De Engelsman Christopher Taylor (1962) werd bekend als linguïstische savant, die tientallen talen beheerst ondanks zijn ernstige verstandelijke beperking, die ontstond na een hersenbeschadiging in zijn jeugd. Dit zou kunnen wijzen op taal als een modulair systeem: dit systeem kan intact blijven, terwijl andere cognitieve functies sterk zijn aangetast. Christopher moet in een … [Lees meer...] overKinderen zijn geen tabula rasa
Artikel
De snelkookpan van het Afrikaans
In een ideale opleiding Nederlands zouden de studenten een jaar verplicht besteden aan het Afrikaans. Helaas! Zo'n ideale opleiding kan niet bestaan, want er zouden ook twee jaar worden besteed aan moderne Nederlandse taalkunde, twee jaar aan de geschiedenis van het Nederlands, drie jaar aan taalbeheersing en in totaal 5 jaar aan de Nederlandse literatuur. En. En. En. En zo ben … [Lees meer...] overDe snelkookpan van het Afrikaans
‘De taal zelf is het voertuig van het denken’
AI-chatbots en het belang van autobiografische literatuur in het onderwijs Een studie van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) bevestigt wat velen al vermoedden: het gebruik van AI-chatbots in het onderwijs heeft een ‘cognitieve kostprijs’: des te meer taken leerlingen bij het schrijven van een tekst uitbesteden aan een chatbot, des te minder gebruiken ze hun … [Lees meer...] over‘De taal zelf is het voertuig van het denken’
Kritisch gelezen leesplan van D66
Ze dachten vast: een leesplan van twintig pagina's, dat leest niemand. Hoewel D66 ongetwijfeld de beste intenties heeft met het plan Lezen voor je leven, zie ik meer haken en ogen dan in een Victoriaans korset. Maar kom op, D66, dat wil je dan budgetneutraal zien te regelen door minder administratieve taken? 'Er komt een norm voor het terugdringen van niet-lesgevende … [Lees meer...] overKritisch gelezen leesplan van D66
Alle vormen van onvolledigheid in het leven
Leeslogboek: juni Een maand kan helemaal in het teken komen te staan van één boek. Voor mij werd juni 2025 gekleurd door Incompletezza (Onvolledigheid) van de Italiaanse schrijver Deborah Gambetta, een dik boek met als ondertitel 'Una storia di Kurt Gödel'. Want het betreft een biografie van de bekende logicus die leefde van 1906-1978. Of nou ja, een biografie. Wie heeft … [Lees meer...] overAlle vormen van onvolledigheid in het leven
Anja Meulenbelt
Verwarring zaaien kan heilzaam en scheppend zijn. Vooral in de strijd tegen oude regels, die meestal in het nadeel van de vrouw zijn, wil winnen. In de tijd dat de vrouwelijke seksualiteit uit de taboesfeer werd gehaald, lagen de intimiteiten op straat en zelfs de vrouwenbuik had een stem gekregen: baas in eigen buik. Alles werd zegbaar, moest, de schaamte voorbij van Anja … [Lees meer...] overAnja Meulenbelt
Huygens’ Hofwijck verrassend actueel
Het Huygens Museum te Voorburg biedt deze zomer een verrassend actuele blik op Hofwijck, het hofdicht dat Constantijn Huygens wijdde aan zijn buitenplaats Hofwijck. Het gedicht verscheen in 1653, ruim tien jaar na de voltooiing van huis en tuin. Sinds 1914 is deze buitenplaats eigendom van Vereniging Hofwijck. De vereniging redde Hofwijck van de sloop en opende er in 1928 het … [Lees meer...] overHuygens’ Hofwijck verrassend actueel
Hoe kinderen taal leren
De vraag hoe mensenkinderen taal leren, heeft misschien wel nieuwe impulsen gekregen door de komst van grotetaalmodellen. Tot een paar jaar geleden kon je nog tegen iedereen zeggen dat mensen de enigen waren die in staat waren tot zoiets. Nu kijken mensen je verbaasd aan en zeggen 'maar ChatGPT dan?' Want inderdaad kunnen chatbots nu bepaalde dingen die we vroeger als uitingen … [Lees meer...] overHoe kinderen taal leren
Als ik weer in de trein zit
Confuc (16) Mijn NS Beste meneer Renkema,Wij spreken elkaar niet vaak één op één. Toch vind ik het van belang nu van me te laten horen. U bent tenslotte de belangrijkste reden waarom we bij NS doen wat we doen: Nederland voor iedereen duurzaam bereikbaar houden. Geachte Wouter Koolmees, ik schrijf u na mijn vakantie direct maar even terug. Het conflict met uw … [Lees meer...] overAls ik weer in de trein zit
