In een eerder blog betoogde ik dat ik ‘die’ de beste kanshebber achtte om Het Nieuwe Nederlandse Genderneutrale Voornaamwoord te worden, in combinatie met ‘hen’ en ‘hun’. Wanneer we denken aan genderneutrale voornaamwoorden, denken we al gauw aan non-binaire personen, naar wie we met deze voornaamwoorden kunnen verwijzen. Maar ook in alledaagse situaties, wanneer je verwijst … [Lees meer...] overGenderneutrale voornaamwoorden zijn ook voor de gewone man
Artikel
Lang zal de provocatie leven – of wat zijn de overlevingskansen van moderne romans?
Toen ik Twee vrouwen van Harry Mulisch begon te lezen, was ik eerlijk gezegd verbaasd. Een roman schrijven in 1975 over de liefdesrelatie tussen twee vrouwen – ongelofelijk in het toenmalige communistische Bulgarije, maar blijkbaar niet zo ongelofelijk in Nederland. Twee vrouwen werd toentertijd als vernieuwend en complex beschouwd en tot vandaag de dag is het boek veelgelezen. … [Lees meer...] overLang zal de provocatie leven – of wat zijn de overlevingskansen van moderne romans?
De Dwaling van Sahlins
Wie een beetje rondleest in de ethologie (gedragsbiologie) is wellicht bekend met de “Dwaling van Sahlins” (Sahlins’s Fallacy). Sahlins had de sociobiologie menen te kunnen ondergraven door erop te wijzen dat veel culturen geen woord hadden voor wiskundige breuken, en dat de mensen in zulke culturen daardoor niet bij machte waren te rekenen met verhoudingen die nodig waren om … [Lees meer...] overDe Dwaling van Sahlins
Jan Fontijn (1936-2022)
Ik gedenk vanavond Jan Fontijn, geliefde van Charlotte Mutsaers, die op 6 januari overleed op 85-jarige leeftijd. De foto is genomen in de zomer van 2015, kort nadat hij zijn biografie van Jacob Israël de Haan had afgerond. We bezochten Jan en Charlotte (en hond Pieter!) in hun huisje in de Morvan, waar we vaker in de zomer op bezoek te gast waren voor een champagnelunch in de … [Lees meer...] overJan Fontijn (1936-2022)
‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 21
Een schone ende ghenoechelijcke historie vanjoncker Jan uut den Vergiere, zoals gedrukt door Harman Janszoon Mullerte Amsterdam omstreeks 1590. Kritische editie van het unieke exemplaar: Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, sign. 8 FAB X, 132 RARA bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve, Amsterdam 2021-2022 Capittel 21 Alle eerder verschenen … [Lees meer...] over‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 21
de boy uit je willen halen
Pronomina in de lyriek (19) In gebarentalen werkt de wijzende vinger vaak als een persoonlijk voornaamwoord: de gebaarder zet de personen over wie ze praat eerst in de gebarenruimte voor zicht: Marieke staat links, Lucas staat rechts. In de rest van het betoog wijst ze dan naar de plek waar zij geplaatst zijn als ze het over hen wil hebben. In zekere zin werken … [Lees meer...] overde boy uit je willen halen
De Amerikaanse invloed op voornamen in Nederland
Voornamendrift 86 Via (sociale) media komen ouders in contact met de Amerikaanse cultuur. Als ze die aantrekkelijk vinden dan kunnen ze besluiten om een voornaam voor hun kind te kiezen die in Amerika populair is. Maar welke namen zijn dat, en hoeveel tijd verstrijkt er tussen de populariteit in Amerika en die in Nederland? … [Lees meer...] overDe Amerikaanse invloed op voornamen in Nederland
Het eerste Nederlandse taaladviesboek?
Als je Engelsen vraagt om een voorbeeld te geven van een usage guide, een taaladviesboek, noemen ze meestal Fowler’s Modern English Usage, oorspronkelijk gepubliceerd in 1926, of The Complete Plain Words van Sir Ernest Gowers, uit 1954. Van allebei is kort geleden een vierde editie verschenen, maar het genre zelf is maar liefst zo’n 250 jaar oud. Het is ontstaan in Engeland in … [Lees meer...] overHet eerste Nederlandse taaladviesboek?
