In een heel heldere analyse van de gespannen situatie rond Israël en Libanon, in de Volkskrant van 6 januari 2024, refereert Jenne Jan Holtland in de eerste alinea aan ‘de drone-aanval van afgelopen dinsdag, waarbij Israël een hoge Hamas-leider doodde in zuidelijk Beroet.’ In de derde alinea komt hij op dit onderwerp terug met de woorden: ‘Dinsdag: de moord op … [Lees meer...] overBij een explosie
Artikel
De voorzetsels van Lale Gül
Marc van Oostendorp bracht in Neerlandistiek een interessante discussie op gang over de taal in het werk van Lale Gül, de ‘Lale Gül taal’. Met daarbij de vraag over de relatie tussen ‘afwijking’ en ‘norm’, en over de verschillende manier waarop literatuurmensen en taalkundigen daarnaar kijken. Moet het afwijkende taalgebruik gezien worden als een bewijs van onvermogen, een … [Lees meer...] overDe voorzetsels van Lale Gül
Spellinggeweten
Wat een vreselijk woord heb ik een tijdje geleerd door de – op zich lovenswaardige – kerndoelen Nederlands te lezen. Ik ben er nog steeds ontdaan van. Een woord dat me de haren te berge doet rijzen, al is het maar omdat het laat zien dat een strijd die ik inmiddels al decennia voer, echt nergens toe leidt, dat de hele wereld aanneemt dat het volkomen normaal is om kinderen op … [Lees meer...] overSpellinggeweten
Wat talingen tekent
Met een groene oogschaduw geschikt voor de jaren tachtig gaat het manvolk der wintertalingen welgesmukt de wereld door. Ook de zomertalingen zijn mooi bij de kijkers gevlekt, zij het met wit. Ligt dat misschien vervat in de benaming taling? Niet alleen de kleur van de vlek verschilt tussen de twee talingen hier, ook de plek en vorm. Bij de wintertaling wordt het oog geheel … [Lees meer...] overWat talingen tekent
Meester van het aforisme
Uitgever Aart Hoekman schreef een mooi boek over de laatste jaren (2017-2020) van zijn goede vriend, de schrijver Maarten Biesheuvel. De opzet van dit fraai vormgegeven kleine boek is even eenvoudig als genereus. In cursieve letter laat hij Biesheuvel ruim aan het woord en dat levert trefzeker proza op. Het gaat om een heel kleine selectie uit zo'n 20 uur aan geluidsopnamen. … [Lees meer...] overMeester van het aforisme
Ironie voor kinderen
Soms kun je pas goed leren hoe ingewikkeld iets is door te zien hoe kinderen het doen. Ironie herkennen bijvoorbeeld: iemand zegt iets, 'Schumann is mijn favoriete componist aller tijden', en je beseft meteen: hier klopt iets niet, hier is ironie aan de hand. Er wordt wel over geklaagd dat ironie niet meer begrepen wordt, overigens zonder dat er bij mijn weten ooit enig bewijs … [Lees meer...] overIronie voor kinderen
De prunus
Je had een prunus in mijn tuin geplantwaarmee je mijn verjaardag vieren wilde.Een tere boom, pril in het oud verbandvan bloeien, sterven, huilen, tierelieren. Hij heeft het niet gered – geen zin in grondom te bestaan – maar gaf mij reden omniet steeds te denken aan de vreemde wonddie woorden vloeien liet, de korst die glom. Hoe bloeit hij nu, hoe lang ook al verdord.Met … [Lees meer...] overDe prunus
Jan Klaassen, de Nederlandse Petroesjka (10 en slot)
Alle Jan Klaassen-schrijvers?... Zijn ze allemaal stuk voor stuk zonder uitzondering massaal toegedekt en toegedekend ingepakt en ingestopt, gesmoord en vermoord door de pedagogerie? Neen! Er is er één die dapper weerstand biedt aan de verleutering, verkleutering en verpietepeutering van de oerfiguur. Eén die de klassieke pop uit het stof haalt, met … [Lees meer...] overJan Klaassen, de Nederlandse Petroesjka (10 en slot)
Waarom maakt een komma het verschil?
