40 jaar tandeloos (22) Het kan niet de bedoeling zijn geweest van de auteur, want die kon het bij het schrijven onmogelijk voorzien, maar als er één ding De tandeloze tijd duidelijk plaatst in de tijd, is het de heroïneverslaving van Albert Egberts. Aan het begin van de jaren tachtig stond die verslaving enorm in de belangstelling. Niet alleen waren er in die tijd ongeveer … [Lees meer...] overVakantie in het Niets
Bedachte talen in je brein
Talen worden op een andere manier door onze breinen verwerkt dan sommige andere zaken, ook al lijken die in de verte soms op taal – zoals wiskunde of muziek. Doordat we met verschillende technieken in de hersenen kunnen kijken, hebben we daar een vrij precies beeld van, en hoewel er zowel over wiskunde als over muziek wordt gedacht dat het vaardigheden zijn die van het … [Lees meer...] overBedachte talen in je brein
‘Ja, dat zei die verkrachter ook tegen zijn slachtoffer’
40 jaar tandeloos (21) Personages in De tandeloze tijd zijn vaak te herkennen aan wat ik poëtisch sarcasme zou noemen. Ze geven blijk van een inktzwart mensbeeld, maar kiezen om dat uit te drukken de allerglanzendste tint zwart. Een heel sterk voorbeeld ervan is een scene die door merg en been gaat in Het hof van barmhartigheid. Zwanet gaat naar het politiebureau om … [Lees meer...] over‘Ja, dat zei die verkrachter ook tegen zijn slachtoffer’
Koffie en campus
Een zomer vrij van nut (11) Wat voorafging in Een zomer vrij van nut: Het is 2027. Niet alleen de studenten, maar ook de meeste docenten hebben een stem in hun oor waarin kunstmatige intelligentie voorzegt wat het weet. Waarom dan nog studeren of onderzoek doen? Sanne de Bree, een jonge onderzoeker, weet het ook niet meer. "Ik moet koffie hebben", zei Sanne nadat … [Lees meer...] overKoffie en campus
Tussen hun lichamen een ijskoude metalen ring
40 jaar tandeloos (20) Bewonderaars van A.F.Th. van der Heijden organiseerden al wandel- en fietstochten in allerlei locaties die een rol spelen in het werk van de schrijver – Geldrop, Nijmegen, Den Bosch, Eindhoven, Amsterdam (Napels ontbreekt). Nu wordt er in dat werk ook heel wat heen en weer gelopen en gefietst, en niemand zij het genoegen ontzegd om een dagje langs … [Lees meer...] overTussen hun lichamen een ijskoude metalen ring
Die naar believen zwellende of smeltende, vervette vleeshomp
40 jaar tandeloos (19) Naast allerlei andere soorten boeken is De tandeloze tijd ook een studie in het dynamische karakter van de identiteit. Wie ben ik? Wie ben jij? Wie is de ander? Jos Joosten heeft een tijdje geleden hier de Franse sociologe Nathalie Heinich geciteerd die zegt dat een identiteit altijd drie lagen heeft: Het komt er dus op neer dat onze … [Lees meer...] overDie naar believen zwellende of smeltende, vervette vleeshomp
Young Adult Literature: The View From Italy
There are several reasons why there is absolutely no progress in the discussion about English. The language is unmistakably still on the rise in international culture: worldwide more and more people are learning the language. And as a language becomes more attractive for learners when more people speak it – the investment of learning a language gives better returns if you can … [Lees meer...] overYoung Adult Literature: The View From Italy
‘Ik houd wel van spel, maar niet van gezelschap’
In gesprek met Evi Aarens over de literatuur Het heeft de hele dag geregend boven Russell Square, het grootste plein in het centrum van Londen, vlakbij de Universiteit van Londen en het British Museum, maar nu komt net de zon door en een groepje jonge Afrikaanse nannies wandelt het groene park in. Evi Aarens (2000) is bezig plinten te lakken en ophanghaakjes in de muren … [Lees meer...] over‘Ik houd wel van spel, maar niet van gezelschap’
Janneke
