Als je aan mij vraagt waar het in de taalwetenschap dezer dagen gebeurt, zou ik zeggen: in de studie van de betekenis. Ik probeer veel deelgebieden zo'n beetje te volgen, maar als het over betekenis gaat, ga ik altijd even rechtop zitten. Een van de interessantste discussies van dit moment wordt aangeroerd in een nieuw artikel van Eric Acton in het Journal of Linguistics. … [Lees meer...] overDe betekenis van hondenfluitjes
semantiek
Taal tegen de feiten
Welk van de volgende twee zinnen is waar? Als 221 een priemgetal was, kon je het niet door 17 delen.Als 221 een priemgetal was, kon je het door 17 delen. De meeste mensen zullen vinden dat de eerste waarder aanvoelt dan de tweede. Maar waarom? Een priemgetal is een getal dat je alleen door 1 of door zichzelf kunt delen. Beide zinnen gaan dus over een situatie die sowieso … [Lees meer...] overTaal tegen de feiten
Zaid is de slimste van zijn broers
De middeleeuwse Arabische grammaticus Al-Sirafi is de auteur van een puzzel die taalkundigen nog steeds bezig houdt. Onlangs plaatsten vier studenten van het Amerikaanse MIT er een artikeltje over. Dit is het puzzeltje: de volgende zin lijkt goed: Zaid is de slimste van zijn broers. Het probleem is dat je Zaid meestal niet onder zijn eigen broers schaart. Als iemand je … [Lees meer...] overZaid is de slimste van zijn broers
‘Hij heeft pas vier vingers’
De betekenis van het Nederlandse woord pas staat nu internationaal in de belangstelling, dankzij een artikel van de taalkundigen Ad Neeleman en Hans van de Koot in het tijdschrift Natural Language and Linguistic Theory. Voor Engelstaligen is het woord pas opvallend. Je vertaalt het in het Engels met only, maar only heeft allerlei andere betekenissen die pas niet heeft. Zo kun … [Lees meer...] over‘Hij heeft pas vier vingers’
Doe wat ik zeg maar doe het nu
Een eigenaardigheid van menselijke taal – niet alleen van het Nederlands, maar van allerlei talen – is dat we dezelfde vorm gebruiken voor bevelen en adviezen: de gebiedende wijs. In sommige talen, zoals het Retoromaans, de kleinste taal van Zwitserland, wordt er wel verschil gemaakt., maar in het Nederlands of bijvoorbeeld het Engels is er qua vorm geen verschil tussen 'Doe … [Lees meer...] overDoe wat ik zeg maar doe het nu
Verschillen tussen ‘omdat’ en ‘want’
De afgelopen jaren hebben verschillende taalkundigen iets geschreven over de verschillen tussen omdat en want. Een in mijn ogen belangrijk verschil noemen ze daarbij niet. Wouter van Wingerden noemt een syntactisch verschil: na omdat volgt een bijzin, na want een hoofdzin. Hij noemt ook een betekenisverschil: in want klinkt een rechtvaardiging of verklaring door, terwijl … [Lees meer...] overVerschillen tussen ‘omdat’ en ‘want’
De betekenis van emoji 
Ik ben zo'n oud mannetje, toen ik begon met bloggen bestonden emoji nog niet, en inmiddels is er al een kleine industrie van taalkundig onderzoek naar wat die dingen eigenlijk betekenen. Vorige week verscheen een heel inzichtrijk nieuw artikel op internet dat vooral gaat over de populairste van alle emoji: die met gezichtjes.
Wat betekenen die dingen? Ze geven commentaar op … [Lees meer...] overDe betekenis van emoji
Wat is waarheid in een wereld in woorden?
Op school hadden we vroeger een lesmethode voor het literatuuronderwijs die Een wereld in woorden heette – een schrijver bouwde een wereld op door woorden te gebruiken. Maar wat is dat voor wereld? Wat is er precies waar in een wereld die iemand maakt door erover te vertellen en wat niet? Kan dat eigenlijk wel, een 'wereld' maken in woorden? Je zou om te beginnen kunnen … [Lees meer...] overWat is waarheid in een wereld in woorden?
