In het jargon van taalkundigen heet een kort artikeltje waarin een taalverschijnsel, liefst voor het eerst, wordt opgemerkt een squib. In het nieuwste nummer van Nederlandse Taalkunde plaatsen Milou Andree en Heize Oh zo'n squib, met als titel 'Je begint bijna te denken dat het een squib is!' Die squib gaat dus over de bijna beginnen te-constructie, waarover voor zover ik … [Lees meer...] overIk begin bijna te geloven dat Terneuzen bestaat
De toekomst van taal
Hoe gaat taal er in de toekomst uitzien? Kunnen we over vijftig jaar nog lezen en schrijven? Of krijgen we tegen die tijd al onze informatie in de vorm van video’s, voice-berichten en memes? Vooral onder jongeren holt de leesvaardigheid achteruit. Is dit erg, of is er hier sprake van een natuurlijke taalontwikkeling? En hoe veranderen talen eigenlijk? Leer van taal- en … [Lees meer...] overDe toekomst van taal
Zorgen over de wetenschap in Amerika
In Amerika zijn de afgelopen weken rake klappen uitgedeeld aan de wetenschap. Zo werd mensen die bijvoorbeeld een subsidieaanvraag wilden indienen verboden om woorden zoals gender en bias te gebruiken – woorden zonder welke het eenvoudig heel lastig is om over bepaalde onderwerpen te spreken. En zo werden door wetenschappelijke websites 'gezuiverd' van allerlei informatie omdat … [Lees meer...] overZorgen over de wetenschap in Amerika
Overal Hadewijch
Hadewijch had alles in zich om de mensen nog eeuwen te fascineren, en dat heeft ze sinds haar herontdekking in de negentiende-eeuw dan ook gedaan. De hartstocht spat ook vele eeuwen nadat deze Brabantse ze neerschreef, nog altijd van de bladzijden af. Maar wie de auteur van die woorden verder was en op Wie of wie of wat ze gericht waren, dat is een kwestie van interpretatie. Er … [Lees meer...] overOveral Hadewijch
Beroepsdemonstrant
Ik heb mijn Nijmeegse collega van accounting, de hoogleraar Frank Hartmann, nooit ontmoet, maar hij heeft wel een duidelijke mening over mij. In zijn artikel in onze universiteitskrant Vox (7 februari 2025) noemt hij mij en andere mensen die zich zorgen maken over de bezuinigingen op het hoger onderwijs ‘beroepsdemonstranten’, die ‘veilig ingebed in medezeggenschaps- en … [Lees meer...] overBeroepsdemonstrant
Antisemitisme onder een deken van vriendelijkheid
"Het hoort bij het Nederlandse zelfbeeld", schrijven Saskia Pieterse en Janneke Stegeman in hun boek Uitverkoren, "te denken dat die geschiedenis achter ons ligt nu Nederland een seculiere democratie is." Met ‘die geschiedenis’ doelen ze op de verwevenheid van calvinisme, superioriteitsgevoelens, antisemitisme, racisme en Nederlandsheid, zoals zij die hebben gedestilleerd uit … [Lees meer...] overAntisemitisme onder een deken van vriendelijkheid
‘Boeken lezen, dat hoeft een neerlandicus kennelijk ook al niet meer’
Iemand staat met haar foto in de krant, in ons herleefde managersfeuilleton De verleden tijd van lijken. "Mensen," zei Flo, de nieuwe decaan van de faculteit altijd als ze het woord voerde. Sommigen verdachten haar er om deze reden van dat ze heimelijk weleens woke kon zijn. Waarom zei ze niet gewoon 'dames en heren' zoals vroeger? "De wereld is gek geworden" Deze sommigen … [Lees meer...] over‘Boeken lezen, dat hoeft een neerlandicus kennelijk ook al niet meer’
Geografische variatie
In deze derde video in de reeks over sociolinguïstiek behandel ik geografische variatie. Hoe staan dialecten ervoor? En hoe onderzoeken we die? … [Lees meer...] overGeografische variatie
TANDloosheid, tandeLOOSheid
