Al buigend over mijn stapels samenvattingen en aantekeningen die ik ter voorbereiding van de komende tentamenweken verzamelde word ik aangestaard door stugge terminologie, een reeks berekeningen van standaarddeviaties, Germaanse klankverschuivingen en pagina’s aan literatuurannotaties. Gelijktijdig vult een gevoel dat me het afgelopen jaar maar al te bekend is geworden mijn … [Lees meer...] overDe leven-gevende en leven-nemende vraag ‘waarom?’
Artikel
De Randstad versus de regio
Geografische namen en stereotypen in satirische nieuwsshows Watermeloenen, tomaten en zonnebloemen zijn het symbool van het verzet in Cherson omdat het lokaal geteeld wordt. Hopen dat er in Brabant nooit een oorlog uitbreekt, dan bestaan de symbolen van het verzet uit worstenbroodjes, XTC en racisme. (Harm Edens, Dit Was Het Nieuws) Vaak wordt gesproken over een kloof … [Lees meer...] overDe Randstad versus de regio
‘Dan gaan we dat regelen’, zei de aap
Volgens Peter Altena is de achttiende-eeuwse satire Reize door het Aapenland "goed te lezen." Hij schrijft dat in het nawoord bij zijn hertaling, Mijn reis door het Apenland, dat onlangs verscheen bij Boom. Als het zo goed te lezen is, waarom is er dan toch een hertaling nodig? Daarvoor geeft Altena de klassieke argumenten bij iedere hertaling, het oudere taalgebruik "kan een … [Lees meer...] over‘Dan gaan we dat regelen’, zei de aap
De Vuurman
Verdoemd of demonisch Wanneer je willekeurige mensen zult vragen aan wat voor bovennatuurlijke figuren ze denken bij het woord sage, zullen ze waarschijnlijk heksen, kaboutertjes, duivels of reuzen noemen. Veel minder mensen zullen denken aan vuurmannen, brandende figuren die ‘s nachts ronddwalen in de natuur. Zo’n ietwat in de vergetelheid geraakt sagefiguur is daarom het … [Lees meer...] overDe Vuurman
Een fijn taalboek voor op taalreis
In de inleiding schrijft Marjolijn Voogel dat haar boek Met andere woorden. Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt een ‘zoektocht’ is en een ‘reis langs verschillende (taal)werelden’. Als je aan het boek begint, vraag je je wel even af of het boek niet iets te algemeen ‘taal’, ‘taalgebruik’ en ‘taalgedrag’ als onderwerpen heeft (en daardoor misschien ook iets te ambitieus van … [Lees meer...] overEen fijn taalboek voor op taalreis
Alsnog bij mij thuis
Een van mijn idealen is om taalveranderingen in het Nederlands te documenteren op Neerlandistiek. Een van de lopende draden is alsnog, een woord dat in ieder geval in de afgelopen 20 jaar van betekenis is verschoven. Ooit (in de pruikentijd, of in ieder geval toen ik kind was), was het een beetje een stijf woord dat aanduidde dat iets vroeger niet waar was of leek, maar dat … [Lees meer...] overAlsnog bij mij thuis
Vergrotender trapper
Het gebeurt nog steeds: ik wil iets lezen omdat de kop boven een artikel in de krant mijn aandacht trekt. Nu was het een bericht dat meldde dat men in Iran bezig is het houden, het vervoeren en/of het uitlaten van honden aan regels te binden en zelfs te verbieden; dat laatste lijkt het doel. Autocraten hebben immers idiote trekjes. Nu dit weer. Gevolg? Iraanse burgers met een … [Lees meer...] overVergrotender trapper
Ongecensureerd Jan Wolkers
Het onlangs verschenen Dagboek 1968 (De Bezige Bij) van Jan Wolkers brengt behalve de geëngageerde en gedreven schrijver en beeldend kunstenaar, vooral de seksbeluste oermens die hij ook is in beeld. Bijna dagelijks worden de standjes beschreven, het neuken en klaarkomen. Het jaar speelt zich af tegen het decor van demonstraties tegen de Vietnam-oorlog, Jazz-optredens, … [Lees meer...] overOngecensureerd Jan Wolkers
Wie hier binnenkomt, kan alles verwachten
