Laudatio voor Nicoline van der Sijs bij de uitreiking van de Everwinus Wassenbergh Penning 2025 Het was nu de Everwinus Wassenbergh-penning vijf jaar bestaat onvermijdelijk geworden: de jury van wat in de volksmond wel heet de ‘Nobelprijs voor de neerlandistiek’, heeft unaniem besloten om de penning voor 2025 toe te kennen aan prof. dr. Nicoline van der Sijs. Haar naam is … [Lees meer...] overVolhardend, nieuwsgierig, enthousiasmerend
Voornaamwoorden in de katholieke mis
Als je open staat voor de wonderlijkste vragen over taal, krijg je de wonderlijkste vragen over taal. En zo mocht ik onlangs naar een kerk in Amsterdam om er in gesprek te gaan met de theoloog Peter Tomson over de taal van de eredienst. Hoe bereid je je op zoiets voor? Een van mijn fascinaties is die met de taal van de lyriek. Dat is taal die zichzelf buiten de orde stelt. … [Lees meer...] overVoornaamwoorden in de katholieke mis
Haar ouders waren de verkeerde kant op geëmigreerd
Als vakvrouw niet een lichtelijk denigrerende bijklank had, zou je kunnen zeggen: Vonne van der Meer is een vakvrouw. Ze laat met ieder boek zien wat ze in de vingers heeft, en dat blijkt ook met ieder boek iets anders te zijn. Spookliefde (1995) zit ingewikkelder in elkaar dan het eerdere werk, negentiende-eeuwser, romantischer. Er is een meisje van zeventien dat naar een … [Lees meer...] overHaar ouders waren de verkeerde kant op geëmigreerd
Is de magie uitgewerkt?
Ook wat zorgelijk is, kan interessant zijn. Wat er nu allemaal met de wetenschap gebeurt, stemt tot vrees, jazeker, en tot ontevredenheid. Maar zeker ook tot nadenken. De essayist en hoogleraar Slavische letterkunde Karel van het Reve (1921-1999) heeft eens geschreven over het wonderlijke feit dat mensen die nooit naar het Concertgebouw gingen bereid waren om toch mee te … [Lees meer...] overIs de magie uitgewerkt?
De pisang en den pagger
Woordgeslacht bij Multatuli Gezegend de cultuur met een canon, met boeken waarover eeuwenlang uitentreuren gesproken wordt. Het Nederlands heeft niet veel van zulke boeken, maar wel een paar: ook in dit opzicht zijn we een beetje gezegend. Want we hebben de Reynaert en de Max Havelaar. Over dat laatste staat in het laatste nummer van Internationale Neerlandistiek een … [Lees meer...] overDe pisang en den pagger
Paarden die balladen schrijven
Iemand zal die fascisten een lesje leren in ons feuilleton De verleden tijd van lijken. "Mensen!" riep de boomlange postdoc Sophie door de koffiehoek. Verschillende studenten keken verschrikt op van hun havercappu's en hun mobiele telefoons. Toen ze zagen dat het geroep kwam van het tafeltje met de neerlandici verdiepten ze zich al snel weer in hun eiwitten en pixels. … [Lees meer...] overPaarden die balladen schrijven
Een vrije geest en dito hand
Gisteren werd in Nijmegen het nieuwe boek van mijn collega Jos Joosten gepresenteerd. Ik hield de onderstaande feestrede. ““Lees je een paar dagen Asselbergs,” schrijft Jos Joosten, “dan schrijf je vanzelf brede zinnen.” Dat is dan weer een korte zin, maar Joosten behoort waarschijnlijk tot het selecte gezelschap dat het afgelopen jaar Asselbergs Verzamelde geschriften ter … [Lees meer...] overEen vrije geest en dito hand
Is die een robot?
Dat Donald Trump ongelijk heeft, blijkt uit een nieuw artikel van mijn Nijmeegse collega's Lynn de Rijk, Mieke Breukelman, Evi Dalmaijer en Wyke Stommel. In dat onderzoek analyseerden de collega's nauwkeurig de gesprekken tussen een zorgverlener en een patiënt in de aanwezig van een robot. Die robot zou de patiënt later interviewen en in de gesprekjes legde de zorgverlener … [Lees meer...] overIs die een robot?