In een artikel in het nieuwe nummer van het vakblad Nederlandse Taalkunde snijdt Marcel den Dikken een intrigerende kwestie aan: dat in woorden die eindigen op -loosheid de klemtoon soms verschuift. Je zegt bijvoorbeeld werkeloos met klemtoon op werk, maar in werkeloosheid leggen de meeste mensen die klemtoon op loos. Toch gebeurt die verschuiving niet altijd. In … [Lees meer...] overTANDloosheid, tandeLOOSheid
‘Bestel gewoon een Thaise curry’
Over Op een andere planeet kunnen ze me redden van Lieke Marsman Voor de schrijver Lieke Marsman zijn er geen grenzen tussen genres. Haar boek Het tegenovergestelde van een mens werd in 2017 aangekondigd als een roman, maar het is minstens evenzeer een essaybundel en een lang gedicht. Verhalen vertellen, nadenken, voelen, het loopt allemaal in elkaar over. Ook haar nieuwe … [Lees meer...] over‘Bestel gewoon een Thaise curry’
Stiekem naar de kerk
"En ik schreef, niet naar haar", schrijft de verteller in een van de verhalen in het nieuwe boek van Vonne van der Meer, "maar dit verhaal. Het einde zou zichzelf schrijven, want ik wist wat ik wilde zeggen." 'Herst in Lviv', heet het verhaal. De vertelster bezoekt in die Oekraïense stad een schrijverscongres, waar ze in contact komt met een Afrikaanse collega, met wie ze een … [Lees meer...] overStiekem naar de kerk
Waarom vertrouwen we Amerika?
Nu de regering-Trump hard ingrijpt in de wetenschap als die volgens politici de verkeerde woorden gebruikt, en nu het duidelijk is dat grote Amerikaanse bedrijven door de knieën gaan en het nieuwe regime steunen, wordt het belangrijk om keuzes te maken. Ik heb het altijd eigenaardig gevonden dat ik als medewerker van een Nederlandse universiteit verplicht ben Teams te … [Lees meer...] overWaarom vertrouwen we Amerika?
Konijing
Zoals de bioloog blij wordt van een nieuw soort hommelkoningin, zo delen taalkundigen verrukt met elkaar nieuwe uitspraakvarianten. Onlangs kreeg ik deze doorgestuurd van mijn Utrechtse collega Nynke de Haas: konijing ([konɪjɪŋ) in plaats van koningin. Je kunt hem horen in de bovenstaande podcast, ongeveer vanaf 17:50. De spreker zegt het drie keer in de paar minuten die … [Lees meer...] overKonijing
We moeten wel door
Mijn leeslogboek: januari Ja, dan kun je wel je voornemen om een jaar vast te leggen wat je allemaal leest, maar dan begint het gedonder meteen. Want wat verstaan we dan zoal onder lezen? Ik reis bijvoorbeeld bijna iedere dag met de trein, en als ik vertrek valt op het station mijn oog op het bord waarop staat 'Utrecht' en een tijdsaanduiding – de vertrektijd, weet ik uit … [Lees meer...] overWe moeten wel door
Taal en gender
Tweede video in een inleiding over de sociolinguïstiek: wat weten we over de verschillen tussen genders in taalgebruik? En wat zijn mogelijke verklaringen voor die verschillen? … [Lees meer...] overTaal en gender
Levven in de bried
Een nieuwe bubbel op het overkolkende schuimbad van kunstmatige intelligentie dezer dagen is er sinds een paar maanden NotebookLM van Google, een website waar je kunt chatten over door jouzelf geselecteerde literatuur, zoals bijvoorbeeld een verzameling onderzoeksartikelen, of collegeaantekeningen, of wat dan ook. Je kunt (to vijftig) pdf's uploaden en daar een overzicht van … [Lees meer...] overLevven in de bried
ay ik was razend wijd
Sasja Janssen, die volgende week de Awaterprijs krijgt voor haar bundel Mijn vader zegt entropie, mijn moeder logica, is altijd een dichteres geweest die geleerdheid aan zinnelijkheid verbindt. Je kunt over haar gedichten nadenken en je kunt ze voelen, en het liefst allebei tegelijk, dat geeft de rijkste ervaring. In de bundel staan een aantal gedichten die zijn opgedragen … [Lees meer...] overay ik was razend wijd
