Op 18 januari kondigde Cor van Bree in Neerlandistiek het digitale verschijnen van het laatste gedeelte van zijn historische grammatica van het Nederlands aan. Het bleek deze week zijn laatste werk te zijn. Ter ere van hem delen we hier graag alledrie de delen van zijn Leerboek voor de historische grammatica van het Nederlands, ter lering en vermaak van alle neerlandici … [Lees meer...] overCor van Bree’s Historische grammatica
historische taalkunde
Leve de historische taalkunde!
Ik ben enorm vereerd dat de redacteuren van Neerlandistiek de Wassenbergh penning aan mij hebben toegekend, zeker met zulke illustere voorgangers als Hans Bennis, Michiel van Kempen, Marita Matthijsen en Frank Willaert. Ik zie deze penning niet zozeer als een waardering voor mij persoonlijk, als wel voor mijn vak, de historische taalkunde. Eeuwenlang stond taalkunde gelijk … [Lees meer...] overLeve de historische taalkunde!
Kakistocratie
Hoe een overtreffende trap werkt in het Proto-Indo-Europees Een woord dat je sinds de herverkiezing van Donald Trump steeds vaker voorbij ziet komen is kakistocratie – letterlijk: ‘regering door de slechtsten’. Het is een moderne samenvoeging van twee Oudgriekse woorden: κάκιστος (kakistos, ‘slechtste’) … [Lees meer...] overKakistocratie
Van Nederlands tot Proto-Nostratisch
Hoe ver kunnen we terug in de tijd? Taalkundige reconstructie begint bij de simpele observatie dat sommige talen verdacht veel op elkaar lijken. Neem bijvoorbeeld het Nederlandse vader, het Duitse Vater, en het Engelse father – dat is wat je noemt verdacht veel gelijkenis. Dat zou in theorie het gevolg van ontlening kunnen zijn. Ontlening is … [Lees meer...] overVan Nederlands tot Proto-Nostratisch
Etymologica: Weten gaan!
Ter aanzetting van zichzelf en de zijnen kon men vroeger uit de voeten met het woord weten ‘laten we’, zoals in weten gaan ‘laten we gaan’. Dit is niet het ons bekende weten ‘kennis hebben’ maar een geheel ander erfstuk uit het Germaans. Een aansporing In de overlevering van onze taal komen we tot het einde der middeleeuwen dit eigenaardige weten tegen in … [Lees meer...] overEtymologica: Weten gaan!
How similar are cousins English and Low Saxon?
Like English, Low Saxon stems from Old Saxon. So how similar are they? Have 1,500 years of history driven too big a wedge between them? Or can we still see the likeness? In this video, we'll be comparing notes. … [Lees meer...] overHow similar are cousins English and Low Saxon?
Etymologica: De herde
Hoor de hoeven over de heide gaan, de kiezen kauwen op kruid en struik, en bij hamel de bel van hals bengelen. Hier treedt een kudde, of een herde, om te spreken met een oud woord dat nog in herder schuilt en verwant is aan scheren—maar niet hoe u denkt. Rovers zelfs Al sinds zijn vroegste overlevering in onze taal wordt kudde voor groepen en troepen van … [Lees meer...] overEtymologica: De herde
Etymologica: De hoogte van Ochten
Winter, 1789. Tegen de dijk van het dorp Ochten aan de Waal prijkt een grote berg van kruiend ijs die gauw beklommen en getekend wordt. Het is een schouwspel dat de naam van het oord betaamt, want Ochten beduidt wel iets als ‘(ter) hoogte’. Ligging en overlevering Ochten bevindt zich in de Neder-Betuwe aan de rechteroever van de Waal. Ter plekke is aardewerk uit de … [Lees meer...] overEtymologica: De hoogte van Ochten
Etymologica: Mijn lieve, mijn tete
Zoete woorden komen en gaan, en gegaan uit onze taal is het oude teet ‘blij; lief’, dat niet zelden voor namen gebruikt werd en dan vaak als een liefkozend achtervoegsel diende. Het overleeft versleten in oorspronkelijk Germaanse namen als Hoite en Jelte. In alledaagse spraak Los is teet kennelijk maar één keer te vinden in de … [Lees meer...] overEtymologica: Mijn lieve, mijn tete