Iedereen herkent het wel: je staat ’s ochtends op met een brandende vraag als ‘Sinds wanneer hangt het verschil tussen een uitbreidende en beperkende bijzin eigenlijk af van een komma?’ of ‘Wie heeft de gekke regel bedacht dat er geen komma mag staan voor en?’ Hoe kun je nu het antwoord op zo’n vraag vinden? Daarvoor moet je zoveel mogelijk oude taalgidsjes … [Lees meer...] overWaarom maakt een komma het verschil?
Hoe erg het is dat het Taalmuseum gesloten is
Vindt de academische taalkunde het eigenlijk wel belangrijk dat anderen ook iets over de taalkunde weten? Het was een van de opmerkelijkste aankondigingen van de sluiting van een museum die ik ooit gehoord heb: Fresco Sam-Sin vertelde zaterdag bij De Taalstaat dat hij zijn Taalmuseum heeft moeten sluiten. Wat het opmerkelijk maakt is het enthousiasme waarmee Sam-Sin vertelt … [Lees meer...] overHoe erg het is dat het Taalmuseum gesloten is
Wonderlijke verbindingen
Op het eiland waar ik rust en ruimte zoek, leg ik de laatste hand aan mijn beloofde boek en lees ik soms iets om de zinnen te verzetten. Zo stak ik voor vertrek nog gauw een late roman van Willem Brakman in mijn reistas: De gelukzaligen (1997). Dat bleef vanmiddag niet onopgemerkt aan de stamtafel van hotel Van der Werff. Lezend in de gelagkamer, schuilend voor de eindeloze … [Lees meer...] overWonderlijke verbindingen
‘Het mirakel van Edam’, een koppermaandag present
Op de website van de Stichting Tourist Information Edam-Volendam kunt u lezen dat er in 1602 een grote stadsbrand plaatsvond in Edam, die ontstond nadat de bliksem in de kerktoren geslagen was. In dat zelfde jaar drukte Hieronymus Verdussen te Antwerpen een pamflet, waarin de ‘ware’ toedracht van deze ramp uit de doeken gedaan werd. U kunt dit pamflet op Google Books lezen door … [Lees meer...] over‘Het mirakel van Edam’, een koppermaandag present
Etymologica: dooilagen
Soms kom je in oude kranten en tijdschriften mooie oude toponiemen tegen. Zoals hier. Vraag is uiteraard: waar liggen de Dooilagen bij het Brabantse Rijswijk aan de Afgedamde Maas bij Woudrichem, wat betekent de naam, en hoe verklaren we de naam? Wim Braams, gepromoveerd op de historisch-geografische ontwikkeling van de streek, in het bijzonder tijdens de ontginningstijd … [Lees meer...] overEtymologica: dooilagen
Een schandvlek op de taalwetenschap
Een schokkende lezing, van de Britse taalkundige Geoffrey Pullum, onlangs tijdens de jaardagen van de Amerikaanse vereniging voor de Geschiedenis van de Taalwetenschap: hier is de geschreven versie, en hier een audio-opname. Het betreft geen lezing over een taalkundig onderwerp, maar over de taalkunde zelf, en in het bijzonder gebeurtenissen van bijna 20 jaar geleden. Wat … [Lees meer...] overEen schandvlek op de taalwetenschap
Kasteelheer
Je kon je als kasteel een dichter wensendie zich in jou verloor en met zijn stemje zalen lispelen liet, zoals zij hem,en nooit uit spoken ging onder de mensen. Zo wás je heer. Maar nee, hij leefde nietzolang de winterstorm niet in hem luwde,de lentewind zijn trage bloed opstuwdeen hij de teugels huiverend vieren liet. Je klem van klamme muren, enge torens,die werd hem in … [Lees meer...] overKasteelheer
‘Dat kennen we niet’
Het Vlaams-Russische woordenboek van Emmanuel Waegemans en Vladimir Ronin Mijn werkzame leven begon – sweet memories – in 1975. In dat jaar werd ik als student-assistent benoemd tot redacteur van het Russisch-Nederlandse en het Nederlands-Russische woordenboek van Ton van den Baar. In die twee woordenboeken besteedde Van den Baar veel aandacht aan het Russische mat, het … [Lees meer...] over‘Dat kennen we niet’
Het eerste kwart: Franklin (Tomas Lieske)
