De betekenis van woorden (4) Taal lijkt soms heel eenvoudig. Over het verleden praten we in de verleden tijd, over het heden in de tegenwoordige tijd, en over de toekomst in de toekomende tijd: Ik liep – ik loop – ik zal lopen. Maar zo simpel is het niet. Het tijdsysteem in de taal zit heel anders in elkaar dan het lijkt, en dan vooral de toekomende tijd. De verleden … [Lees meer...] overLaten we het over de toekomst hebben
taalkunde
Een andere naam voor een oude bekende
Sinds de laatste ijstijd is hij op eigen kracht wel nooit zo ver noordelijk als Nederland gekomen, getuige ook de zuidelijke oorsprong van zijn naam kastanje. Toch verdient deze boom ook een of twee namen vanuit de wortels van onze eigen taal. We hebben het hier over de tamme kastanje, die zich vooral kenmerkt door zijn glanzend bruine, eetbare noten in groene … [Lees meer...] overEen andere naam voor een oude bekende
Meertalige boeken
Je ziet meertalige boeken steeds vaker, in de bieb of boekenwinkel, maar ook op scholen. Het zijn boeken waar hetzelfde verhaal in twee of meer talen wordt verteld, meestal met de ene taal links en de andere taal rechts, of onder elkaar. Een andere variant is een digitale prentenboek dat in verschillende talen wordt voorgelezen, bijvoorbeel via een app of website. Maar hoe kun … [Lees meer...] overMeertalige boeken
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen
Inleiding In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de reeks vind je hier. Hieronder een inleiding op de reeks en een blik op de bedoeling erachter. Eind 2019 volgden wij mekaar op als sprekers op een studiedag over de toestand … [Lees meer...] overDe verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen
De structuur van Kwaadschiks
40 jaar tandeloos (53) Een van de redenen voor mij om ook als taalkundige geïnteresseerd te zijn in De tandeloze tijd is dat het een van de omvangrijkste samenhangende brokken Nederlands is die we hebben. Je kunt lettergrepen bestuderen, of woorden, of zinnen, of gesprekken, maar je kunt ook omhoog reiken naar iets groots, naar het grootste – en dan is een romancyclus het … [Lees meer...] overDe structuur van Kwaadschiks
Taallânskip en taalferoaring yn it kleaster Thabor
Dy’t oan ‘e lette Fryske midsiuwen tinkt, sil tinke oan in lânskip dat skaaimerke waard troch in grut tal kleasters. Goed sechtich hawwe dat der west, dy’t yn ‘e rin fan ‘e sechtjinde iuw harren delgong seagen nei oanlieding fan ‘e reformaasje. Ien fan de ferneamdste en rykste kleasters fan Fryslân wie Thabor, dat tusken 1406-1580 bestie yn Tirns (deunby Snits). In soad minsken … [Lees meer...] overTaallânskip en taalferoaring yn it kleaster Thabor
Syntactische domeinen van congruentie en discongruentie
Het woordgeslacht en referentieel geslacht zijn subsystemen binnen het genussysteem. Enkele voorbeelden laten het verschil tussen die twee zien: In deze zinnen corresponderen de beide systemen met elkaar. Bij de de-woorden is sprake van een niet-onzijdig woordgeslacht. Het referentieel geslacht verwijst met hij naar een mannelijke en met zij naar een vrouwelijke entiteit, … [Lees meer...] overSyntactische domeinen van congruentie en discongruentie
Mooglike genderneutrale foarnamwurden yn it Frysk
Yn Sweden waard yn 2015 it genderneutrale foarnamwurd ‘hen’ offisjeel ynfierd, foar it ferwizen nei minsken dy’t sels oanjouwe dat se genderneutraal oantsjut wurde wolle, yn stee fan mei ‘han’ (Frysk: hy) of ‘hon’ (Frysk: hja/sy). De rop om genderneutrale foarnamwurden komt út ’e hoeke fan de ynternasjonale lhbty+-mienskip, en dêrfan de minsken dy’t har identifisearje as … [Lees meer...] overMooglike genderneutrale foarnamwurden yn it Frysk
Uniek venster op taalkundige situatie van de Ommelanden
Onderzoek naar de Richthofenkolleksje (tien middeleeuwse rechtshandschriften, de collectie is eind vorig jaar opgenomen in het Nederlandse Unesco ‘Memory of the World’-register) is tot nu toe vaak gefocust geweest op de Oudfriese handschriften (R 1-6). De Middelnederduitse handschriften zijn minder vaak bestudeerd. Dit is opvallend, want de Richthofenkolleksje bevat zowel … [Lees meer...] overUniek venster op taalkundige situatie van de Ommelanden
7 oktober 2023: Lêzing: Wêr komt ‘Tsiis’ wei?
