• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Logo

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Artikelen
  • Media
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

 Zachte heelmeesters maken stinkende wonden

30 mei 2022 door Yfke de Jong 4 Reacties

Spreekwoord van de week • “Zachte heelmeesters maken stinkende wonden”

Halve maatregelen verergeren de kwaal.

Illustratie: Yfke de Jong

Ik heb de gewoonte om veel spreekwoorden altijd maar half te gebruiken. Om een voorbeeld te geven: wanneer ik iemand hoor klagen over de prestaties van anderen, zou ik “tsja.. buurmans gras hè” als reactie kunnen geven. Met mijn enigszins foutieve aanname dat iedereen spreekwoorden heus nog wel kent, wil dit nog wel eens tot verwarring leiden. En ja, ook afgelopen week werd ik er weer op gewezen dat mijn uitspraak dat iets een “gevalletje van een zachte heelmeester” was, véél te vaag was. In mijn eigen droomwereld is dat helemaal niet vaag, maar om daar te komen is er nog wat werk aan de winkel geloof ik. Geen probleem, ik draag graag mijn steentje bij door ook dit spreekwoord eens even goed uit te pluizen!

Het spreekwoord wordt gebruikt wanneer je aan wil geven dat een situatie een rigoureuze aanpak nodig heeft om weer hersteld te worden: het is geen tijd om zacht te zijn maar om kordaat te handelen! Want anders zijn de gevolgen misschien nog wel erger…

Het woord heelmeester is een oude verwoording voor iemand die vooral wonden, breuken en gezwellen behandeld. Heelmeesters zijn echter geen gediplomeerd arts, en er werd dan ook op neergekeken. Er is hier dus sprake van een metafoor: ongediplomeerde doktoren die te zacht te werk gaan, mogelijk omdat ze bang zijn hun patiënt pijn te doen, zorgen voor wonden die niet genezen maar gaan ontsteken.
Het feit dat het oude woord heelmeester wordt gebruikt, geeft al wat weg over het feit dat dit verre van een nieuw spreekwoord is. Maar het spreekwoord kent zelfs een nóg oudere variant. In de 16e eeuw stonden dokters bekend als chirurgijn, in deze tijd kwam het spreekwoord dan ook voor in de variant Een meedelydende Chyrurgyn maeckt stinckende wonden  (Van Dale, DBNL). Het spreekwoord is dus al ruim 400 jaar oud! Ook bestonden er naast de variant met de chirurgijn versimpelde verwoordingen zoals Zachte meesters maken stinkende wonden en zachte meesters, kwade wonden. 

Wel blijft bij al deze varianten de metafoor tussen de dokter en de wonden intact. Maar tegenwoordig zien we soms ook varianten die deze metafoor achterwege laten, zoals Zachte kamerleden maken stinkende wonden of Zachte leiders maken stinkende wonden. Je kunt je afvragen of dit soort varianten ook écht aan kunnen slaan, omdat je wel kennis moet hebben van het originele spreekwoord om het te snappen. Vooralsnog komt de originele variant veruit het meest voor in het Nederlandse taalgebruik. 

We lijken hier overigens weer te maken te hebben met een typisch Nederlands spreekwoord, want directe vertalingen van het spreekwoord zijn niet te vinden in onze buurtalen (Van Dale). Een Engels spreekwoord dat, ook medisch gezien, enigszins in de buurt komt is Rip off the bandaid, met de betekenis dat je maar beter iets snel kan doen en de pijn accepteren dan het proces op een zachte wijze aangaan en zo verergeren. Maar goed, daar mist dan wel een beetje de rol van de heelmeester, dus een perfecte equivalent zou ik het niet noemen. 