40 jaar tandeloos (18) Ook voor wie af en toe een pauze wil uit de dwingende stijl van A.F.Th. van der Heijden, biedt De tandeloze tijd uitkomst, want af en toe blijkt een personage een boek te pakken of te lezen, en dat levert altijd interessante titels op. In De gevarendriehoek komt een passage voor waarin de vader op een ochtend na een weer een nachtelijke dronken … [Lees meer...] overJanneke
Vloeken is het bidden van de ongelovige
40 jaar tandeloos (17) Hoe meer ik De tandeloze tijd teruglees, hoe meer ik me moet verzetten tegen de neiging dat de cyclus, of toch minstens de eerste delen ervan, als postkatholiek te lezen zijn: een zoektocht naar een manier om het leven te kunnen begrijpen na het katholicisme. Het idee is te aantrekkelijk om te verlaten, maar je wilt natuurlijk niet zo’n hele cyclus … [Lees meer...] overVloeken is het bidden van de ongelovige
Het boekje is voor een groot deel van het Nederlandse lezerspubliek moeilijk
40 jaar tandeloos (16) Aan het begin van Weerborstels staat Albert Egberts als jongetje weemoedig te kijken hoe een medium oprukt: Ik was net elf geworden, en het was al een hele tijd aan de gang, onstuitbaar. Van steeds meer daken, uit de schaduw van steeds meer schoorstenen schoot het op, het kale onkruid, het dorre gewas van televisieantennes. De weemoed lijkt … [Lees meer...] overHet boekje is voor een groot deel van het Nederlandse lezerspubliek moeilijk
Niet te overvloedig besproet met cacao uit de strooibus
40 jaar tandeloos (15) Een leesproject dat ik ooit nog wil ondernemen: een over Italië in de Nederlandse letteren, op zijn laatst natuurlijk beginnend bij Couperus, en eindigend bij de huidige Grote Drie van de Nederlandse schrijvers in Italië – Frida Vogels, Geerten Meijsing en Ilja Pfeijffer. Ik denk dat er, behalve Amerika, geen land is dat de Nederlandse schrijvers zo … [Lees meer...] overNiet te overvloedig besproet met cacao uit de strooibus
Roddelen was een primitieve, orale vorm van literaire kunst
40 jaar tandeloos (14) Annie E. was een true crime-podcast avant la lettre.: een documentairereeks die in 1979 acht zaterdagen lang werd uitgezonden op de Nederlandse radio en waarin een moord centraal stond – op de moeder van Annie E., met een veroordeelde (Annie) van wie je je kon afvragen of die het wel gedaan had. Ja, ze had zich geheimzinnig gedragen, en om … [Lees meer...] overRoddelen was een primitieve, orale vorm van literaire kunst
Waarom hem, en niet die vliegen gered?
40 jaar tandeloos (13) Hoe meer ik De tandeloze tijd teruglees, hoe meer ik me moet verzetten tegen de neiging dat de cyclus, of toch minstens de eerste delen ervan, als postkatholiek te lezen zijn: een zoektocht naar een manier om het leven te kunnen begrijpen na het katholicisme. Het idee is te aantrekkelijk om te verlaten, maar je wilt natuurlijk niet zo’n hele cyclus … [Lees meer...] overWaarom hem, en niet die vliegen gered?
Een Turks accent is nadeliger dan een Turkse naam
Mensen beoordelen hun medemensen voortdurend, en zo'n beetje op ieder mogelijke dimensie: hoe iemand eruit ziet, hoe hij zich gedraagt, hoe hij zich presenteert. En ook hoe die persoon klinkt. Mensen hoeven een ander meestal maar heel kort te zien of te horen om er een oordeel over te hebben. Dat heeft ongetwijfeld voordelen: je moet soms snel kunnen beoordelen of iemand te … [Lees meer...] overEen Turks accent is nadeliger dan een Turkse naam
Vlug! vlug! een reddende gedachte voor tante Karin
40 jaar tandeloos (12) De eerdere delen van De tandeloze tijd droeg A.F.Th. van der Heijden op aan zijn vrouw, de latere aan zijn vrouw en zijn zoon samen, maar Weerborstels. het 'intermezzo' dat in 1992 als boekenweekgeschenk verscheen, droeg hij op aan zijn zoon, Tonio. Het is het verhaal van een vader en een zoon. Een zoon die op jonge leeftijd omkomt bij een … [Lees meer...] overVlug! vlug! een reddende gedachte voor tante Karin
Niet Marx, maar Freud
