‘Kita harus berani menggertak orang pakai godperdom’. Een zinnetje van Pramoedya Ananta Toer uit 1948. Wat heeft dit te maken met neerlandistiek? Pramoedya’s karikaturale kortverhaal ‘Djongos + Babu’ speelt zich af op Java in 1949; desondanks bevat de verhaalwerkelijkheid geen verwijzingen naar de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. De twee protagonisten, kinderen van … [Lees meer...] overMultiperspectiviteit is een makkie
Artikel
De drager van taal maakt uit
Een belangrijk inzicht dat mijn PhD in Moderne Nederlandse Letterkunde mij opleverde en ik graag doorgeef aan anderen is: de drager van taal maakt uit. Niet alleen in de woorden zit namelijk betekenis vervat, ook in hoe die woorden bestaan. Oftewel: zowel de talige elementen als de materiële drager van woorden (zoals een muur, tatoeage, poster, stem, papieren bladzijde, … [Lees meer...] overDe drager van taal maakt uit
Er staat een vierde pijler onder de neerlandistiek
Binnen de neerlandistiek worden doorgaans drie pijlers onderscheiden: de letterkunde, de taalkunde en de taalbeheersing. Daarmee is de neerlandistiek een uiterst brede discipline. Wat mij betreft ontbreekt er dan nog wel een uiterst belangrijk en vaak vergeten onderdeel van de neerlandistiek: de vakdidactiek.Voor sommige lezers van Neerlandistiek zal die uitspraak misschien wat … [Lees meer...] overEr staat een vierde pijler onder de neerlandistiek
Jeugdliteratuur is de belangrijkste literatuur
Ik kan me enorm verheugen op een nieuw boek van Benny Lindelauf, Anna Woltz, Daan Remmerts de Vries of Jean-Claude van Rijckeghem. Dat kan ik nog niet zo lang, want Lindelauf, Remmerts de Vries en Van Rijckeghem zijn auteurs die ik tot voor kort niet kende. Woltz kende ik wel van naam, maar las ik niet. Ik kende of las deze auteurs niet omdat ze jeugdboekenschrijvers zijn, en … [Lees meer...] overJeugdliteratuur is de belangrijkste literatuur
Er zit muziek in de popmuziekneerlandistiek
Neerlandici die zich bij hun studiekeuze lieten leiden door de wens dichterlijke groei te peuren uit het curriculum. Zo nu en dan stuit je op anekdotes van schrijvers/dichters die als aspirant ‘maar’ Nederlands gingen studeren in de hoop er een beter literator van te worden. Toen ik na mijn middelbareschooltijd begon aan de studie Nederlands, deed ik dat deels in de hoop een … [Lees meer...] overEr zit muziek in de popmuziekneerlandistiek
Nederlands zingen is voor virtuozen
Middelnederlandse composities scoorden hits aan Europese hoven Nederlanders hebben over het algemeen geen hoge pet op van de eigen taal. Zo staan we onze taalvoorkeur en -waardering schijnbaar moeiteloos af aan het Engels, onder het motto van openheid en internationalisering. Inderdaad valt het te verdedigen dat meertaligheid altijd een plaats heeft gehad in de Nederlandse … [Lees meer...] overNederlands zingen is voor virtuozen
De taal trekt zich niets aan van grenzen
Onthullend nieuws toch wel, over een oude bron, las ik in Stemmen op Schrift van meesterstilist en meesterlijk wetenschapper Frits van Oostrom, over de oerzin van de Nederlandse taal, Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, dat door de scribent in een zeer prikkelend denkbetoog, vrijelijk erop los speculerend zonder grip te verliezen op de grondteksten, wordt … [Lees meer...] overDe taal trekt zich niets aan van grenzen
30 jaar Neerlandistiek
Wat zijn de belangrijkste inzichten van ons vak? In een recente toespraak nam minister van OCW Robert Dijkgraaf het op voor bedreigde wetenschappers. "De waarheid verdient een stem", zei hij onder andere. "En die stem moet vrij en luid kunnen klinken." Vandaag is het 30 jaar geleden dat Ben Salemans het eerste berichtje uitstuurde voor Neder-L, het tijdschrift dat … [Lees meer...] over30 jaar Neerlandistiek
Romeinen die heel soms Germanen verstonden
De Germaanse talen kun je zien als nichtjes van de Romaanse. Ze delen kenmerken die ze hebben geërfd van hun gemeenschappelijke voorouder. Ons woord moeder heeft bijvoorbeeld dezelfde oorsprong als het Spaanse madre, en het Duitse (sie) sind gaat op dezelfde oervorm terug als het Franse (ils) sont. Zulke gelijkenissen kunnen helpen bij het leren … [Lees meer...] overRomeinen die heel soms Germanen verstonden
De lange k van Vlaanderen
Een weinig bekend verschil tussen het Nederlands van Nederland en dat in Vlaanderen is dat van de uitspraak van de medeklinkers aan het einde van woorden. Ik heb de indruk dat het verschil groeit, al heb ik dat nergens gedocumenteerd gezien en zelf ook nog niet voldoende onderzocht: ik heb de indruk dat die medeklinkers in het Vlaams de neiging hebben om langer te worden. Dit … [Lees meer...] overDe lange k van Vlaanderen
Etymologica: Waar komt de naam Bakkerskil vandaan?