Nu was de kamer leeg
Wat betekent nu? Het lijkt op het eerste gezicht altijd te verwijzen naar de tijd wanneer je spreekt, zeggen de taalkundigen Una Stojić en Daniel Altshuler in een nieuw artikel. Vergelijk maar eens de volgende twee zinnen: Met de eerste zin zeg ik dat ik de mededeling hoorde 'er komt een aardbeving'. Wanneer die aardbeving er precies was of zou zijn, blijft in het midden. … [Lees meer...] overNu was de kamer leeg
Wat betekent muziek?
Muziek, de universele taal! Er is een inmiddels al een lange traditie van je afvragen of taal en muziek iets met elkaar gemeen hebben. Heeft muziek bijvoorbeeld een syntaxis, en lijkt de manier waarop een componist noten in volgorde zet dan op de woordvolgorde van een taal? En nog ingewikkelder: heeft muziek betekenis op de manier waarop taal betekenis heeft? Een belangrijke … [Lees meer...] overWat betekent muziek?
Hoe we ons in taal in een ander verplaatsen
Om de betekenis van taal te begrijpen, moet je inzien dat wij mensen ons voortdurend in elkaar verplaatsen – bijvoorbeeld als we iets vertellen. Niet alleen in literaire verhalen, maar in ieder verhaal dat we elkaar vertellen vinden voortdurend kleine perspectiefwisselingen plaats. Neem, zegt de Hongaarse taalkundige Márta Abrusán in een nieuw artikel, een zin als de … [Lees meer...] overHoe we ons in taal in een ander verplaatsen
Hoe een schilderij in taal tot leven kan komen
Als ik één recent taalkundig proefschrift zou moeten aanraden aan een neerlandicus die eigenlijk meer geïnteresseerd is in literatuur, zou het Bringing Stories to Life zijn, dat Thijs Trompenaars vorige week in Nijmegen verdedigde – nota bene niet eens bij Nederlands, maar bij Taalwetenschap (zijn promotor was Helen de Hoop). Zoals uit de titel al een beetje blijkt, gaat het … [Lees meer...] overHoe een schilderij in taal tot leven kan komen
Waarom obers zelden opscheppen
Door Marc van Oostendorp Je hebt gedineerd in een restaurant – oh, goede oude tijd! – en alles was goed – het eten was gaar, het licht was op de juiste wijze gedimd, er klonk geen hinderlijke muziek. Dan is het niet raar om de ober – als vertegenwoordiger van het restaurant – te complimenteren en te bedanken. Maar het is wel raar als de ober zelf wijst op alle kwaliteiten … [Lees meer...] overWaarom obers zelden opscheppen
Ik heb taal dus ik
Door Marc van Oostendorp Mensen kunnen over zichzelf praten. Ze kunnen bijvoorbeeld zeggen 'de ondergetekende', of naar zichzelf wijzen en dan zeggen 'de spreker', of tandenknarsend tegen zichzelf zeggen 'gij ongelukkige'! En ze kunnen persoonlijk voornaamwoorden als ik of mij gebruiken: de 'eerste persoon'. … [Lees meer...] overIk heb taal dus ik
Minstens nul bananen
Door Marc van Oostendorp Er is weer nieuws over nul bananen. Ook in 2013 en 2018 waren er al wederwaardigheden te melden uit de wetenschap over de precieze betekenis van deze uitdrukking; als Neerlandistiek nog 50 jaar bestaat, kunnen we een bundeling maken met artikelen over dit onderwerp. Er is nu in ieder geval een nieuw artikel verschenen in het wetenschappelijk … [Lees meer...] overMinstens nul bananen
Mankement
Door Henk Wolf Wat zijn de gevoelswaarde en de gebruikscontext van het woord mankement? … [Lees meer...] overMankement
Veel soorten vleermuis
Een vraag van een eindredacteur van een krant in het noordwesten des lands! In een artikel was er sprake van 'veel soorten vleermuis'. Een lezer had daarover geklaagd: moet dat niet zijn 'veel soorten vleermuizen'? En inderdaad klinkt dat beter. Maar waarom? Je zegt toch ook 'veel soorten vlees'? … [Lees meer...] overVeel soorten vleermuis
