• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Logo

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Artikelen
  • Media
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Eén rotte appel in de mand maakt al het gave fruit te schand

27 juni 2022 door Yfke de Jong 3 Reacties

Spreekwoord van de week • “Eén rotte appel in de mand maakt al het gave fruit te schand”

Wangedrag van een persoon kan alle anderen in de groep schaden OF Kwaad is aanstekelijk.

Illustratie: Yfke de Jong

Ben je bekend met dat spreekwoord over de appel? Nee, niet die over de appel en de boom, of het appeltje voor de dorst, of de zure appel, of de appels en de peren, of de te schillen appeltjes, of die van een appel en een ei, of de appel van iemands oog, of de appel en de dokter en nee ook niet die van het varen van appelen… Ik bedoel die van de rotte appel, duh! 

Klinkt appel nog als een woord? Mooi zo, dan vertel ik je deze week graag wat over rotte appelen! En dat begint deze week al uniek, want we hebben hier te maken met een spreekwoord dat twee betekenissen kent. De eerste betekenis van het spreekwoord houdt in dat de reputatie van een groep soms geschaad kan worden door het gedrag van een persoon in die groep, de rotte appel. De tweede betekenis komt hier wel bij de buurt, maar is nét wat anders. Deze betekenis geeft namelijk aan dat wanneer een persoon in een groep slecht gedrag vertoont, de anderen in de groep mogelijk geneigd zijn om dit gedrag over te nemen en dus ook rotte appels worden, als het ware. Welke van de twee betekenissen iemand nou echt bedoelt, is dus soms wel even gissen. Maar aangezien ze toch dicht bij elkaar liggen kan ik me niet voorstellen dat dit grote problemen oplevert, hoewel het natuurlijk wel frappant is om te zien dat beide betekenissen nog even gangbaar lijken!  

Dit spreekwoord komt niet uit een oude legende of een bijgeloof: hij is volledig gegrond in een natuurverschijnsel. Fruit produceert ethyleengas, een katalysator voor het rijpproces. Dit gas wordt ook geabsorbeerd door fruit dat zich in de nabije omgeving van het rijpende fruit bevindt. En je raadt het al: hoe rijper (en vervolgens rotter) het fruit, hoe meer ethyleengas het produceert. Dit heeft als gevolg dat ander fruit in de mand, schaal of la ook sneller gaat rijpen en zo rotten. Dus één rotte appel kan inderdaad grote gevolgen hebben voor de rest van het fruit in de mand. 

Dit proces werd overigens ook al opgemerkt door de oude Romeinen, en het spreekwoord bestaat dus al in het Latijn (Van Dale): pomum compunctum cito corrumpit sibi junctum. En ook in het Nederlands wordt het spreekwoord al een tijd gebruikt. Zo werd in Jacob Cats’ bundel uit 1862 al van Een rotten appel in de mande, maeckt oock het gave fruyt te schande (dbnl) gesproken. En ook F. A. Stoett heeft Een rotte appel in de mand maakt de geheele vrucht tot schand in kaart gebracht in 1923 (dbnl). Tegenwoordig wordt, in mijn ervaring, het spreekwoord niet meer vaak volledig gebruikt, maar spreekt met van rotte appels of een rotte appel in de mand. De strekking en betekenis van het spreekwoord blijft hetzelfde, maar de gewoonte om dingen af te korten lijkt ook hier te overwinnen. 

Ook in andere talen komt deze oude wijsheid voor. Zo is er one bad apple can spoil the whole bunch of one bad apple can spoil the whole barrel in het Engels. Overigens wordt ook in het Engels het spreekwoord vaak ingekort, en enkel gesproken van bad apples. Ook in het Duits komt het spreekwoord voor: Ein fauler Apfel verdirbt den ganzen Korb. En ik durf te wedden dat het spreekwoord in nog meer talen voorkomt, gezien het in een natuurlijk verschijnsel gegrond is en waar dus andere culturen ook mee te maken zullen hebben. 