Soms komt in een discussie tussen amateurhistorici de vraag naar voren waarom een water heet zoals het heet. Zo ook bij de Bakkerskil. Omdat we er in de regio niet uitkwamen, werd de vraag voorgelegd aan enkele landelijke taalhistorici, historisch geografen etc. Hieronder volgt een verslag van de zoektocht en van de aangedragen mogelijke verklaringen voor de naam Bakkerskil. De … [Lees meer...] overEtymologica: Waar komt de naam Bakkerskil vandaan?
De ongeziene verikeaisering van het Nederlands
Het zal jullie niet ontgaan zijn: het Genootschap Onze Taal heeft een nieuwe huisstijl. Het blad ziet er anders uit, de website ziet er anders uit, zelfs het logo dat al heel vele decennia overleefde, is aangepast. Maar zoals het een taalgenootschap betaamt, is de ingrijpendste wijziging er één in het taalgebruik. In ieder geval op de website wordt de lezer voortaan met je … [Lees meer...] overDe ongeziene verikeaisering van het Nederlands
Waar komt ‘bebouwde kom’ vandaan?
De bebouwde kom is dat deel van een stad of dorp waar huizen en andere panden min of meer dicht bij elkaar staan; een concentratie van gebouwen. Waar komt die naam eigenlijk vandaan? Wat is een ‘kom’? Hoe we aan de term bebouwde kom komen, wordt duidelijk als we kom opzoeken in het historische Woordenboek der Nederlandsche Taal. Dat geeft … [Lees meer...] overWaar komt ‘bebouwde kom’ vandaan?
Bange mensen, bange mensen
De meer dan tweehonderd pagina’s grote dichtbundel In het vlees (2020) van Roelof ten Napel doet zichtbaar iets met conventies. Zo staat de inhoudsopgave in het midden, na een lange afdeling sonnetten waarvan de romeinse nummering niet wordt gevolgd en die dus kriskras door elkaar staan. Na de inhoudsopgave begint de tweede afdeling die ongepagineerd is. Tot slot komt louter … [Lees meer...] overBange mensen, bange mensen
‘Mijn bloed is Nederlands, maar mijn hart is Italiaans.’
Interview: Rindert Kromhout over zijn boek De poppenspeler van Lampedusa In zijn nieuwste jeugdroman De poppenspeler van Lampedusa neemt Rindert Kromhout de lezer mee naar het Italië van vlak na de Tweede Wereldoorlog. We maken kennis met Matteo, die opgroeit in een verdeeld land dat worstelt met de nasleep van de oorlog. Matteo wil graag acteur worden en is regelmatig te … [Lees meer...] over‘Mijn bloed is Nederlands, maar mijn hart is Italiaans.’
