grave niet te horen, maar wel bij accent aigu. Bovendien doet zich hier ‘enchaînement’ … [Lees meer...] overDuivens (Liemers, Kleverlands) en Frans
Je in je pijngrens laten zitten
In een interview in de Trouw van 25 november zei het Nederlandse NSC-Kamerlid Nicolien van Vroonhoven: Die uitspraak intrigeerde me. De betekenis uit de context wel grofweg op te maken: mevrouw Van Vroonhoven vertelde dat ze een begripvolle arbeidsrelatie met haar PVV-collega Geert Wilders onderhield en met hem wilde samenwerken, maar dat ze geen persoonlijke aanvallen … [Lees meer...] overJe in je pijngrens laten zitten
Ik kan niets ruiken stinken
Een van de mooie dingen aan de mens is dat hij zich ineens vragen kan stellen over taal. Waarom klinkt de ene zin natuurlijk, terwijl een andere, die ogenschijnlijk hetzelfde is opgebouwd, dat niet doet? Zo stelde de taalliefhebber Carola Janssen me onlangs een vraag namens haar zoon: Hoe zit dat precies? Alle werkwoorden die een zintuiglijke waarneming uitdrukken, kunnen … [Lees meer...] overIk kan niets ruiken stinken
Trjaarske
In een door Marron Fort opgetekend verhaal komt de volgende Saterfriese zin voor: „In de Foarjier wud 'n oolde Trjaarske Gärslound umebreken.“ Dat betekent zoveel als: “In het voorjaar werd een oud stuk braakliggend land omgeploegd”. Interessant daarin is het woord „Trjaarske“.Dat Friese „Trjaarske“ komt ook als „Tjaarske“ voor en navraag bij een groepje sprekers leert dat het … [Lees meer...] overTrjaarske
Aanbevolen artikelen uit de taalkunde
Voordelen van meertaligheid ‘Ja, je hebt nu wel leuk over die voordelen verteld maar er moeten ook nadelen zijn, waarom horen we daar niks over?’ Gebaseerd op Hoffmann (1991) en Thieme (2023) De afgelopen decennia heb ik veel over meertaligheid* geschreven en gesproken. Aan het eind van college, cursus of lezing kwam vooral van studenten bijna altijd de vraag: ‘Ja, … [Lees meer...] overAanbevolen artikelen uit de taalkunde
Taalverandering betrapt! 2: Geen
Eric Hoekstra bespreekt zinnetjes met negatie overgeleverd uit verschillende periodes van het Oudfries. Vandaag deel 2: Geen. De vrije Fries hoeft op geen legertocht te gaan Dubbele negatie in het Oudfries is vaak van het adverbiale type: (1) Jef hi naut kuma ni wolle, ... als hij NEG komen NEG wil ‘Als … [Lees meer...] overTaalverandering betrapt! 2: Geen
Onderzoek onthult geluiden van kippengeluk
Lancering van de Kippengeluksmeter in zicht Kippen die zachtjes zingen, spinnende geluiden maken en sociale gesprekjes voeren? Nieuw onderzoek brengt ons een stap dichter bij de ontwikkeling van een Kippengeluksmeter, waarmee boeren, beleidsmakers en onderzoekers kunnen peilen wanneer kippen écht gelukkig zijn. De Vakbond voor Dieren heeft onder leiding van Marjolein de … [Lees meer...] overOnderzoek onthult geluiden van kippengeluk
Verschenen: De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands: Inleiding en lexicon
Een lexicon van de Nederlandse woorden en uitdrukkingen die thuishoren in ontkennende zinnen, maar niet in bevestigende hoofdzinnen.In Groningen is het (niet) pluis, je hoeft vanavond (niet) te werken, Piet heeft hoegenaamd (n)iets op zijn geweten, Machteld is (g)een gemakkelijke tante, Ik had haar in jaren (niet) gezien: al deze zinnen hebben gemeen dat ze zonder het gedeelte … [Lees meer...] overVerschenen: De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands: Inleiding en lexicon
Etymologica: Jij-bak
In het Nederlands Dagblad van 23 mei 2024 karakteriseerde journalist Gerard Beverdam het huidige extraparlementaire kabinet als een ‘jij-bak-coalitie’, vanwege de manier waarop de fractieleiders op kritische vragen van de Tweede Kamer reageren. En Sander Schimmelpenninck schrijft in De domheid regeert dat politici het debat saboteren door de jij-bak of de fophef. … [Lees meer...] overEtymologica: Jij-bak
Denkend aan e of en …
Soms schrijven we alleen een e, soms en. Het verschil leidde tot een heuse spellingstrijd, met rond de eeuwwisseling naast een Groen Boekje (de officiële woordenlijst), een Wit, een Rood en zelfs een Blauw boekje. Het middenklassenautootje van het Groot Dictee van 9 november 2024, dat begrepen moet worden als het autootje van de middenklasse, illustreert de kwestie: de tussen-n … [Lees meer...] overDenkend aan e of en …