Floris ende Blancefloer van Diederic van Assenede
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (10) In deze roman in verzen van Diederic van Assenede (ongeveer 1230-ongeveer 1293) is Floris verliefd op Blancefloer, maar zij is helaas gekocht door een islamitische vorst, die als betreurenswaardige gewoonte heeft dat hij vrouwen een jaar de zijne maakt en daarna vermoordt – een gewoonte die hij voor Blancefloer … [Lees meer...] overFloris ende Blancefloer van Diederic van Assenede
‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 20
Een schone ende ghenoechelijcke historie vanjoncker Jan uut den Vergiere, zoals gedrukt door Harman Janszoon Mullerte Amsterdam omstreeks 1590. Kritische editie van het unieke exemplaar: Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, sign. 8 FAB X, 132 RARA bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve, Amsterdam 2021-2022 Capittel 20 Alle eerder verschenen … [Lees meer...] over‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 20
Het scherm achter de schermen
Hermans’ mussen en Elsschots gongslagen Een paar weken geleden schreef ik in het kader van ‘Hermans Honderd’ een stukje over diens befaamde ‘er valt geen mus van het dak’-definitie van de ‘klassieke roman’. Ik betoogde dat Hermans’ romanopvatting zo op het oog de despotische trekjes van een bijna paranoïde poëtica vertoont, maar bij nader inzien toch vooral ironisch, om … [Lees meer...] overHet scherm achter de schermen
Een mislukt onderzoek naar Kinder Surprise
Het idee achter The Babel Message is misschien wel het fascinerendste idee voor een boek over taal dat ik ooit gehoord heb: het gaaat helemaal over de waarschuwing die er wereldwijd aan de eieren van Kinder Surprise is toegevoegd. Die eieren zijn gemaakt van chocolade, maar er zit een gekleurd zilverkleurig wikkel omheen en binnen de chocolade schil zit een geel plastic … [Lees meer...] overEen mislukt onderzoek naar Kinder Surprise
duo / tandem
Verwarwoordenboek vervolg (251) duo / tandem De figuurlijke betekenis van tandem suggereert net iets meer dan duo. duo twee personen die elkaar aanvullen, twee zaken die bij elkaar horen, ‘met een ander’ (in samenstelling) Zij vormen een heel goed duo bij … [Lees meer...] overduo / tandem
In memoriam Jan Fontijn 1936-2022
De neerlandistiek heeft een van zijn parels verloren. Mensen zoals Jan Fontijn maakten de neerlandistiek in de jaren zeventig en daarna tot een geliefd en gerespecteerd vak aan de universiteit. Voor mij was hij, toen ik in 1966 Nederlands ging studeren, de meest inspirerende docent van allemaal. De hoogleraren van toen vielen bij hem in het niet. Van hem heb ik het echte lezen … [Lees meer...] overIn memoriam Jan Fontijn 1936-2022
Uit de tijdschriften
Het nieuwe nummer van Nederlandse Letterkunde geeft in veel opzichten stof tot nadenken. Het is een nummer waarin jonge onderzoekers terugkijken op het begin van het tijdschrift, in 1996. Deskundigere mensen dan ik zouden eigenlijk moeten reflecteren over de vakinhoudelijke reflecties, maar in het artikel van Nelleke Moser over de tijdschriftenrubriek Periodiek gaat het een … [Lees meer...] overUit de tijdschriften
‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 19
Een schone ende ghenoechelijcke historie vanjoncker Jan uut den Vergiere, zoals gedrukt door Harman Janszoon Mullerte Amsterdam omstreeks 1590. Kritische editie van het unieke exemplaar: Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, sign. 8 FAB X, 132 RARA bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve, Amsterdam 2021-2022 Capittel 19 Alle eerder verschenen … [Lees meer...] over‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 19
Van Kootens kootismen en de dikke Van Dale
Hoe noem je in het Nederlands een nieuw woord? Het antwoord dat iedere taalgebruiker kent, is natuurlijk ‘nieuw woord’. Dat is kort en kraakhelder. Waarom gebruiken veel mensen dan toch ‘neologisme’? We blijken het te hebben geleend uit het Frans, waar het van oorsprong bedoeld was om nieuwspraak (‘néologie’) tegen te gaan. Het ‘isme’ is het afkeurende achtervoegsel van … [Lees meer...] overVan Kootens kootismen en de dikke Van Dale