In King Lear zit een verhaallijn over de edelman Gloster die ten onrechte zijn zoon Edgar verbant. Als Gloster, blind, overmand door verdriet, later Edgar tegenkomt, herkent hij hem niet en denkt hij dat hij met een bedelaar van doen heeft. Gloster vraagt Edgar om hem van een klif te laten storten, maar Edgar misleidt hem: hij brengt hem niet naar een klif. Gloster stort zich … [Lees meer...] overWie hier binnenkomt, kan alles verwachten
Helaas pindakaas, deel twee
Ik moet even terugkomen op mijn bijdrage van vorige week over de uitdrukking helaas pindakaas. Iemand vroeg: komt dit niet uit de reeks stripverhalen Jan Jans en de kinderen van Jan Kruis? Dat zou kunnen, maar ik heb daar geen bewijs voor gevonden. Kruis begon die reeks in 1970 in het tijdschrift Libelle. Helaas zijn er nauwelijks doorzoekbare scans van strips voorhanden, wat … [Lees meer...] overHelaas pindakaas, deel twee
Vriendschap met onafhankelijksstrijder John Paul Jones
Nieuwe ontdekking uit de Franse periode van Betje Wolff en Aagje Deken Tot nu toe was er maar één brief bekend van Betje Wolff en Aagje Deken uit de negen jaar dat zij in Trévoux verbleven. Maar wat nu? Er komt extra informatie over het Franse leven van Wolff en Deken tevoorschijn uit een pas ontdekte brief! En spectaculaire informatie! De enige tot nu toe bekende brief … [Lees meer...] overVriendschap met onafhankelijksstrijder John Paul Jones
Een episode met jam moet wel in een ramp eindigen
Klaas E.D. Smelik over de vorm van Bijbelverhalen Dat we boeken kunnen lezen van enkele duizenden jaren oud, is op zich een wonder. Alles verandert altijd aan de mens – zijn taal, zijn denken, zijn cultuur, wat hij wel of niet leuk vindt. Een tekst van honderd jaar geleden is over het algemeen al te herkennen als 'niet meer van deze tijd'. Je zou kunnen verwachten dat die … [Lees meer...] overEen episode met jam moet wel in een ramp eindigen
Zij die geen Latijn kende?
De ontdekking van twee Latijnse gedichten van Tesselschade Roemers Deze maand werd bekend dat zich in de Parijse Bibliothèque Mazarine twee Latijnse gedichten bevinden, toegeschreven aan 'N. Tesselschade Gentildonna d' Amsterdam', oftewel Maria Tesselschade Roemers Visscher. De ontdekking kwam niet uit de lucht vallen: neerlandica Pieta van Beek wees mij op het bestaan van … [Lees meer...] overZij die geen Latijn kende?
Etymologica: toetje
Een driegangendiner in een restaurant bestaat doorgaans uit een voorgerecht, een hoofdgerecht en een nagerecht. Andere woorden voor de laatste gang zijn toespijs en – vooral bekend in het zuiden van ons taalgebied – toemaatje. Gangbaarder varianten tegenwoordig zijn dessert en toetje. Om dat laatste woord is het mij hier te doen. Van bijwoord naar zelfstandig naamwoord In … [Lees meer...] overEtymologica: toetje
‘Al is ze ook ietwat gaan lijken op een burgerlijk schilderij’
Benno Barnard (1954) is een van de dichters met verrassende bijdragen aan het nieuwe nummer van Het Liegend Konijn. Het gaat om gedichten die zonder veel traditionele middelen als rijm of metrum een klassieke toon weten uit te drukken – gedichten die gaan over het behalen van een zekere melodie. De meeste zijn melancholisch van toon, maar er staat ook een schitterend … [Lees meer...] over‘Al is ze ook ietwat gaan lijken op een burgerlijk schilderij’
‘Vermijd contact’
Waarschuwing of gebruiksaanwijzing? In een geval van extreme beroepsdeformatie viel mijn oog zaterdag op een gek zinnetje, in piepkleine lettertjes, achterop het etiket van het kleine flesje zonnebrandcreme dat manlief en ik kregen bij de start van de Ride for the Roses. Een gebaar dat ik zeer waardeer! Het ging om Kruidvat Solait SPF 30, 50ml. Ik trok het etiket op de … [Lees meer...] over‘Vermijd contact’
Berbice Nederlands: een taal in Zuid Amerika
Het Berbice Nederlands, onder sprekers bekend als di lanshi (= de taal, spreek uit ”die lansjie”), werd uitgestorven verklaard na de dood van de laatste vloeiende sprekers, Albertha Bell en Arnold King, begin jaren 2000. Aunt Bertha en Uncle Arnold – zoals ik ze kende, gebruik makend van de gebruikelijke aanspreektitels voor gerespecteerde ouderen in de gemeenschap – … [Lees meer...] overBerbice Nederlands: een taal in Zuid Amerika