40 jaar tandeloos (11) Klasse speelt een belangrijke rol in de eerste delen van De tandeloze tijd (en ik geloof ook in de latere). Albert Egberts is een social climber. Hij is de eerste in zijn familie die aan de universiteit gaat studeren, en dat zonder dat iemand dat op zich heel opmerkelijk lijkt te vinden. De naam van Karl Marx valt in alle delen van de … [Lees meer...] overNiet Marx, maar Freud
Bolero
40 jaar tandeloos (10) Het oeuvre van A.F.Th. van der Heijden is een ode aan de verbeeldingskracht: de verteller roept met zijn fantasie een werkelijkheid op die hij helemaal niet ervaren kan hebben en toont de macht van de verbeelding boven de feiten. Dat geldt niet alleen voor De tandeloze tijd. Magistraal is de scene in Het schervengericht waarin we het verhaal krijgen … [Lees meer...] overBolero
Complexe nonsens
40 jaar tandeloos (9) De eerste keer dat Albert Egberts in De gevarendriehoek bij Milli Händel in haar Nijmeegse studentenflat op bezoek is, ontdekt hij een belangrijk aspect van de poëtica van De tandeloze tijd: een verhaal zonder grote tragische wendingen moet worden verteld door allerlei verbanden te leggen. In die verbanden ligt het ‘stofgoud’: Hij begon met … [Lees meer...] overComplexe nonsens
‘Bovendien is de bureaucratie ongelooflijk verstikkend’
Een zomer vrij van nut (9) Tot nu toe in Een zomer vrij van nut: Het zit de jonge universitair docente Sanne de Bree niet mee, aan het begin van 2027. Studenten weigeren nog naar college te komen als al hun werkstukken toch door kunstmatige intelligentie kan worden geschreven. En haar favoriete schrijfster Niña Weijers wil niet dat er op basis van haar werk nieuw werk … [Lees meer...] over‘Bovendien is de bureaucratie ongelooflijk verstikkend’
Engels is oneerlijk in de wetenschap
Het komt voor taalsociologen niet als een verrassing, maar de redactie van PLOS Biology heeft misschien nog nooit van taalsociologie gehoord en publiceerde een artikel van een aantal biologen dat een evidente waarheid vertelt: het gebruik van het Engels als internationale wetenschapstaal is oneerlijk. Bij een onderzoek onder biologen uit een groot aantal landen – arme en rijke, … [Lees meer...] overEngels is oneerlijk in de wetenschap
Gluren met Heidegger
40 jaar tandeloos (8) In De gevarendriehoek zit een scene die wordt gespiegeld in een later deel van De tandeloze tijd, Het hof van barmhartigheid. Tijdens de scene in De gevarendriehoek volgt Albert een filosofiecollege bij professor Klosser. In het latere deel doet hij tentamen over – onder andere – die stof. En het gaat dan over Heidegger, en met name diens opstel … [Lees meer...] overGluren met Heidegger
Pitsen
40 jaar tandeloos (7) In De gevarendriehoek staat een scene waarin het jongetje Albert in de keuken karnemelksepap met suiker zit te eten, als zijn vader binnenkomt en in de gootsteen zijn kater eruit begint te kotsen. Als hij klaar is, maakt hij de gootsteen schoon, en dan schrijft Van der Heijden: Hoewel nog altijd wat grauw, begon hij alweer het heertje te worden. … [Lees meer...] overPitsen
Dieren zijn niet laf
40 jaar tandeloos (6) Albert Egberts is 10 jaar en getergd. Zijn lievelingsoom Egbert is door zijn vaders dronkemansgedrag het huis uitgejaagd en nu blijkt zijn beste vriend Flix de man ineens als oom te claimen. Als Flix tijdens een rekenles het antwoord op een som niet weet, en de onderwijzer ('Meulendijckx, de snoever') roept Albert voor de klas om hem te vragen 'wat … [Lees meer...] overDieren zijn niet laf
‘Luister’, zei Niña Weijers, ‘Ik ben ook de beroerdste niet’
Een zomer vrij van nut (9) Tot nu toe in ons feuilleton Een zomer vrij van nut: Na een inspannende eerste werkdag als universitair docent wil Sanne de stem in haar oor een verhaal van Niña Weijers laten voorlezen. Het blijkt echter dat Weijers daarvoor haar toestemming heeft teruggetrokken. Wat nu? 'Ik heb contact met de stem in het oor van Niña Weijers', zei de stem … [Lees meer...] over‘Luister’, zei Niña Weijers, ‘Ik ben ook de beroerdste niet’