Ik hoop dat men twee dingen meeneemt uit dit stuk: wat de betekenis en herkomst is van het spreekwoord, én dat je een rotte appel maar beter uit de nabije omgeving van andere appels kan halen als je nog even van je fruit wil kunnen genieten. 😉 Oh, én misschien dat het Nederlands ook weer ongelooflijk veel spreekwoorden over appels kent. Mijn complimenten aan degene die alle spreekwoorden en uitdrukkingen uit de eerste alinea kan noemen! Of misschien ben jij ook zo geïnteresseerd in spreekwoorden, dat het voor jou appeltje eitje is… wie weet!

Yfke de Jong is studente Taalwetenschap aan de Radboud Universiteit.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Jong, Zin van de week Tags: spreekwoord, spreekwoorden

Lees Interacties

Reacties

  1. Hans Beukers zegt

    27 juni 2022 om 20:42

    Ik kan het niet laten. In 1862 was Jacob Cata al 202 jaar dood!

    Beantwoorden
  2. Ewald Hagedorn zegt

    2 juli 2022 om 09:23

    Jacob Cats leefde inderdaad van 1577 tot 1860. Volgens mij is zijn verzameld werk in 1862 uitgebracht.
    In de zin ‘ Zo sprak Jacob Cats in zijn 1862 al van…’ lijken dus een paar woorden te ontbreken.

    opmerking:

    Volgens de IUPAC- nomenclatuur (International Union of Pure and Applied Chemistry) is ethyleen een verouderde naam. Tegenwoordig etheen de gangbare benaming.

    Beantwoorden
  3. Yfke de Jong zegt

    2 juli 2022 om 11:48

    Goed opgemerkt! Het is aangepast! 🙂

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Openingszin van de week

Het nieuws reisde snel, zoals dat soort nieuws doet.

De openingszin van Luister van Sascha Bronwasser weet in één klap de kern van het boek te vatten.

➔ Lees meer
  • Facebook
  • YouTube

Thema's

#taalkunde
“Taal kan iets doen met je moraal”
Wie schrijft, schrijft gelijk: mannelijke en vrouwelijke auteurs
Een koffietje doen
Taalverandering in Duckstad: van 1952 tot 2025
Een beest van een constructie
#letterkunde
Klassiekers uit de klas!
Het nieuws reisde snel, zoals dat soort nieuws doet.
Deze kennismaking zal kort zijn.
Het poppenboek: een vergeten genre
Get ready with… Heile van Beersel
#recensie
In Het paradijs van slapen kleurt Joost Oomen de dood hoopvol
Yara’s Wedding: een voorstelling die je bijblijft.
Verlies, liefde en leegte: De mitsukoshi troostbaby company
Zee nu: Een dystopische roman over zeespiegelstijging
De zestiende eeuw plus vierhonderd jaar in het ijs: een atypische ecoroman
#taalbeheersing
Wie schrijft, schrijft gelijk: mannelijke en vrouwelijke auteurs
Taalverandering in Duckstad: van 1952 tot 2025
Maar goed, een blog over maar goed
Hoe werkt een hondenfluitje?
Geert Milders?
#toekomstinterview
‘Voor kinderen is een kerk een magische plek’
‘Bekijk tijdens je studie al wat er allemaal mogelijk is, wacht niet tot iets moet.’
‘Ik geloof er toch echt in, dat je iets moet kiezen waar je blij van wordt.’
‘Geniet van wat het vak je brengt. De neerlandistiek kan je naar zoveel plaatsen brengen, zowel letterlijk als figuurlijk.’
‘Mensen sturen berichten over kinderporno alsof ze flippo’s verzamelen’
#wijzijnneerlandici
Kwaliteit boven kwantiteit?
Literatuur, natuur, insecticiden en het internet
Jong Neerlandistiek in gesprek: studenten over de grens
#wijzijnneerlandici: Jacques Klöters
“Aan het begin van de studie sprak ik nog geen Nederlands. Na drie jaar schreef ik een scriptie in het Nederlands.”
#voordeklas
24 paar ogen, een glimlach en een gereedschapskist
De vlucht naar Engelse literatuur, waardevol of schadelijk?
Later word ik dokter! Of juf! Of allebei!
Literatuur voor alle leeftijden
De ezelsbruggetjes in ons grammaticaonderwijs; kunnen we zonder?

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d