Nooit zal het wonder van de taalmachine die mens heet bezongen zijn. Wat wij allemaal niet weten en kunnen! Een verschil maken tussen de volgende zinnen bijvoorbeeld: Als jij ook een Nederlandsetaalmachine bent, en dat ben je, anders zou je dit niet lezen, dan voel je meteen aan dat de eerste zin grammaticaal is, maar de tweede niet. Waarom? De tweede zin kan zelfs … [Lees meer...] overJe weet niet wat de chatbot weet
Neerlandistiek staakt
In het hoger onderwijs wordt gestaakt. De Nederlandse universiteiten, en veel hogescholen, zijn bezig met een estafettestaking, waarbij iedere instelling een dag staakt. Eerder deze week waren dat Leiden en Utrecht, vandaag is Nijmegen aan de beurt. De wetenschap heeft al veel schade geleden, maar als de in het hoofdlijnenakkoord afgesproken bezuinigingen doorgaan, zal de … [Lees meer...] overNeerlandistiek staakt
Known unto God
Dit jaar wil ik al het werk van Vonne van der Meer lezen. Vandaag: De reis naar het kind (1989) "Heb ik je nooit verteld dat alle maar dan ook alle wiegeliedjes bij ons over de dood gaan?" vraagt Julia's Spaanse lerares Luisa op een bepaald moment. Eerder is Julia al getuige geweest van de begrafenis van een pasgeboren baby in Peru, een begrafenis waarbij de vrolijkste … [Lees meer...] overKnown unto God
Op zoek naar Isabella
In 1979 begon Ine Legerstee aan een project: de lange reis, de 'grand tour', nareizen die de dichter P.C. Hooft tussen zijn 17e en 19e maakte. Onlangs verscheen eindelijk Legerstees boek over dat project. Het is een boek geworden dat ik alleen maar kan beschrijven als: verrukkelijk. Tijdens zijn reis hield Hooft een logboekje bij, de Reis-Heuchenis, die Legerstee tijdens … [Lees meer...] overOp zoek naar Isabella
Staak! Staak! Staak!
Vandaag begint een estafettestaking van de Nederlandse universiteiten. Op een enkele kleine lokale staking na is dit sinds mensenheugenis niet gebeurd, dat het personeel van de Nederlandse universiteiten in actie komt. Het lijkt er op dat op ieder van de 14 universiteiten de komende tijd wel iets zal gebeuren. En er is alle reden voor. Rationeel is er geen enkele goede grond … [Lees meer...] overStaak! Staak! Staak!
Of nou, vooruit, twee koekjes dan
Hèhè van Paulien Cornelisse is een taalbevrijding! NIet alleen voor de gemiddelde lezer, die als het goed is altijd bevrijd wordt door wat Cornelisse schrijft over taal – bevrijd van de angst om het fout te doen. In dit geval schrijft Cornelisse met zoveel enthousiasme over woorden die zogenaamd overbodig zijn, zoals eigenlijk, gewoon en hèhè, dat je wel van steen moet zijn om … [Lees meer...] overOf nou, vooruit, twee koekjes dan
Beleefdheid
Mensen passen hun taalgebruik in gesprekken aan om waardering of respect voor de ander uit te drukken. Hoe werkt beleefdheid? Dit is het zevende college in de cyclus over sociolinguïstiek. … [Lees meer...] overBeleefdheid
Met zonder jas uit
Zouden er moedertaalsprekers van het Nederlands zijn die niet ooit 'met zonder jas' hebben gezegd? Het lijkt een heel veel voorkomend stadium te zijn waar kinderen doorheen gaan, al groeien ze er geloof ik ook vrijwel altijd weer uit. Met zonder jas klinkt een beetje kinderlijk. In een artikel in het nieuwe Nederlandse taalkundige tijdschrift Nota Bene schrijft de Utrechtse … [Lees meer...] overMet zonder jas uit
Het laboratorium van het individu
"De romanciers die er werkelijk toe doen", schrijft Jabik Veenbaas, "hebben nooit genoegen genomen met schoonheid alleen." Het is een definitie van 'er werkelijk toe doen' die hij zelfs tot de titel van zijn nieuwe boek heeft gemaakt: Meer dan mooie woorden, waarin hij twintig moderne romans (de eerste is van Proust, de laatste van Houellebecq) beschouwt. "Ze hebben altijd … [Lees meer...] overHet laboratorium van het individu