Als dit jaar voorbij is, zijn ook de eerste vijfentwintig jaren van deze eeuw voorbij. Tijd voor een overzicht! Wat is de 21e eeuw eigenlijk voor een eeuw aan het worden? Over het algemeen gesproken niet veel soeps, daar kunnen we het wel over eens zijn. En het belabberdste moet vermoedelijk nog komen. Maar dan nu: de Nederlandse romankunst! Het komende jaar wil ik daarvan … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Franklin (Tomas Lieske)
Op syn Frânsk I
SinjalemintNicoline van der Sijs, Daar is geen woord Frans bijHet beeld van vreemde talen in Nederlandse uitdrukkingen.Leiden: Uitgeverij Scriptum 2023 In hiel aardige publikaasje is wer fan Nicoline van der Sijs. Op Neerlandistiek wie it boek op 24 novimber ll. al as oankundiging foarbykommen, mar ik tocht dat de neamde taal ek moai paste yn myn ‘Op-syn-****’-rige fan … [Lees meer...] overOp syn Frânsk I
De radeloze helden van Maaike Meijer
Een van de interessantste boeken op het gebied van de neerlandistiek die ik het afgelopen jaar las, is Maaike Meijers Radeloze helden. Verbeelding van mannelijkheid in literatuur en film. In het verleden verdiepte Maaike Meijer zich vooral in de verbeelding van vrouwen. In dit boek buigt zij zich over manier waarop mannen verbeeld worden. Ze herleest werk van Wolkers, … [Lees meer...] overDe radeloze helden van Maaike Meijer
Literatuur en standaardtaal
In Nijmegen houden we mekaar lekker bezig. Maar de discussie die ik hier met mijn goede collega Jos Joosten voer – in zijn stukje van gisteren haalt hij ook nog onze voormalige collega Anja de Feijter bij – lijkt me de moeite waard om in het openbaar gevoerd te worden, bijvoorbeeld omdat hij aan het licht brengt hoe verschillend er door taal- en letterkundigen inmiddels over … [Lees meer...] overLiteratuur en standaardtaal
Vorm en inhoud
Over Lale Güls poëtica (of niet) Het meest opmerkelijke aan de discussie over het taalgebruik van Lale Gül in haar roman Ik ga leven is dat iedereen het eigenlijk over het cruciale van de zaak helemaal eens is: Gül schrijft geen standaard Nederlands. Al dan niet bewust, want daarover lopen de standpunten dan weer wél uiteen. Gül heeft volgens de ene partij welbewust … [Lees meer...] overVorm en inhoud
De tijd dat je achter tralies zit
In het eerste hoofdstuk van zijn boek 13 ongelukken. De zieke ziel brengt de filosoof Rein Gerritsen verslag uit van zijn bezoek aan een Dienst Justitiële Inrichtingen, waar hij informatie heeft gegeven aan een groep bewakers. Op bladzijde 26 zegt de auteur het volgende in een context waarin hij duidelijk maakt dat ex-gedetineerden, ook als zij onschuldig veroordeeld … [Lees meer...] overDe tijd dat je achter tralies zit
Kunstmatige avonden
Een zomer vrij van nut (15) Ik ben deze serie vlak voor de zomer van 2023 begonnen. De bedoeling was om de lezers van dit blog wat verstrooiing te bieden in de vorm van een feuilleton over generatieve AI. Inmiddels zijn we maanden verder, en dit is pas de 15e aflevering. Er kwam van alles tussen. De kunstmatige intelligentie is ondertussen weer een paar slagen beter … [Lees meer...] overKunstmatige avonden
Over de operette
Achter het achtervoegsel 37 Kosten noch moeite waren gespaard om het huwelijk van prins Heinrich von Preussen en prinses Wilhelmine von Hessen-Cassel in Schloss Charlottenburg op 24 juni 1752 luister bij te zetten. Zo werden er twee bals georganiseerd, een in gala en een in maskerade, werden er Franse komedies vertoond en was er een fraai ‘Konstvuurwerk van een nieuwe … [Lees meer...] overOver de operette
Niets meer te verliezen
Na een voortvarende trans-Atlantische oversteek is het Nederlands, volgens Van Dale sinds november 2018, vlak nadat in de Trump-ambtstermijn de zaak-Brett Kavanaugh uitbarstte, verrijkt met het woord hempathie. Het betekent: ‘sympathie die mensen voelen voor mannen met veel macht, ook of juist als die in opspraak raken’. Dit vult allerlei in die tijd opgedoken diagnoses van … [Lees meer...] overNiets meer te verliezen