Een puzzel met ouwe en ouderwetse auto’s
Door Henk Wolf Van de week zag ik op Facebook een foto waarop de voorruit en de motorkap van een auto te zien waren. Op de voorstoelen van de auto zaten een man en een vrouw. Aan de chromen randjes, de vorm van de motorkap en andere stijlkenmerken was te zien dat de auto gebouwd moest zijn in de jaren zeventig of tachtig. Mijn interne samenvatting van het beeld in … [Lees meer...] overEen puzzel met ouwe en ouderwetse auto’s
Je kop
Door Henk Wolf Met het woord kop is iets geks aan de hand: de gevoelswaarde ervan wisselt namelijk nogal. En daar lijkt systeem in te zitten. … [Lees meer...] overJe kop
Alles wat je zegt heeft betekenis
Een mens kan geen woord zeggen dat niets betekent: Aaaaaawaaaaaa! Nee, dat woord staat niet in het woordenboek, er valt geen definitie van te geven. En toch, als ik het op de markt roep, betekent het van alles, bijvoorbeeld dat ik het me kan permitteren om zomaar wat te roepen, of dat ik krankzinnig ben, en dat mijn stem een beetje schor is. … [Lees meer...] overAlles wat je zegt heeft betekenis
Bepaalt je taal je emotie?
Waarover hebben we het als we het over emoties hebben? Dat valt nauwelijks te zeggen. Wie als kind leert wat een poes is, kan door een volwassene in de buurt tenminste nog worden gewezen op een aantal geslaagde voorbeelden van poezen. Maar je kent als mens alleen je eigen gevoelens: hoe weet je dan dat het liefde is dat je voelt, of woede, of eenzaamheid? … [Lees meer...] overBepaalt je taal je emotie?
Woorden in je kop
Je kunt een driemensionele kaart maken van welke woorden in teksten bij elkaar in de buurt staan. Je kunt ook een driemensionele kaart maken van de manier waarop woorden in de hersenen zitten. Die kaarten lijken op elkaar! Dat betekent dat we er misschien iets van begrijpen. Bekijk deze video op YouTubeBekijk alle filmpjes over Human Language. … [Lees meer...] overWoorden in je kop
Computers en betekenis
Wat betekent het woord boom? Volgens een bepaalde manier van kijken wordt die betekenis bepaald door alle contexten waarin het woord boom voorkomt. Die manier van kijken blijkt goed werkbaar te maken voor een computer en geeft potentieel een scherp beeld van wat de betekenis eigenlijk is. Bekijk deze video op YouTubeBekijk alle filmpjes over Human Language. … [Lees meer...] overComputers en betekenis
De poëzierecensent en de dichter zelf
De poëzierecensent is de lantaarnopsteker van de eenentwintigste eeuw: uit nostalgie houdt een enkele publicatie er nog een op na, maar een werkelijke functie hebben ze niet meer. De tijd dat de discussie over ontwikkelingen in de dichtkunst deel uitmaakte van de bredere discussie over ontwikkelingen in de wereld ligt achter ons. Wat blijft zijn wat wanhopige pogingen … [Lees meer...] overDe poëzierecensent en de dichter zelf
‘Dit theekopje is niet mooi, maar ik vind het er goed uitzien’
Interesse in kunst doet iets met je taal, zo blijkt uit een nieuw artikel van een groep Duitse psychologen en filosofen in het tijdschrift Poetics. Ze lieten in hun onderzoek mensen zinnen beoordelen als de volgende: Deze boom is niet mooi, maar ik vind hem er goed uitzien.Deze boom vind ik er goed uitzien, maar hij is niet mooi. … [Lees meer...] over‘Dit theekopje is niet mooi, maar ik vind het er goed uitzien’