Het hoeft niet binnen een uur uit
Dit jaar wil ik al het werk van Vonne van der Meer lezen. Aan het begin van Vonne van der Meers eerste roman, Een warme rug, gaat de verteller, Prikkebeen, naar Schiphol om haar zus op te halen. Die zus heeft jarenlang in Toronto gewoond, maar wil nu scheiden en komt terug naar huis. "Gelukkig heeft ze me geschreven", zegt Prikkebeen, "dat ze niet meer blond is maar rood, … [Lees meer...] overHet hoeft niet binnen een uur uit
Wegens omstandigheden
"Wegens omstandigheden gesloten", stond er op de winkeldeur. Door omstandigheden? Het bordje was een voorbeeld dat we woorden niet altijd gebruiken om zakelijke informatie over te dragen, want strikt genomen is de mededeling niet anders dan "Gesloten". Je verwacht op woensdagmiddag dat de winkel open is; als dat niet het geval is, zal er iets zijn waardoor dit niet het geval … [Lees meer...] overWegens omstandigheden
Een herwaardering van het recht op rebellie
Deze tijd vraagt om verzet. De altijd al wankele internationale orde maakt plaats voor een Hobbesiaanse jungle, waar alleen het recht van de sterkste nog geldt. In landen waarvan je kort geleden nog zou zeggen dat ze sterke democratieën waren, worden allerlei rechten in hoog tempo afgebroken, net als waarden zoals het helpen van de armsten in de wereld, het beschermen van de … [Lees meer...] overEen herwaardering van het recht op rebellie
Binnen- en buitenwereld
Mijn leeslogboek: februari De wereld van de lezer is een luilekkerland van letters. Je bent permanent omringd door een rijstebrijberg van boeken, het zijn er op ieder moment meer dan je kunt behappen. Je bent de meeste tijd alleen – welke kant moet je op? Welk boek moet je nu nemen? Waar liggen de lekkerste hapjes? Af en toe vang je geluiden op van elders in die … [Lees meer...] overBinnen- en buitenwereld
Inclusieve taal
In dit zesde college van deze cursus sociolinguïstiek ga ik in op een interessant grootschalig experiment dat in heel veel landen en heel veel talen wordt uitgevoerd: de invoering van nieuwe grammaticale middelen, zoals voornaamwoorden, om anders over gender te praten. Hoe kijkt een taalkundige daarnaar? … [Lees meer...] overInclusieve taal
Op naar een Low Countries English
Gouden tijden voor taalkundigen: de opmars van het Engels lijkt door niets meer te stuiten. De Brexit heeft het niet uit Europa weggehaald, de vooral naar binnen gerichte politiek van Donald Trump zal het wereldwijd niet de kop kosten. Het Engels heeft in de afgelopen decennia zo'n ongekende positie verworven dat het niet denkbaar is dat het die in de komende decennia ineens … [Lees meer...] overOp naar een Low Countries English
Leve de nieuwe Dichter des Vaderlands
Schaf het instituut van Dichter des Vaderlands maar af. Of nee, laten we het overnemen, nu de plaats vakant is. Degenen die de titel tot nu toe onder zich hielden, dreigen hem nu te verkwanselen. Tijd dat wij hem ons eigen maken. De afgelopen dagen kwam het bericht dat de huidige (en dus laatste) die deze titel droeg, hem niet meer wil. In plaats daarvan wil Babs Gons zich … [Lees meer...] overLeve de nieuwe Dichter des Vaderlands
De enige vrouw in al zijn blaadjes
Veertig jaar debuteerde Vonne van der Meer. In het kader daarvan wil ik dit jaar haar werk lezen of herlezen. Veertig jaar geleden verscheen het debuut van Vonne van der Meer, Het limonadegevoel & andere verhalen. In die veertig jaar is de bundel alleen maar sterker geworden, in ieder geval als je de recensies uit die tijd leest, want dan krijg je … [Lees meer...] overDe enige vrouw in al zijn blaadjes
