De uitdrukking to keep your eyes peeled (‘alert blijven’) is waarschijnlijk niet gebaseerd op historisch Brits politicus Sir Robert Peel. Dat was een teleurstelling voor de presentatoren van het Breakfast programma van BBC Radio. Ze vroegen me nog hoe ik de uitdrukking in het Nederlands zou vertalen, maar ik had zelf nogal moeite om … [Lees meer...] overVeel bla bla, weinig boem boem
Uitgelicht
De hamvraag: is het ‘vegan’ of ‘veganistisch’?
Nog steeds herinner ik me het precieze moment waarop ik erachter kwam waar vlees van werd gemaakt. Een jaar of zes moet ik zijn geweest, toen ik samen met mijn moeder een etentje had bij mijn oom. Op mijn vraag wat we gingen eten, was het antwoord: lamsvlees! Verwarring volgde – waarom heette het lamsvlees? Het werd toch niet van lammetjes gemaakt…? ‘Jawel,’ antwoordde mijn oom … [Lees meer...] overDe hamvraag: is het ‘vegan’ of ‘veganistisch’?
Ik wil dat soort woorden gewoon niet horen
Rutte-IV en het debat over de regeringsverklaring, een kleine impressie Waarop had het betrekking, die uitroep van de voorzitter (Vera Bergkamp) dat ze bepaalde woorden niet meer wilde horen? Staan ze niet genotuleerd, was het buiten de microfoon gezegd? Het was aan het begin van de tweede dag, toen premier Rutte nog niet zo lang bezig was met zijn reactie en door Geert … [Lees meer...] overIk wil dat soort woorden gewoon niet horen
‘Waar ik thuiskom wil ik Lucas heten’
Recensie van Komijnsplitsers van Marieke Lucas Rijneveld Komijnsplitsers, de nieuwe dichtbundel van Marieke Lucas Rijneveld, begint met een haast programmatische waarschuwing: geluk is gevaarlijk. Het is gevaarlijk voor mensen die er ‘spaarzaam’ mee omgaan. Die mensen doen denken aan de ouders in Rijnevelds debuut De avond is ongemak (2018). De dood van hun zoon heeft hen … [Lees meer...] over‘Waar ik thuiskom wil ik Lucas heten’
Leven van St. Lutgart van Willem van Affligem
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (11) Lutgardis van Tongeren (1182 – 1246) was een belangrijke dertiende-eeuwse mystica en non. Haar leven werd al vrij snel na haar dood in het Latijn beschreven door de dominicaan Thomas van Cantimpré. De Nederlandse bewerking is mogelijk eveneens van een zeer geleerde monnik Willem van Affligem (1220-1297): zijn … [Lees meer...] overLeven van St. Lutgart van Willem van Affligem
“Het wonderei van Rodaan Al Galidi”
Het stukje hieronder is geschreven door Aletta Simpson uit Stellenbosch, Zuid-Afrika. Omdat het in het Afrikaans is geschreven, is bij sommige woorden ervoor gekozen om de Nederlandse vertaling in haakjes erachter te zetten omwille van begrijpelijkheid. Daar is ’n E. B. White aanhaling wat op die volgende neerkom: om humor te analiseer is soos om ʼn padda (kikker) te … [Lees meer...] over“Het wonderei van Rodaan Al Galidi”
De Liefde van Limborch en Lanseloet
Liefde is iets van alle tijden. De ideeën over hoe liefde zich zou moeten uiten, en hoe een goed huwelijk eruit zou moeten zien, veranderen echter met de jaren. Ook binnen een periode is nog niet iedereen het altijd met elkaar eens. Wat voor rol speelt standsverschil, bijvoorbeeld? Hebben de ouders zeggenschap over het trouwen van hun kind?Voor een cursus die ik volgde aan de … [Lees meer...] overDe Liefde van Limborch en Lanseloet
Plofklas en preteaching
Een paar dagen geleden besteedde Wouter van der Land hier op Neerlandistiek aandacht aan de talloze nieuwe woorden die Kees van Kooten gedurende zijn decennialange carrière als schrijver en satiricus heeft gemunt. Sommige ervan hebben het zelfs geschopt tot woordenboeklemma in de Dikke Van Dale, zoals regelneef en doemdenken. Nieuwe woorden in … [Lees meer...] overPlofklas en preteaching
Jong Neerlandistiek
Vandaag staat Neerlandistiek in het teken van de start van Jong Neerlandistiek. Op Jong Neerlandistiek maken jonge neerlandici en neerlandici in spe blogs, filmpjes, podcasts en liedjes over dingen die hen opvallen in de Nederlandse taal en letterkunde. De officiële opening van Jong Neerlandistiek vindt plaats om 17:30 uur en is te volgen via de deze link. Ben jij jong en wil … [Lees meer...] overJong Neerlandistiek