Is taal 135.000 jaar oud?
De moderne mens kan niet bestaan zonder taal. We leven allemaal in samenlevingen die complexer zijn dan de gemiddelde roedel van andere sociale dieren, ook als we in traditionele groepen in het Amazon-gebied wonen. We maken voortdurend gebruik van elkaars gedachten, dankzij de taal, en zouden niet kunnen overleven als we alles ons leven lang alleen moesten doen en zonder de … [Lees meer...] overIs taal 135.000 jaar oud?
‘Door de gelige tint van het glas had de ruimte iets van een kapel’
Weinig Nederlandse schrijvers zijn zo precies over ruimtes als Vonne van der Meer. Zelfs in haar kortste verhalen beschrijft ze over het algemeen waar de personages precies zijn, en speelt die plek een rol in het verhaal, als was het nog een personage. Het kan een schuur zijn waar iemand zit te werken, een loge in een Praags theater, een pashokje van een lingerieafdeling – Van … [Lees meer...] over‘Door de gelige tint van het glas had de ruimte iets van een kapel’
Een leven van Duitse klanken
Het nieuwe boek German Phonology van mijn collega Caroline Féry stemde me melancholisch. Het is een soort levenswerk van Féry, een Brusselse taalkundige die haar heel loopbaan in Duitsland heeft gewerkt, inmiddels geëmeriteerd is, maar nog altijd bij Frankfurt woont. Het is ook een indrukwekkend werk, dat de inzichten van vele decennia onderzoek naar de klank van het Duits … [Lees meer...] overEen leven van Duitse klanken
Marək
Familieuitje. Een taalverandering aan den lijve ondervonden. Mijn vader zei bij het afscheid iets tegen mij, sprak me aan bij mijn naam, en mijn dochter proestte het uit. De hele middag heeft ze het herhaald, mijn naam, zoals uitgesproken door mijn vader: Marək, met de ə-klank van modə. En met een tongpunt-r. Ik ben oud genoeg om zelf een belangrijk deel van mijn leven Marək … [Lees meer...] overMarək
Eppo’s emmertje
Bijna ieder gesprek dat ik de laatste tijd voer met mensen die ik een tijd niet heb gezien, gaat zo. Een van de twee zegt 'hoe gaat het?', en dan zegt de ander 'nou, de wereld staat in brand'. Meestal volgt dan iets als: 'Maar persoonlijk gaat het wel goed.' De wereld staat natuurlijk al lange tijd op verschillende plekken in brand, maar de vlammen slaan nu zo hevig uit dat ze … [Lees meer...] overEppo’s emmertje
Reacties op taalverandering
Alle talen veranderen voortdurend en in die zin hoort verandering bij menselijke taal. Maar ook een (afkeurende) reactie op verandering lijkt erbij te horen. Hoe zit dat? De negende aflevering in de reeks videocolleges over sociolinguïstiek. … [Lees meer...] overReacties op taalverandering
‘Teine tieve toete teeeekeltje’
Brieven vol vaderliefde Het boekje Dag mijn zoete krekeltje is een massage voor iedereen die houdt van taal. Guus Luijters geeft in dit boekje, zijn laatste, de overgebleven brieven uit die Johan Andreas dèr Mouw schreef aan zijn pleegdochter Hetty (1900-1997). Dat zijn opmerkelijke briefjes. Als Hetty 17 is, eindigt haar vader bijvoorbeeld zo: Dag mijn teine … [Lees meer...] over‘Teine tieve toete teeeekeltje’
Belletje
Ik dacht dinsdag eerst dat het aan het Jeugdjournaal lag. Ik stoorde me er zelfs een beetje aan. Goed één keer, in de intro, spreken van het 'belletje' tussen Trump en Poetin, dat kan nog. Maar het telefoongesprek werd vervolgens door de verslaggever van diens herhaaldelijk zo aangeduid. Goed, hij had het ook een enkele keer over een 'telefoontje', maar steeds kwam dat … [Lees meer...] overBelletje
Zoveel werelden als er mensen rondliepen
Lucas Vlieger is een tekenaar, een cartoonist die artikelen in kranten en tijdschriften illustreert. Hij is gescheiden, hij heeft na zijn scheiding een aantal andere vrouwen gehad. Sommigen hebben hem verlaten, hij heeft anderen verlaten. Nu staat hij aan het begin van een relatie met Martine, althans dat hoopt hij. Maar hij begint na te denken over iets waarover mensen … [Lees meer...] overZoveel werelden als er mensen rondliepen
Denk jij in taal?