‘Ik denk dat het zijn lichtvoetigheid was’
Over Vader zoeken van Mirjam Rotenstreich De vader van Mirjam Rotenstreich maakte, toen hij al in de negentig was, maar nog lang niet dood, een lijstje met de goede doelen die hij recentelijk had gesteund. Het is een lange lijst, en hij noemde bij ieder doel ook het bedrag. Het lijstje beklemt Rotenstreich als ze het na zijn dood vindt: Juist zijn gulheid zorgt ervoor … [Lees meer...] over‘Ik denk dat het zijn lichtvoetigheid was’
Charlotte Mutsaers op haar paard
Mensen hebben nog steeds een dierenbrein, het oudste deel van het menselijke brein met dezelfde fundamentele principes als andere diersoorten, de hersenstam. Waar onze oren zitten zaten ooit de kieuwen van een vis. Een diergerichte benadering in de literatuur zoals bij Kafka, vegetariër, die mensen in dieren liet veranderen, een advocaat die ooit een paard was, neemt … [Lees meer...] overCharlotte Mutsaers op haar paard
21 juni – vrijwel de hele of heel de dag licht
AI geeft een helder antwoord als aan Google gevraagd wordt of er verschil is tussen heel de dag en de hele dag. Nee, die hebben een identieke betekenis: Ook andere hulp-in-noodadressen bieden geen simpele extra informatie of nieuwe inzichten. Denk niet, lezer, dat met dit stukje alles anders wordt, maar íets levert een rondje zoeken in de Handelingen van … [Lees meer...] over21 juni – vrijwel de hele of heel de dag licht
Van recalcitrant tot flatulent
Over de schoonheid en rijkdom van woorden Tijdens een klassenoverleg met collega’s schetste ik met veel vuur hoe een bepaalde leerling zich herhaaldelijk misdroeg. ‘Wat te doen met dergelijke recalcitrante sujetten’, besloot ik mijn relaas. Waarop bijna alle hoofden zich grinnikend in mijn richting draaiden. ‘Recalcitrant? Sujet?’ Het is natuurlijk helemaal niet erg dat … [Lees meer...] overVan recalcitrant tot flatulent
Diversiteit als impuls voor taalvitaliteit
In de serie Tekstportretten laat Jan Renkema iemand poseren in zijn tekstatelier, ter gelegenheid van een bijzondere aanleiding. Onlangs is Rik van Gijn benoemd tot bijzonder hoogleraar ‘Etnolinguïstische Vitaliteit en Diversiteit in de Wereld’ aan de Universiteit van Leiden. Van literatuur naar taal Ik wilde oorspronkelijk romanschrijver worden, dus ging ik Nederlands … [Lees meer...] overDiversiteit als impuls voor taalvitaliteit
Zonnestraaltjes in een kistje
Verliefde brieven in tijden van het fascisme "Je brieven zullen als zonnestralen schijnen in mijn leven." Zo schreef de jonge Italiaanse Ada Magnina in januari 1934 aan Eduard Bakker, een Nederlandse zeeman die zij enkele maanden eerder had ontmoet in de Esperanto-club van Genua in Italië. De zin, neergeschreven in een elegant, bijna kalligrafisch handschrift, springt … [Lees meer...] overZonnestraaltjes in een kistje
Helaas pindakaas!
Sinds een jaar geef ik Nederlandse les aan Oekraïners. Dat wil zeggen: we praten met elkaar in het Nederlands en waar nodig of mogelijk, vul ik wat aan of licht ik iets toe. Mooi en dankbaar vrijwilligerswerk, waar ik zelf ook veel van opsteek. Deze week ging het zijdelings over spreekwoorden en zegswijzen. ‘Welke Nederlandse spreekwoorden kennen jullie?’ vroeg ik. Een man … [Lees meer...] overHelaas pindakaas!
Infinite Jest
Infinite Jest, de titel van het luchtige niemendalletje van David Foster Wallace, hoe vertaal je die? (Over het dat misschien een andere keer.) Het is natuurlijk een quote unquote uit het bekendste toneelstuk aller tijden op het (anonieme) Drama des Levens na, uitgesproken als de hoofdpersoon op zijn speurtocht naar de dader(s) van een overval op een winkel in … [Lees meer...] overInfinite Jest