De Dwaling van Sahlins
Wie een beetje rondleest in de ethologie (gedragsbiologie) is wellicht bekend met de “Dwaling van Sahlins” (Sahlins’s Fallacy). Sahlins had de sociobiologie menen te kunnen ondergraven door erop te wijzen dat veel culturen geen woord hadden voor wiskundige breuken, en dat de mensen in zulke culturen daardoor niet bij machte waren te rekenen met verhoudingen die nodig waren om … [Lees meer...] overDe Dwaling van Sahlins
De Hermans-verhalen wedstrijd voor scholieren
"Wat is een held? Iemand die straffeloos onvoorzichtig is geweest." Het is een bekend citaat van de schrijver Willem Frederik Hermans (1921- 1995). Veel personages in zijn verhalen werden wél gestraft, trouwens ook als ze niet onvoorzichtig waren. Laat je inspireren door dit, of een ander citaat uit het werk van Hermans om in zijn voetsporen held op … [Lees meer...] overDe Hermans-verhalen wedstrijd voor scholieren
Het eerste Nederlandse taaladviesboek?
Als je Engelsen vraagt om een voorbeeld te geven van een usage guide, een taaladviesboek, noemen ze meestal Fowler’s Modern English Usage, oorspronkelijk gepubliceerd in 1926, of The Complete Plain Words van Sir Ernest Gowers, uit 1954. Van allebei is kort geleden een vierde editie verschenen, maar het genre zelf is maar liefst zo’n 250 jaar oud. Het is ontstaan in Engeland in … [Lees meer...] overHet eerste Nederlandse taaladviesboek?
Het scherm achter de schermen
Hermans’ mussen en Elsschots gongslagen Een paar weken geleden schreef ik in het kader van ‘Hermans Honderd’ een stukje over diens befaamde ‘er valt geen mus van het dak’-definitie van de ‘klassieke roman’. Ik betoogde dat Hermans’ romanopvatting zo op het oog de despotische trekjes van een bijna paranoïde poëtica vertoont, maar bij nader inzien toch vooral ironisch, om … [Lees meer...] overHet scherm achter de schermen
In memoriam Jan Fontijn 1936-2022
De neerlandistiek heeft een van zijn parels verloren. Mensen zoals Jan Fontijn maakten de neerlandistiek in de jaren zeventig en daarna tot een geliefd en gerespecteerd vak aan de universiteit. Voor mij was hij, toen ik in 1966 Nederlands ging studeren, de meest inspirerende docent van allemaal. De hoogleraren van toen vielen bij hem in het niet. Van hem heb ik het echte lezen … [Lees meer...] overIn memoriam Jan Fontijn 1936-2022
Uitwaaien met Asha ten Broeke
Er is iets aantrekkelijks aan de gedachte dat in de oerwouden en op de steppen nog ongerepte mensen wonen, één met de natuur. Wij in het westen zijn gecorrumpeerd van de heerlijke oerstaat waarin die mensen nog verkeren. Dat kun je aan van alles zien en horen, bijvoorbeeld aan de taal. Hoe mooi zijn die exotische talen toch die nog geen woorden kennen als prikspijt of wappie, … [Lees meer...] overUitwaaien met Asha ten Broeke
‘Joncker Jan uut den Vergiere’ gedigitaliseerd
In de inleiding op dit feuilleton heb ik u verteld dat ik contact zou opnemen met de Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek te Göttingen, alwaar het unieke exemplaar van deze ridderroman bewaard wordt. Veel sneller dan ik had durven hopen, zeker in deze tijd van 'feestdagen' en corona-maatregelen, kreeg ik bericht dat de digitalisering in gang gezet was. En … [Lees meer...] over‘Joncker Jan uut den Vergiere’ gedigitaliseerd
‘En waarom kwam hij tot die conclusie?’
Auteursgestalten bij Rutger Bregman Van oudsher bestaan er ideeën over hoe lezers te enthousiasmeren, maar het kan even leerzaam zijn te kijken naar een tekst die zoiets heeft bewerkstelligd. Zoals De meeste mensen deugen (eerste druk september 2019), een boek van meer dan vijfhonderd bladzijden, waarmee Rutger Bregman een zo grote variëteit van lezers bereikte dat het de … [Lees meer...] over‘En waarom kwam hij tot die conclusie?’