Online: Historische Grammatica van het Nederlands, deel 3
Kort geleden heb ik het derde deel van mijn historische grammatica voltooid. De beide vorige delen, over de klanken en over de vormen inclusief woordvorming, zijn respectievelijk in 2016 en 2020 verschenen. Er is overigens net als de beide vorige keren sprake van een verschijning in beperkte mate. Ook nu is het deel ondergebracht bij het Repositorium van de … [Lees meer...] overOnline: Historische Grammatica van het Nederlands, deel 3
Voor het eerst voor iedereen: de krant in de zeventiende-eeuwse Republiek
De krant zoals wij die kennen is grotendeels ontstaan en ontwikkeld in de zeventiende eeuw in de Republiek. Wat begon bij handgeschreven berichten eindigde in een grootschalige productie van het belangrijkste medium op het gebied van nieuwsvoorziening, een maatschappelijk fenomeen dat de afgelopen eeuwen gedomineerd heeft en nog steeds een belangrijke rol speelt in het publieke … [Lees meer...] overVoor het eerst voor iedereen: de krant in de zeventiende-eeuwse Republiek
Op syn Oeriselsk
Boekbesprek fan: Harrie Scholtmeijer, Waar onze taal weg komt | Een korte geschiedenis van het dialect in Overijssel. Wbooks 2024. Paperback - ISBN 9789462586260 - 19,95 euro Al earder dit jier is der in aardich keapsjoch boek (klik op de titel hjirboppe; leesfragment) ferskynd oer in dielgebiet fan it Nedersaksysk, nammentlik oer it dialekt yn Oerisel. It slút geografysk en … [Lees meer...] overOp syn Oeriselsk
‘Morgen sal men van alles nader hooren’
Zeventiende-eeuwse kranten in de Republiek en de Spaanse Nederlanden (deel 1) Begin zeventiende eeuw verschenen de eerste wekelijkse kranten in de Lage Landen. Nieuws werd een belangrijk handelsproduct. Op dat moment maakten de Republiek en de zuidelijke, Spaanse Nederlanden een aparte culturele, religieuze en taalkundige ontwikkeling door: de Spaanse Nederlanden stonden … [Lees meer...] over‘Morgen sal men van alles nader hooren’
Nieuw cursusaanbod Centrum voor Historische Talen
In 2020 werd het Centrum voor Historische Talen (CHT) opgericht, een onafhankelijke vzw die als bedoeling heeft de kennis over en de studie van historische talen en taalvormen te bevorderen. Naast de cursussen Latijn voor Beginners in Gent en Antwerpen (daar bestaat ook een Latijnse leesgroep) en een Lezingenreeks, zijn er vanaf 2022 ook cursussen Naamkunde, … [Lees meer...] overNieuw cursusaanbod Centrum voor Historische Talen
De Urheimat van het Proto-Indo-Anatolisch
Het vorige blogje eindigde met de conclusie dat het er sterk op lijkt dat het Proto-Indo-Europees en het Proto-Anatolisch afstammen van dezelfde oertaal, die linguïsten aanduiden als Proto-Indo-Anatolisch ofwel PIA. Voor deze constatering is zowel taalkundig als DNA-bewijs. Nu zijn er aanzienlijke verschillen tussen deze twee prototalen. Zo hebben de Indo-Europese talen drie … [Lees meer...] overDe Urheimat van het Proto-Indo-Anatolisch
De “Urheimat” van de Indo-Europese talen
In het vorige blogje vertelde Gert Knepper al over de ontdekking en reconstructie van het Proto-Indo-Europees, de moedertaal van allerlei Europese en Aziatische talen. Die talen worden inmiddels ook gesproken in Afrika, Amerika en Australië, en dat komt doordat migranten hun linguïstische erfgoed meenamen. Zo komen allerlei nieuwe vragen op: door welke migraties zijn de … [Lees meer...] overDe “Urheimat” van de Indo-Europese talen
Proto-Indo-Europees in de Breestraat
Je zou de talen die in Europa worden gesproken in groepen kunnen verdelen, realiseerde de Leidse hoogleraar Joseph Scaliger (1540-1609) zich. Groepen van talen die op elkaar lijken. Neem bijvoorbeeld het woordje ‘god’. In het Duits luidt dat Gott, in het Engels god, in het Noors gud: groep 1. Maar het Franse woordje dieu lijkt daar in de verste verte niet op, evenmin als het … [Lees meer...] overProto-Indo-Europees in de Breestraat
