• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Logo

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Artikelen
  • Media
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Lekker, goed of hard: hoe ga jij?

26 augustus 2022 door Rob van Bruggen 5 Reacties

Je kunt iets leuk vinden. Je kunt ergens van genieten. Je kunt ergens blij van worden. Maar sinds kort is er nog een andere constructie om je genoegen ergens over te uiten: je gaat ergens goed op, of de ‘X-gaan-op-constructie’. Je komt die vooral tegen bij jongeren en in informele situaties. Maar hoe werkt hij?

Goed

Kun je alleen ergens goed op gaan? Zeker niet. Je kunt net zo goed ergens heerlijk op gaan. Of hard. Of lekker. Hij kan zelfs negatief: je kunt ergens slecht op gaan. De constructie kent ook gradaties: je kunt ergens minder op gaan. Of beter.

Uit corpusonderzoek blijkt goed de populairste invulling van X in de X-gaan-op-constructie. Lekker volgt op gepaste afstand en ook hard doet het goed. Het onderwerp (dus waar mensen precies X op gaan) heeft geen invloed op welk bijwoord er wordt gebruikt. Waar mensen het best op gaan? Muziek! Men deelt maar al te graag een favoriet nummer met de mededeling er goed op te gaan. Of lekker. Of heerlijk zelfs.

Gaan

Gaan heeft in de loop der jaren een betekenisverandering ondergaan. Eerst beschreef het een voortbeweging. Eerst alleen te voet, later ook andere vormen van voortbewegen. Tegenwoordig gebruiken we gaan vooral als hulpwerkwoord. Dat maakt gaan opvallend in deze constructie: het is een hoofdwerkwoord, zonder te slaan op een voortbeweging.

Op (x)

Op is het kortste woord van de constructie. Maar misschien wel het belangrijkste. Ga maar na. Wat gebeurt er als je het weglaat?

Ga je lekker?

Gaat-ie lekker?

Die bestonden al lang. Maar ze betekenen wat anders. Tik maar eens ‘lekker gaan’ in op Google. Je krijgt advertenties voor festivals, feestjes en drugs. Dit is dus ook een evaluatieve constructie, maar eentje met hele specifieke associaties. ‘Gaat-ie lekker’ is ironisch. Deze constructie gebruik je meestal wanneer iemand overduidelijk niet lekker gaat: een ondernomen poging mislukt, iemand ziet er ziek uit, etc. Wat je precies evalueert, blijft onduidelijk.

Dat verandert als we dat ene voorzetsel toevoegen. Ineens ga je lekker op koekjes. Of op een auto. Of een uitzicht. Probeer die evaluatie maar eens uit te drukken zonder ‘op’, ten opzichte van de auto, koekjes of het uitzicht. Dat ene woordje verbreedt de evaluatieve reikwijdte tot in de oneindigheid: de constructie is ineens toepasbaar op alles waarover je een mening of een gevoel kunt hebben. De mogelijkheden met de X-gaan-op-constructie zijn eindeloos.

Rob van Bruggen studeert Nederlandse taal en cultuur aan de Universiteit Leiden.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Jong, Uitgelicht Tags: taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Fokkelien von Meyenfeldt zegt

    26 augustus 2022 om 10:11

    Leuk artikel. Wat ik bovendien opmerkelijk vind, is dat je (ik) als oudere lezer voor wie deze constructie nieuw is, meteen begrijp wat dat “X op iets gaan” betekent, en dat ik dus instemmend knikte bij het zeer duidelijke verschil met “gaat-ie lekker” etc.

    Beantwoorden
  2. Peter-Arno Coppen zegt

    27 augustus 2022 om 09:13

    Kan het ook (al) met een bijzin? ‘Ik ga er lekker op om elke ochtend hard te lopen?’ Of ‘Ik ga er lekker op dat (of: als) ik elke ochtend hardloop’?

    Beantwoorden
    • Peter-Arno Coppen zegt

      27 augustus 2022 om 13:56

      Ik zie dat de variant met ‘als’ en ‘dat’ soms voorkomen (‘ik ga er goed op als het mooi weer is’), maar die met ‘om’ nauwelijks.

      Beantwoorden
      • Rob van Bruggen zegt

        30 augustus 2022 om 19:24

        Interessant! Het lijkt me duidelijk wat er met deze invulling bedoeld wordt, maar ik moet zeggen dat ik ‘m op deze manier niet herken in mijn eigen omgeving…

        Beantwoorden
  3. Mrs Venderleek zegt

    16 april 2025 om 00:08

    Daar gaat onze taal! #manmanman

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Dialect van de week

Nar den buuet goan

“Nar den buuet goan” (naar de boot gaan) betekent in het Wichels “bevallen”. In Wichelen, het dorp waar de inzender van deze zin opgroeide, werd aan kinderen verteld dat baby’s werden afgehaald (ook “kuuepen” (kopen) genoemd) bij een van de vrachtschepen op de Schelde. Het Wichels is een overgangsdialect met opvallend veel dubbelvormen en diftongen. […]

➔ Lees meer
  • Facebook
  • YouTube

Thema's

#taalkunde
Maar goed, een blog over maar goed
Noe he’j ’t schoap an’t driet’n
Dao heb ich mien naas te hoêg vur sjtaôn
Er hangt een schoer in de lucht
Call: Ritme en rijm in Nederlandstalige gedichten en liederen 
#letterkunde
Call: Ritme en rijm in Nederlandstalige gedichten en liederen 
In Het paradijs van slapen kleurt Joost Oomen de dood hoopvol
Podcast: Leve(n) lezen met Jeroen Dera
Podcast: Leve(n) lezen met Ingmar Heytze
Kunnen rapteksten ook literatuur zijn?
#recensie
In Het paradijs van slapen kleurt Joost Oomen de dood hoopvol
Yara’s Wedding: een voorstelling die je bijblijft.
Verlies, liefde en leegte: De mitsukoshi troostbaby company
Zee nu: Een dystopische roman over zeespiegelstijging
De zestiende eeuw plus vierhonderd jaar in het ijs: een atypische ecoroman
#taalbeheersing
Maar goed, een blog over maar goed
Hoe werkt een hondenfluitje?
Geert Milders?
‘Poepelwoefie’
Schrijfwedstrijd ‘Neologisme’
#toekomstinterview
‘Ik geloof er toch echt in, dat je iets moet kiezen waar je blij van wordt.’
‘Geniet van wat het vak je brengt. De neerlandistiek kan je naar zoveel plaatsen brengen, zowel letterlijk als figuurlijk.’
‘Mensen sturen berichten over kinderporno alsof ze flippo’s verzamelen’
‘Vertalen is de meest intensieve manier om met taal bezig te zijn’
‘Bedroevend weinig tijd voor het plezier in lezen’
#wijzijnneerlandici
Kwaliteit boven kwantiteit?
Literatuur, natuur, insecticiden en het internet
Jong Neerlandistiek in gesprek: studenten over de grens
#wijzijnneerlandici: Jacques Klöters
“Aan het begin van de studie sprak ik nog geen Nederlands. Na drie jaar schreef ik een scriptie in het Nederlands.”
#voordeklas
24 paar ogen, een glimlach en een gereedschapskist
De vlucht naar Engelse literatuur, waardevol of schadelijk?
Later word ik dokter! Of juf! Of allebei!
Literatuur voor alle leeftijden
De ezelsbruggetjes in ons grammaticaonderwijs; kunnen we zonder?

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d