Dit is wat er gebeurt als je de Reinaert behandelt in de brugklas
Recentelijk deelde ik de lessenserie Vossenjacht: de Reinaert voor jonge lezers. In de afgelopen weken heb ik de lessen met mijn brugklas (h/v) uitgeprobeerd en achteraf via een online formulier geëvalueerd. Hier lees je wat onze ervaringen waren. De klas was unaniem lovend over de lessen. In de online evaluatie gaf 68% van de leerlingen de lessenserie een 4 of 5. Ze … [Lees meer...] overDit is wat er gebeurt als je de Reinaert behandelt in de brugklas
Nederlandse letterkunde: Het blad
Het wetenschappelijke tijdschrift 'Nederlandse Letterkunde' viert zijn vijfentwintigjarige bestaan met een mooi jubileumnummer. Achttien merendeels jonge neerlandici nemen de eerste jaargang (1996) als vertrekpunt om kritisch te reflecteren op een kwarteeuw vakbeoefening.* Zelf schreef ik een artikel over literatuurgeschiedschrijving. Het hele nummer is 'open access' en dus … [Lees meer...] overNederlandse letterkunde: Het blad
Veel topnamen zijn internationaal
Voornamendrift 85 De top voornamen van 2021 zijn weer door de Sociale Verzekeringsbank bekend gemaakt en zoals verwacht is er weinig veranderd ten opzichte van 2020. De top-20 van de meisjes bevat dezelfde namen, bij de jongens gaat Thomas er uit en komt oudgediende Jesse er in. Noah en Julia voeren nu de lijsten aan. Maar laten we de lijsten eens vanuit een … [Lees meer...] overVeel topnamen zijn internationaal
Antoine Braet (1942-2021): Modern retoricus en inspirerend leermeester
Voor mensen als Toine Braet ga je naar een universiteit toe. Dat wist ik nog niet toen ik Nederlands ging studeren in Leiden. Maar vandaag wel, en misschien al vanaf het eerste college dat hij ons het vak Retorische Analyse gaf. Stoicijns kijkend, houterig gesticulerend, met lichtnasale kraakstem kraakhelder formulerend, en dan ineens een lachende snor onder twee fonkelende … [Lees meer...] overAntoine Braet (1942-2021): Modern retoricus en inspirerend leermeester
De tobberige Opstand
Wat ze mij nooit verteld hadden over de Tachtigjarige Oorlog: wat een gedoe het was. Het wordt overduidelijk uit de biografie die René van Stipriaan over dé man van de Nederlandse Opstand die het begin van die oorlog vormde: De zwijger. Het leven van Willem van Oranje. Toen Willem nog een jongen was, leek het allemaal nog zo mooi. Hij behoorde tot een tak van de … [Lees meer...] overDe tobberige Opstand
Etymologica: teers ‘balk, penis’
Het Nederlands kent zowel teers als taars, beide met de betekenissen ‘balk, dikke stok’ en ‘penis’ (en afgeleid daarvan ‘domme kerel’). De afwisseling tussen ee en aa wijst erop dat het oorspronkelijke woord teers was, waarvan de ee voor een r plus dentale medeklinker vooral in het Zuid-Hollands en Utrechts tot aa werd, zoals in haard, aarde, paars en andere woorden. Inderdaad … [Lees meer...] overEtymologica: teers ‘balk, penis’
‘Het gaat slecht, verder gaat het goed’
Synchroon De avonden lezen met leerlingen en collega’s (1) Moet je 22 december om kwart voor zes opstaan als je De avonden real time wilt lezen? Die vraag stelt een van de leden van de leesclub van Het Drachtster Lyceum op de avond van 21 december. Op 22 december beginnen we met het lezen van Gerard Reves debuutroman, een hoofdstuk per dag. Omdat de vertelde tijd in een … [Lees meer...] over‘Het gaat slecht, verder gaat het goed’
Het ene beeld dat alles verwezenlijkt
in memoriam Jan van Bakel (11 december 1927 – 25 december 2021) Toen Jan van Bakel mij ooit vroeg of hij mij mocht voordragen als lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, prees hij dit lidmaatschap aan door mij voor te houden: ‘Dan krijg je in ieder geval als je dood bent een mooi levensbericht in het Jaarboek’. Het was misschien een beetje gekscherend gezegd, … [Lees meer...] overHet ene beeld dat alles verwezenlijkt