Nog meer destructieve plannen van de minister
Verontrustend nieuws uit doorgaans goed geïnformeerde kring: terwijl de universiteiten nog nasudderen van de draconische bezuinigingen die hen zijn opgelegd – de Eerste Kamer moet nog instemmen, maar niemand koestert nog illusies over de liefde van de christelijke partijen voor het onderwijs –, bezint minister Eppo Bruins zich alweer op de volgende grote klap met de … [Lees meer...] overNog meer destructieve plannen van de minister
Red het Italiaans in Nederland
Langzaam beginnen de stofwolken neer te dwarrelen. De medewerkers van de geesteswetenschappelijke faculteit in Leiden kregen gisteren een mail met deels geruststellend nieuws. Er waren her en der enkele tientallen miljoenen euro's gevonden, en daardoor zouden veel talenstudies kunnen blijven bestaan: Frans en Duits, bijvoorbeeld, maar ook de talen uit het Midden Oosten. De … [Lees meer...] overRed het Italiaans in Nederland
Wetenschappelijk verantwoord onderwijs
Ik verkeer in de gelukkige omstandigheid dat ik een groep docenten uit de geesteswetenschappen mag begeleiden, de meesten uit het voortgezet onderwijs, die de komende jaren een proefschrift gaan schrijven. Die proefschriften gaan allemaal over zogeheten vakdidactische onderwerpen – ze moeten het onderwijs verbeteren, dat van henzelf of dat van anderen. De begeleiding bestaat … [Lees meer...] overWetenschappelijk verantwoord onderwijs
Wat weet ik van de mensen die ik ontmoet?
De nieuwe verhalenbundel van Manon Uphoff In een van de verhalen in Manon Uphoffs nieuwe verhalenbundel Laat me binnen ziet een personage een kindertekening. Ze besluit dat zij en haar broer "veel beter konden tekenen, omdat zij wisten dat wolken niet blauw waren en dat bomen wortels hadden, geen rechte stokken waren die je zomaar in de grond duwde." Dat lijkt me een … [Lees meer...] overWat weet ik van de mensen die ik ontmoet?
Maar het is wel allemaal waar
Jacob van Maerlant als wetenschapscommunicator Er is af en toe discussie over de vraag of je oude Nederlandse teksten wel moet 'hertalen', omzetten naar modern Nederlands. Als er nu één Nederlandse schrijver is, van wie we zeker weten dat hij hertaling zou hebben toegejuicht, is het Jacob van Maerlant. Want als hij iets wilde met zijn werk, en in het bijzonder met Der … [Lees meer...] overMaar het is wel allemaal waar
Wat versprekingen ons zeggen
De psychoanalyse is in wezen een taaltheorie. Ze vertelt ons iets fundamenteels over de mens en haar relatie tot de taal, namelijk dat we uiteindelijk toegang tot de diepste lagen van de mens hebben als we de taal maar serieus nemen. De psychoanalyticus luistert aandachtig naar de patiënt en haalt uit de taal allerlei dingen die er onbewust ingestopt zijn. Dit veronderstelt … [Lees meer...] overWat versprekingen ons zeggen
Prozamolens
Onder wat Jozef Deleu nu weer allemaal naar boven heeft gehaald voor zijn poëzietijdschrift Het liegend konijn zitten opvallende 11 prozagedichten van Hanz Mirck. Prozagedichten zijn intrigerende stukjes tekst, zoals al blijkt uit de naam: normaliter zet je proza tegenover gedichten. Wat is dan een prozagedicht? Zo begint een van de kortere teksten van … [Lees meer...] overProzamolens
Missen en ontbreken
Tot een van de intrigerendste eigenschappen van de mens behoort het vermogen om te praten over dingen die er niet zijn. We weten dat zelfs de beste chatbots nog steeds moeite hebben om met ontkenningen te werken. Als je het meest geavanceerde model van ChatGPT vraagt om een afbeelding van een 'vrouw zonder handtas' krijg je dit: Een mens van ouder dan een paar jaar zal … [Lees meer...] overMissen en ontbreken