Nene leert rijmpjes
Drie jaar is Nene nu in Nederland – toen ze hier kwam was ze vijf en sprak ze alleen Hongaars. Dat Hongaars is nu helemaal verdwenen, het Nederlands haalt ze op haar eigen tempo in. Ze ontdekt nu de rijmpjes, haar favoriet heeft ze deze week tegen iedereen gezegd: "Wat je zegt ben je zelf, met je kop door de helft". En dan verder tot en met de verzekering van het zuur. Ik … [Lees meer...] overNene leert rijmpjes
geitenpaadje / olifantenpaadje
Verwarwoordenboek vervolg (271) geitenpaadje / olifantenpaadje De woorden worden wel door elkaar gebruikt in de figuurlijke betekenis, maar toch is er dan ook een klein verschil. geitenpaadje voor mensen slecht begaanbaar pad waar gewoonlijk geiten langslopen; figuurlijk: moeilijke route om … [Lees meer...] overgeitenpaadje / olifantenpaadje
In memoriam Thijs Pollmann (1939-2022)
Op woensdag 18 mei is prof. dr. Thijs Pollmann overleden in zijn woonplaats Amsterdam. Hij is 82 jaar oud geworden. Thijs heeft voor mij veel betekend. Hij was een van mijn docenten toen ik in 1971 in Utrecht Nederlands kwam studeren, bij hem werd ik in 1973 student-assistent en hij begeleidde en beoordeelde mijn afstudeerscriptie in 1976. Jaren later gingen we samen als … [Lees meer...] overIn memoriam Thijs Pollmann (1939-2022)
Pap als oerwoord
Dat de vorm van het woord kukeleku niet helemaal toevallig is, kan een kind bedenken – al leert zo'n kind als ze acht is al dat er andere talen zijn waarin nét een wat ander woord hetzelfde geluid weergeeft. Maar hoe zit het met pap? Ook het feit dat dit woord met pa begint, is misschien niet helemaal toevallig. Dat beweert de Hongkongse onderzoeker Ian Joo in een nieuw … [Lees meer...] overPap als oerwoord
Renate Rubinstein en de terreur van schaamte
In het goed gedocumenteerde tweeluik Tamar; De waarheden van Renate Rubinstein (uitgezonden door NPO3 op 25 en 26 mei 2022) werd op een cruciaal moment exclusief verontwaardiging de ruimte gegeven, waar enig begrip op zijn plaats zou zijn geweest. Actoren in het leven van Rubinstein als de psychologisch geschoolde hoogleraren Jaap van Heerden en Abram de Swaan hadden haar, … [Lees meer...] overRenate Rubinstein en de terreur van schaamte
Gedaan met de bescheidenheid!
Deze week gaf mijn zeer gewaardeerde college Jos Muijres, met wie ik afgezien van een korte tussenpoze van vijf jaar, sinds 1989 nauw samenwerkte zijn laatste college aan de Radboud Universiteit. Een echte mijlpaal. Gelukkig blijft hij nog als opleidingscoördinator actief en als organisator van de zeer succesvolle PAO-cursus. In december 2019 werd aan Muijres de ‘Isengrimus’ … [Lees meer...] overGedaan met de bescheidenheid!
Bijna een halve eeuw!
Gisteren (maandag 30 mei) was het zover: ik gaf mijn laatste reguliere college op de universiteit. Daarmee komt een einde aan 33 jaar lang college geven bij de Opleiding Nederlands van de Radboud Universiteit, een opleiding waarmee ik me met hart en ziel verbonden voel. Stoppen met colleges geven, zo’n anderhalf jaar voor ik met pensioen ga, valt mij zwaar. Toch is het mijn … [Lees meer...] overBijna een halve eeuw!
Wat betekenen aanhalingstekens?
Begin een wetenschappelijk artikel met de zin "This paper addresses what may strike some as only a marginal phenomenon" en ik zal je artikel tot de laatste zin lezen. De Brusselse taalkundige Philippe De Brabanter begint zijn nieuwe artikel in Journal of Linguistics zo. Het 'marginale verschijnsel' in kwestie is het aanhalingsteken. Want wat betekent die? Om te beginnen zijn … [Lees meer...] overWat betekenen aanhalingstekens?
Betje was niet zestien jaar
Zestien jaar zou Betje Wolff zijn op het bekende portret van haar met een platte zomerhoed, tegen de achtergrond van gebladerte, in haar handen het Essay on man van Alexander Pope. En overal kom je het tegen: zo zag Betje Wolff er op 16-jarige leeftijd uit. Of het nu Wikipedia is, het Betje Wolff-Museum in Midden Beemster, de DBNL, het Taalunie-handboek: deze tekening … [Lees meer...] overBetje was niet zestien jaar
Donorkind? Nee hoor, ik ben volwassen
Het is vandaag 30 mei, de ‘Dag van het Donorkind’. Op deze datum staan we stil bij het feit dat er tienduizenden zogeheten donorkinderen in Nederland zijn. (Velen van hen weten zelf niet eens dat ze donorkind zijn, maar dit terzijde.) En ja, als ‘taalgekkie’ wil ik op deze dag natuurlijk ook even stilstaan bij het woord ‘donorkind’ zelf. Dat we in het Nederlands mensen … [Lees meer...] overDonorkind? Nee hoor, ik ben volwassen