Uitwaaien met Asha ten Broeke
Er is iets aantrekkelijks aan de gedachte dat in de oerwouden en op de steppen nog ongerepte mensen wonen, één met de natuur. Wij in het westen zijn gecorrumpeerd van de heerlijke oerstaat waarin die mensen nog verkeren. Dat kun je aan van alles zien en horen, bijvoorbeeld aan de taal. Hoe mooi zijn die exotische talen toch die nog geen woorden kennen als prikspijt of wappie, … [Lees meer...] overUitwaaien met Asha ten Broeke
Etymologica: de huzarensalade
Een van de vele etymologische raadsels is waarom wij in Nederland (maar niet in Vlaanderen) spreken van huzarensalade, terwijl de meeste andere landen een vergelijkbaar gerecht aanduiden als ‘Russische salade’, vergelijk Frans salade russe, Engels Russian salad, Duits russischer Salat, Deens en Noors Russisk salat, Zweeds rysk sallad, Hongaars orosz saláta en Turks Rus … [Lees meer...] overEtymologica: de huzarensalade
Als ik er maar niet ben
Seks in recente Nederlandse romans, 2: De geschiedenis van mijn seksualiteit (Tobi Lakmaker) Recensies van Tobi Lakmakers vorig jaar verschenen debuutroman De geschiedenis van mijn seksualiteit wijzen er vaak op dat het boek minder over seksualiteit gaat dan de titel doet vermoeden. Ik geloof dat dit niet zo is: er komt weliswaar niet heel veel seks in voor, maar … [Lees meer...] overAls ik er maar niet ben
‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 18
Een schone ende ghenoechelijcke historie vanjoncker Jan uut den Vergiere, zoals gedrukt door Harman Janszoon Mullerte Amsterdam omstreeks 1590. Kritische editie van het unieke exemplaar: Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, sign. 8 FAB X, 132 RARA bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve, Amsterdam 2021-2022 Capittel 18 Alle eerder verschenen … [Lees meer...] over‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 18
‘En waarom kwam hij tot die conclusie?’
Auteursgestalten bij Rutger Bregman Van oudsher bestaan er ideeën over hoe lezers te enthousiasmeren, maar het kan even leerzaam zijn te kijken naar een tekst die zoiets heeft bewerkstelligd. Zoals De meeste mensen deugen (eerste druk september 2019), een boek van meer dan vijfhonderd bladzijden, waarmee Rutger Bregman een zo grote variëteit van lezers bereikte dat het de … [Lees meer...] over‘En waarom kwam hij tot die conclusie?’
Over Nederlands en streektalen
Dit derde deel over Nederlands en streektalen (voor de eerdere delen zie blog) gaat over de werkwoorden ‘zullen’ en ‘gaan’. Soms zie je woorden die in de streektaal gebruikt worden maar in het Nederlands verouderd zijn. Het gaat er niet om dat ik terug wil naar ‘vroeger toen het beter was’. Wij mij betreft gaan we gewoon vooruit. Sommige veranderingen in de Nederlandse taal … [Lees meer...] overOver Nederlands en streektalen
Dit is wat er gebeurt als je de Reinaert behandelt in de brugklas
Recentelijk deelde ik de lessenserie Vossenjacht: de Reinaert voor jonge lezers. In de afgelopen weken heb ik de lessen met mijn brugklas (h/v) uitgeprobeerd en achteraf via een online formulier geëvalueerd. Hier lees je wat onze ervaringen waren. De klas was unaniem lovend over de lessen. In de online evaluatie gaf 68% van de leerlingen de lessenserie een 4 of 5. Ze … [Lees meer...] overDit is wat er gebeurt als je de Reinaert behandelt in de brugklas
‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 17
Een schone ende ghenoechelijcke historie vanjoncker Jan uut den Vergiere, zoals gedrukt door Harman Janszoon Mullerte Amsterdam omstreeks 1590. Kritische editie van het unieke exemplaar: Göttingen, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek, sign. 8 FAB X, 132 RARA bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve, Amsterdam 2021-2022 Capittel 17 Alle eerder verschenen … [Lees meer...] over‘Joncker Jan uut den Vergiere’ : capittel 17