Stik oangeande feehâlderij út in wetstekst út de midsiuwen. Boarne: Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel Xb 4827 f. 17r Histoarysk taalkundige dr. Alex Kerkhof jout op sneon 7 oktober 2023 in lêzing yn it ramt fan it Weekend van de Wetenschap: 'Wêr komt 'Tsiis' wei?' Wat leart de oarsprong fan de Fryske lânbouwurden ús oer it fiere ferline? Buorkerijwurden binne … [Lees meer...] over7 oktober 2023: Lêzing: Wêr komt ‘Tsiis’ wei?
De ynfloed fan it Biltsk en it Stedfrysk op it Frysk
Yn de perioade febrewaris oant en mei juny fan dit jier haw ik myn masterskripsje skreaun oer de ynfloed fan lokale taalfarianten en identiteiten op it Frysk. De wichtichste útkomst dêrfan wie dat it hawwen fan it Biltsk en/of it Stedfrysk as memmetaal derfoar soarget dat learlingen yn de earste klasse fan it fuortset ûnderwiis signifikant positivere attitudes foar it Frysk oer … [Lees meer...] overDe ynfloed fan it Biltsk en it Stedfrysk op it Frysk
Bôle & brea
Yn it sikehûs yn Swol frege it dochterke fan in freondin oan de ferpleging om ‘een stukje bôle’. It duorre efkes foar’t hja yn ‘e gaten hiene dat it om ‘brood’ gie. De gelikenis mei it Nederlânsk is noch wol te sjen yn it wurd ‘bolletje’. Brea hie by de ferpleging miskien earder in beltsje rinkelje litten. Dat wurd liket fansels mear op it Nederlânske ‘brood’. Brea wurdt … [Lees meer...] overBôle & brea
Smakelijk ette!
Achter het achtervoegsel 34 Hoewel ik al bijna twintig jaar vegetariër ben, weerhield dat mij er niet van om voor deze aflevering van Achter het Achtervoegsel mijn tanden eens in een vlezig onderwerp te zetten. De traditionele Nederlandse keuken staat internationaal niet erg hoog aangeschreven. Lange tijd bestond de avondmaaltijd bij het overgrote deel van de … [Lees meer...] overSmakelijk ette!
‘Maar echt’, dit is een leuke blog!
Maar vormt meestal het begin van een uiting die tegen het eerdergenoemde ingaat, of die twijfel laat blijken. Wanneer iemand ‘maar…’ zegt, kan je er zeker niet vanuit gaan dat diegene het met je eens is. Maar echt, de meeste discussies beginnen met een maar. Toch kan een uiting met maar ook juist instemming uitdrukken, in plaats van … [Lees meer...] over‘Maar echt’, dit is een leuke blog!