Ruzie maken in het Frans-Vlaams
Weinig Nederlanders weten hoe lang de Franse overheid er alles aan heeft gedaan om de Nederlandse streektaal te dwarsbomen. Dat komt om te beginnen doordat weinig Nederlanders lijken te beseffen dat de noordwesthoek van Frankrijk ooit, eeuwen geleden, bij Vlaanderen hoorde, en dat daar dus dialecten gesproken werden die zeer sterk verwant zijn aan het West-Vlaams, en daarbij … [Lees meer...] overRuzie maken in het Frans-Vlaams
Doe eens wat voor het Nederlands
Mensen vragen me in deze duistere tijden weleens of ik, hoogleraar Nederlands, nu niet aan de goede kant zit. Nationalisme tiert welig en de regering bindt de strijd aan met het Engelstalige onderwijs. Nu valt het leven aan de goede kant nogal tegen. Ik heb er 8 jaar geleden al op gewezen dat de leider van inmiddels de grootste partij in het Nederlandse parlement … [Lees meer...] overDoe eens wat voor het Nederlands
Algehele promotiestop
Iemand steekt een stok in het bestuurlijke wiel, in een aan Robbert-Jan Henkes opgedragen aflevering van ons managershorrorfeuilleton De verleden tijd van lijken. "Femke", zei Maribella zoetsappig tegen haar collega. "Wat word jij toch op een afschuwelijke manier bejegend." De jonge UD keek verbaasd op. "Dat valt toch wel mee?" "Nee," zei Maribella. "Wouter vernedert … [Lees meer...] overAlgehele promotiestop
Jongerentaal
Dit is het vijfde college in mijn reeks over sociolinguïstiek. Na eerder gender, geografie (dialecten) en sociale klasse te hebben besproken als relevante onderverdelingen van de samenleving voor taalvariatie en taalverandering, gaat het vandaag over het wereldwijde fenomeen van jongerentaal. … [Lees meer...] overJongerentaal
En toch varieert het
De laatste tijd moet ik af en toe aan Galileo Galilei denken. Op school leerde iedereen al dat hij het wetenschappelijke inzicht dat de aarde om de zon draait tegen de kerkelijke autoriteiten openlijk moest afzweren – de zon draaide immers volgens het gezond verstand om de aarde – en daarbij stiekem eppur si muove zou hebben gemompeld 'toch beweegt ze'. In de Verenigde … [Lees meer...] overEn toch varieert het
Een juichklap voor Ann De Craemer
Er huizen twee zielen in de borst van Ann De Craemer. Dat schrijft ze in haar nieuwe, elegante boek Taal is een kat, een bundeling van columns die ze de afgelopen jaren schreef. De ene ziel is die van de taalgebruiker en de andere die van de taalkundige: Als taalgebruiker kan ik me blauw ergeren aan taalfouten. Mijn mondhoeken trekken scheef wanneer aan de feestdis iemand … [Lees meer...] overEen juichklap voor Ann De Craemer
Literaire taal bestaat wél
Over de zwoele avonden van Abdelkader Benali Tot mijn verbazing ontdekte ik een tijdje geleden dat er collega's waren die dachten dat je 'literaire taal' niet kunt definiëren. Is literatuur geen kunst, en kenmerkt kunst zich niet door voortdurende vernieuwing? En is literaire taal dan niet als kwikzilver voortdurend onderhevig aan verandering? Ik denk dat het een … [Lees meer...] overLiteraire taal bestaat wél
Kinderen van sterk volk zijn Brabants menschen
Anton van Duinkerkens Brabantse herinneringen Anton van Duinkerken was een schrijver van de fierheid. Andere dichters hebben over gevoelens van liefde, of woede, of eenzaamheid geschreven, maar in de Nederlandse literatuur waren er weinigen die zo goed de trots onder woorden konden brengen: van trots over zijn geloof ("Jawel, mijneer, ik noem mij katholiek") tot en met … [Lees meer...] overKinderen van sterk volk zijn Brabants menschen