In Catalonië hebben ze een paar jaar ingezet op het aantrekken van interessante denkers, om die een salaris aan te bieden waarmee ze feitelijk mogen doen wat ze willen. Zoals nadenken. Het betekent dat er al een aantal jaar interessante gedachten over taal uit Catalonië komen. Zoals dit artikel van Wolfram Hinzen, Tzuss Martin en Martina Wiltschko in het tijdschrift … [Lees meer...] overDenk jij in taal?
Ze sprak haar naam uit als Fleuj
Zeg mij welke taal je spreekt, en ik zeg je wie je bent. Geen twee mensen op de wereld spreken precies hetzelfde, en die verschillen laten altijd iets zien over een verschillende geschiedenis, een verschillende identiteit, een verschillende plaats in de samenleving. Dat je in Rotterdam geboren bent, maar in Den Bosch opgegroeid, dat je een man bent, en theoretisch opgeleid, dat … [Lees meer...] overZe sprak haar naam uit als Fleuj
Erasmus, De copia verborum ac rerum
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (23) De bekendste Nederlandse schrijvers waren niet in Nederland geboren – Vondel, Anne Frank – of ze schreven niet in het Nederlands – Spinoza, Belle van Zuylen. Door de neiging om de Nederlandse literatuur streng af te bakenen, gaat als je niet uitkijkt het beste verloren. De grootste Nederlandse stilist aller … [Lees meer...] overErasmus, De copia verborum ac rerum
Taalverandering
Voor sociolinguïsten is taalverandering op allerlei manieren nauw verbonden met taalvariatie. Je bestudeert die zaken dus ook idealiter samen. Dit is het achtste college sociolinguïstiek, en het eerste in een rijtje over taalverandering. … [Lees meer...] overTaalverandering
Je weet niet wat de chatbot weet
Nooit zal het wonder van de taalmachine die mens heet bezongen zijn. Wat wij allemaal niet weten en kunnen! Een verschil maken tussen de volgende zinnen bijvoorbeeld: Als jij ook een Nederlandsetaalmachine bent, en dat ben je, anders zou je dit niet lezen, dan voel je meteen aan dat de eerste zin grammaticaal is, maar de tweede niet. Waarom? De tweede zin kan zelfs … [Lees meer...] overJe weet niet wat de chatbot weet
Neerlandistiek staakt
In het hoger onderwijs wordt gestaakt. De Nederlandse universiteiten, en veel hogescholen, zijn bezig met een estafettestaking, waarbij iedere instelling een dag staakt. Eerder deze week waren dat Leiden en Utrecht, vandaag is Nijmegen aan de beurt. De wetenschap heeft al veel schade geleden, maar als de in het hoofdlijnenakkoord afgesproken bezuinigingen doorgaan, zal de … [Lees meer...] overNeerlandistiek staakt
Known unto God
Dit jaar wil ik al het werk van Vonne van der Meer lezen. Vandaag: De reis naar het kind (1989) "Heb ik je nooit verteld dat alle maar dan ook alle wiegeliedjes bij ons over de dood gaan?" vraagt Julia's Spaanse lerares Luisa op een bepaald moment. Eerder is Julia al getuige geweest van de begrafenis van een pasgeboren baby in Peru, een begrafenis waarbij de vrolijkste … [Lees meer...] overKnown unto God
Op zoek naar Isabella
In 1979 begon Ine Legerstee aan een project: de lange reis, de 'grand tour', nareizen die de dichter P.C. Hooft tussen zijn 17e en 19e maakte. Onlangs verscheen eindelijk Legerstees boek over dat project. Het is een boek geworden dat ik alleen maar kan beschrijven als: verrukkelijk. Tijdens zijn reis hield Hooft een logboekje bij, de Reis-Heuchenis, die Legerstee tijdens … [Lees meer...] overOp zoek naar Isabella
