Je krijgt een passende beloning voor je ingezette werk. 

Nieuw jaar, nieuwe kansen en… weer een nieuw spreekwoord om de week! Ook ik begin dit nieuwe jaar met flink wat voornemens, dus het leek me toepasselijk om dan een spreekwoord onder de loep te nemen dat daar dan eigenlijk ook erg goed bij past. Voor mij persoonlijk is het overigens toevallig het geval dat ik dit spreekwoord initieel enkel in de Engelse vorm kende.  Maar gelukkig kwam ik er laatst achter dat het ook gewoon in het Nederlands bestaat! Wat betekent het, en waar komt het dan precies vandaan?

Het spreekwoord valt vrij letterlijk op te vatten: dat wat je zaait (het werk dat je levert)  is ook wat je zelf kan oogsten (de gevolgen). Een positieve invulling van dit spreekwoord is dat je beloond wordt als je ergens goed je best voor doet of ergens hard voor werkt. Maar het kan natuurlijk ook negatief zijn: als je slechte dingen zaait, zal je ook slechte dingen moeten oogsten, oftewel de consequenties van je slechte gedrag moeten dragen. 

Het spreekwoord kent echter ook nóg een andere, meer figuurlijke, interpretatie, zoals onder andere blijkt uit het werk van F.A. Stoett (dbnl): zoals je zelf bent, zo zullen anderen jou behandelen. Dit doet mij dan ook weer denken aan het aforisme Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet, of het spreekwoord wie goed doet, goed ontmoet. Dit zijn natuurlijk ook hele goede lessen voor het nieuwe jaar, maar mogelijk pluis ik die een andere keer uit.

Het spreekwoord is ontleend aan de Bijbel (Van Dale). Het komt voort uit Paulus’ Brief aan de Galaten: “[…] want zo wat de mens zaait, dat zal hij ook maaien.” Het is dan ook al een flink oud spreekwoord, dat zich in de taal heeft kunnen nestelen door de link met het christendom en dankzij het feit dat Nederland voor een groot deel van haar geschiedenis een agrarische samenleving had. Tegenwoordig hebben we het dan wel over oogsten, in plaats van maaien, hoewel ik niet kan vinden waarom dat is gebeurd.

En zoals ik in de introductie al liet blijken, het spreekwoord komt ook in andere talen voor, wat natuurlijk niet opvallend is voor een wijsheid uit de Bijbel. Zo heb je het Engelse Reap what you sow. In het Duits heb je een vrij ander spreekwoord met dezelfde betekenis dat ik ook nog graag even deel omdat het gewoon zo mooi klinkt: wie man in den Wald hineinruft, so schallt es heraus, oftewel zoals men het bos inroept, zo echoot het eruit. Dit draagt de betekenis: zoals men anderen behandelt, zo wordt men zelf ook behandeld. 

Ik kan me geen mooier spreekwoord bedenken om 2023 mee te beginnen. Mijn voorstel: laten we allemaal hele mooie zaadjes planten, zodat we aan het eind van dit jaar terug kunnen blikken op een mooie oogst. Dan blijf ik mij inzetten om zaadjes van spreekwoord-kennis te planten, wie weet wat voor oogst dat dan weer oplevert. 😉

Gelukkig nieuwjaar! 

Yfke de Jong is masterstudente Communicatiewetenschap aan de Radboud Universiteit.