Of je nou heelmeester, hoogopgeleide arts, kamerlid of wat dan ook bent, het is dus écht wel beter om soms gewoon hard en direct te handelen, want stinkende wonden – dat wil niemand. Ik ben dan ook wel blij dat de mensen in mijn omgeving geen zachte heelmeesters zijn geweest in het benoemen van het feit dat ik soms té vaag ben, zo kan ik in de toekomst hopelijk heel wat stinkende misverstanden voorkomen en blijf ik mij inzetten als harde heelmeester tegen het tekort aan kennis van spreekwoorden. 😉

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Jong, Zin van de week Tags: spreekwoord, spreekwoorden

Lees Interacties

Reacties

  1. Frans zegt

    30 mei 2022 om 12:51

    Ik heb hier een Van Dale Groot Spreekwoordenboek, oorspronkelijk uit 1988, mijn exemplaar derde druk uit 2000 (herdrukt in 2007), die kennelijk wat net wat meer te zeggen heeft dan het gelinkte spreekwoordenboek in artikel hierboven, m.n.:

    * Weichliche Ärzte machen faule Wunden
    * The tender surgeon makes a foul wound
    * Main de médecin trop piteux ren le mal souvent trop chancreux

    Dat is in artikel 1534, p. 796.

    En uit Ovidius, Metamorphoses 1, 190, een ongeneeslijke wond moet worden weggesneden:

    * Immedicabile vulnus ense recidendum est

    Beantwoorden
    • Yfke de Jong zegt

      31 mei 2022 om 20:48

      Hoi Frans,

      Wat leuk, dat stond in mijn Spreekwoordenboek uit 2021 dan inderdaad weer niet.

      Dit zijn precies het type aanvullingen waar ik heel blij van word, dus bedankt dat je het hebt willen delen.
      Dan is de informatie op deze pagina nét wat completer! 🙂

      Beantwoorden
  2. Hans van der Veen zegt

    30 mei 2022 om 13:01

    Leuk om te lezen weer.

    Beantwoorden
    • Yfke de Jong zegt

      31 mei 2022 om 20:52

      Hartelijk bedankt! Leuk dat u het weer heeft gelezen! 😉

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Openingszin van de week

Het nieuws reisde snel, zoals dat soort nieuws doet.

De openingszin van Luister van Sascha Bronwasser weet in één klap de kern van het boek te vatten.

➔ Lees meer
  • Facebook
  • YouTube

Thema's

#taalkunde
Taalverandering in Duckstad: van 1952 tot 2025
Een beest van een constructie
Maar goed, een blog over maar goed
Noe he’j ’t schoap an’t driet’n
Dao heb ich mien naas te hoêg vur sjtaôn
#letterkunde
Klassiekers uit de klas!
Het nieuws reisde snel, zoals dat soort nieuws doet.
Deze kennismaking zal kort zijn.
Het poppenboek: een vergeten genre
Get ready with… Heile van Beersel
#recensie
In Het paradijs van slapen kleurt Joost Oomen de dood hoopvol
Yara’s Wedding: een voorstelling die je bijblijft.
Verlies, liefde en leegte: De mitsukoshi troostbaby company
Zee nu: Een dystopische roman over zeespiegelstijging
De zestiende eeuw plus vierhonderd jaar in het ijs: een atypische ecoroman
#taalbeheersing
Taalverandering in Duckstad: van 1952 tot 2025
Maar goed, een blog over maar goed
Hoe werkt een hondenfluitje?
Geert Milders?
‘Poepelwoefie’
#toekomstinterview
‘Bekijk tijdens je studie al wat er allemaal mogelijk is, wacht niet tot iets moet.’
‘Ik geloof er toch echt in, dat je iets moet kiezen waar je blij van wordt.’
‘Geniet van wat het vak je brengt. De neerlandistiek kan je naar zoveel plaatsen brengen, zowel letterlijk als figuurlijk.’
‘Mensen sturen berichten over kinderporno alsof ze flippo’s verzamelen’
‘Vertalen is de meest intensieve manier om met taal bezig te zijn’
#wijzijnneerlandici
Kwaliteit boven kwantiteit?
Literatuur, natuur, insecticiden en het internet
Jong Neerlandistiek in gesprek: studenten over de grens
#wijzijnneerlandici: Jacques Klöters
“Aan het begin van de studie sprak ik nog geen Nederlands. Na drie jaar schreef ik een scriptie in het Nederlands.”
#voordeklas
24 paar ogen, een glimlach en een gereedschapskist
De vlucht naar Engelse literatuur, waardevol of schadelijk?
Later word ik dokter! Of juf! Of allebei!
Literatuur voor alle leeftijden
De ezelsbruggetjes in ons grammaticaonderwijs; kunnen we zonder?

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d