25.10.23-24.01.24: Sprach- und Literaturlandschaften der Niederlande und Flanderns
Die Universität Leipzig nimmt den Gastlandauftritt der Niederlande und Flanderns auf der Leipziger Buchmesse 2024 zum Anlass, eine Ringvorlesung zu der bunten und lebendigen Sprach- und Literaturszene im niederländischen Sprachraum zu veranstalten. In sechs Überblicksvorträgen geben sieben Expert:innen ein aktuelles Bild der Sprache und Literatur. Auch die Kinder- und … [Lees meer...] over25.10.23-24.01.24: Sprach- und Literaturlandschaften der Niederlande und Flanderns
Grammatica en gevoel
Een gesprek met Ronny Boogaart Hoe druk je een gevoel uit in taal? Dat kan met je intonatie ('Zie ik daar nou een béér?) of met je woordkeus ('Shit!'), maar het kan ook door een bepaalde zinsconstructie te gebruiken, zoals 'Wat zit je nou te lachen ...?' of 'Al dat gezeur!' Het opvallende is dat dat soort zinnen soms ongrammaticaal lijken, maar toch begrijpt iedereen wat … [Lees meer...] overGrammatica en gevoel
10 november 2023: Factors of language change
A symposium in honor of Frans Hinskens In the fall of 2023, prof. dr. Frans Hinskens takes his leave of institutional academia, but not of linguistics. On the occasion of his retirement, the Meertens Institute Amsterdam treats him to a one-day symposium with six speakers who engage with the many facets of Frans’ research output. At the end of the day, Frans gets to … [Lees meer...] over10 november 2023: Factors of language change
Een kleine 400 persconferenties verder: Mark Rutte (2010-2023)
Mark Rutte was een jonge minister-president die op 5 november 2010 enthousiasme en daadkracht uitstraalde op zijn eerste persconferentie met de parlementaire journalisten. Er zou worden aangepakt. Hij spreekt van 17 hervormingen en een kleinere overheid is daar eentje van. Ik citeer mijn samenvatting op mijn blog: “Rutte zal lang het beeld van het schoonvegen van de trap … [Lees meer...] overEen kleine 400 persconferenties verder: Mark Rutte (2010-2023)
Iemand, niemand, iedereen
De betekenis van woorden (3) Zoals we al vaker hebben gezien ligt er veel wiskunde of logica aan de taal ten grondslag. Het duidelijkste zie je dat misschien nog wel bij woorden als iemand, niemand of iedereen. Op het eerste gezicht lijken die een heel duidelijke verwijzing te hebben. Iemand verwijst naar een enkele persoon, niemand naar geen persoon, en iedereen naar alle … [Lees meer...] overIemand, niemand, iedereen
Spin op de kaart. Zelf dialectkaarten maken met de DSDD
Welke woorden bestaan er voor een spin in de Nederlandse dialecten? En wat betekent spinhoer eigenlijk? Het antwoord op deze vragen vind je in de Database van de Zuidelijk-Nederlandse Dialecten, ook bekend als Database of the Southern Dutch Dialects, afgekort tot DSDD. Wat is de DSDD? Eind 2020 werd de Database van de Zuidelijk-Nederlandse dialecten gelanceerd. In de … [Lees meer...] overSpin op de kaart. Zelf dialectkaarten maken met de DSDD
9 november 2023: Taalfeest, Amersfoort
De Nederlandse taal… we hebben er allemaal dagelijks mee te maken. Je kunt van taal genieten, je kunt je over taal verwonderen of je eraan ergeren. Bij het Taalfeest vieren we de taal, van jong tot oud, van A tot Z! Met inspirerende sprekers, boeiende workshops en een uitdagende quiz. Alles om je taalhart bij op te halen. De volgende editie is donderdagavond 9 november … [Lees meer...] over9 november 2023: Taalfeest, Amersfoort
Podcast: Kinderen van het ABN
Bij de start van de Week van het Nederlands lanceert cultuurtijdschrift de lage landen een vierdelige podcast over de opkomst van het Standaardnederlands in Vlaanderen. Taalexpert Miet Ooms zoekt een antwoord op de vraag hoe het Nederlands de plaats van het Frans heeft ingenomen in het openbare leven en waarom de discussie over de taalnorm nooit is verstomd. Beluister nu de … [Lees meer...] overPodcast: Kinderen van het ABN
Is er in België meer kans op blinderiken?
Vorige week schreef Marc van Oostendorp hoe zijn dochtertje hem uitschold met de nieuwgevormde term blinderik. Dat vond hij bijzonder, want nieuwvormingen op -erik zijn volgens het Taalportaal zeldzaam, en zouden vaak ook wat artificieel klinken. Nu schrijft het Taalportaal ook dat “[t]he suffix -erik is more popular in Belgian Dutch than in the North.” Ook in de tweede editie … [Lees meer...] overIs er in België meer kans op blinderiken?
Philip Dröge over indianen uit Overijssel
In september 2023 verscheen het boek 'Tawl. Hoe de Nederlandse taal (bijna) Amerika veroverde' waarin Philip Dröge beschrijft hoe hij op de fiets op zoek gaat naar de resten Nederlands die je nog vindt in het noorden van de Amerikaanse staten New York en New Jersey. Aan de hand van tal van mooie, soms bijna moeilijk te geloven verhalen, laat hij zien wat de Nederlandse … [Lees meer...] overPhilip Dröge over indianen uit Overijssel