Historische taalkunde en syntaxis na het kolonialisme
Stel dat we ervan overtuigd zijn dat het belangrijk is om het vak te 'dekoloniseren', dat wil zeggen minder vanzelfsprekend alleen te laten gaan over witte mensen met hun witte taal, wat betekent dat dan in de collegezaal? Ook daarop proberen hoofdstukken in het boek Decolonizing linguistics een antwoord te geven. Twee van die hoofdstukken gaan over deeldisciplines waaraan … [Lees meer...] overHistorische taalkunde en syntaxis na het kolonialisme
Indentiteit
Waarom schrijven mensen <indentiteit>, <indentiek> enzovoort met een <n> in de eerste lettergreep? Die vraag stelt zich Ton den Boon in de Trouw van 28 maart. Hij komt er niet uit en dat komt mede doordat hij een opvallende denkfout maakt. Den Boon noemt de schrijfwijze met <inde-> namelijk een "spelfout" en een "misspelling". En dat is het met grote … [Lees meer...] overIndentiteit
Proto-Germanic names for provinces and cities in the Netherlands
Translation for the introduction: "Good day everyone. þeudroriks speaking. Today, we will explore (literally; search for) together the source of the names of the Germanic provinces. I will show you the etymology of the province’s name, and give you a probable name for them in proto germanic. I always call this old language in this manner: þiudisko. If you want to know why, … [Lees meer...] overProto-Germanic names for provinces and cities in the Netherlands
18 juni 2024: Hoe klonken je verre voorouders?
Hoe klonk onze taal in de dertiende eeuw? En in het jaar 1000, 500 en 0? In zijn workshop Hoe klonken je verre voorouders? neemt Yoïn van Spijk je mee op reis door twee millennia taalgeschiedenis. De tijdreis begint bij het Middelnederlands, dat in de late middeleeuwen in Nederland en Vlaanderen werd gesproken. Je ziet en hoort een zin en ontdekt wat de verschillen met het … [Lees meer...] over18 juni 2024: Hoe klonken je verre voorouders?
De keefse
Met de verschijning van het tweede deel van Dune op het witte doek betreedt het begrip ‘bijzit’ wederom het wijdere bewustzijn. Nu wordt daar vaak het leenwoord concubine voor gebruikt, vroeger het raadselachtige erfwoord keefse. Een oude verhouding Streng genomen is een bijzit een vrouw die in buitenechtelijke gemeenschap met een man leeft. … [Lees meer...] overDe keefse
De grond van Mercurius Arvernus
Gallië’s vermogende stam der Arvernī had beeld en bergheiligdom gewijd aan hun Mercurius. Enkele tweede-eeuwse wijstenen voor Mercurius Arvernus lijken hem te bedoelen maar zijn alle ver weg in Germanië gevonden. Is de gelijkenis dan slechts toeval? Een stam Arvernī is hoe de Romeinen de naam van deze stam al voor onze jaartelling opschreven met Latijnse … [Lees meer...] overDe grond van Mercurius Arvernus
It Wangereagersk, in lyts bruorke fan it Frysk
Oant de midden fan ‘e 20ste iuw waard in lyts taaltsje praat yn it noarden fan Dútslân, it Wangereagersk. Dy taal of dat dialekt heart ta it Eastfrysk en is dêrmei in nei famyljelid fan it Frysk, in lyts bruorke by wize fan sprekken. Hoewol’t der in soad grammatikaal ûnderskied is tusken dy twa talen, binne de oerienkomsten dúdlik werom te sjen yn it bewarre Wangereagerske … [Lees meer...] overIt Wangereagersk, in lyts bruorke fan it Frysk
Germaanse woorden voor torens
Dankzij de Romeinen is in alle Germaanse talen een vorm van toren gangbaar, maar dat zegt niet dat men in onze streken eerder geen weet van rijzig bouwen had. We bekijken wat noordelijke woorden voor torens, waarvan een zeer oud lijkt: Oudhoogduits urrea. Tweeduizend jaar geleden Een van de eerste getuigenissen van een toren gebouwd door Germanen is te vinden in … [Lees meer...] overGermaanse woorden voor torens