Nee tegen de voorgestelde CAO universiteiten
Vakbondsleden kregen deze week een email waarin ze gevraagd worden of ze instemmen met het onderhandelaarsakkoord voor de CAO universiteiten. In het nieuwsbericht van de AOb is vooral aandacht voor de “centen en procenten”, een compromis dat bereikt is in navolging van de door velen (ook mij) getekende oproep voor eerlijkere loonverdeling in het … [Lees meer...] overNee tegen de voorgestelde CAO universiteiten
Diamond for Johan
Johan Koppenol, die gisteren afscheid nam als hoogleraar oudere Nederlands letterkunde van de Vrije Universiteit, was samen met Matthias Hüning aan het begin van deze eeuw een van de oprichters van neerlandistiek.nl. Dat was een visionaire daad waarvan het belang volgens mij te weinig onderkend werd. neerlandistiek.nl – dat we tegenwoordig liever aanduiden met een … [Lees meer...] overDiamond for Johan
Er staat een centaurette in de gang
Achter het achtervoegsel 55 Kent u Melinda, Sunflower en Otika? Tot voor kort had ik nog nooit van hen gehoord. Het blijken drie vooraanstaande centaurettes te zijn, zo lees ik op de Engelstalige Disney Wiki (en ook daarvan had ik tot voor kort nog nooit eerder gehoord). Degene die het lemma over de centaurettes heeft geschreven, blijkt een bijzonder groot fan te … [Lees meer...] overEr staat een centaurette in de gang
‘Een klap is geen kus’
Familierijmpjes Iedere keer dat we hadden gedineerd met mijn schoonvader, trok hij zijn vlinderdas recht en zei: “Ik ben verzadigd en verkwikt.” Zijn dochters veerden op en vulden aan: “En aanmerkelijk aangedikt!” En dan zei moeder: “Maar voor de afwas ongeschikt.” Werd er hier nieuwe informatie verstrekt? Leerde iemand iets van dit miniatuurgesprekje dat hij of zij nog … [Lees meer...] over‘Een klap is geen kus’
GrensVariaties van P.F. Thomése
De schrijver P.F. Thomése debuteerde in juni 1986 in De Revisor. Bijna veertig jaar geleden. Inmiddels heeft hij een indrukwekkend en veelzijdig oeuvre op zijn naam staan. Het wordt tijd dat hij de Constantijn Huygens Prijs eindelijk eens krijgt. Uit eerder werk, van onder andere Heldenjaren (1994) tot Vaderliefde (2019) heeft uitgeverij Sunny Home enkele fragmenten … [Lees meer...] overGrensVariaties van P.F. Thomése
‘Het gevoel te worden bekeken, wordt alleen maar sterker.’
Dit jaar wil ik al het werk van Vonne van der Meer lezen Het getal drie speelt een belangrijke rol in de de verhalenbundel Brood, zout, wijn (2017) van Vonne van der Meer – dat zit natuurlijk al in de titel. Het boek zelf bestaat heel duidelijk uit drie in lengte ongeveer gelijke delen. Het eerste en het derde deel bestaan ieder uit drie verhalen, het middelste heeft één … [Lees meer...] over‘Het gevoel te worden bekeken, wordt alleen maar sterker.’
Slijmen
Nu het eind van de rubriek WoordHoek op ENSIE in zicht komt, realiseerde ik me: u, lezer van deze taalrubriek, bent de beste lezer die ik ooit heb gehad. Eerder was WoordHoek te lezen in de NRC en bij het Instituut voor de Nederlandse Taal, maar de ENSIE-volgers stijgen hoog uit boven die andere lezers. U bent nieuwsgierig, gedreven, geïnteresseerd, kritisch, meedenkend, … [Lees meer...] overSlijmen
Taalbeoordeling in een Ruppertiaans daglicht
Over overleven en gezonde verbinding Het bestaan van verschillende talen brengt mee dat we in aanraking komen met (beleids)keuzes omtrent taalappreciatie. Hierna pen ik twee voorbeelden neer waarvan de tegenstrijdigheid me laatst sterk opviel. Twee maten en twee gewichten Het eerste voorbeeld is de manier waarop rechtsinstanties beoordelen of een partij voldoende … [Lees meer...] overTaalbeoordeling in een Ruppertiaans daglicht
Wie leest er nu iets dat slecht en zielloos is?
Er zijn allerlei redenen om bezwaar te maken tegen Kunstmatige Intelligentie. De angst dat de mens binnenkort door chatbots tot slaaf wordt gemaakt, hoort daar niet bij, leggen Emily Bender en Alex Hanna uit in hun boek The AI Con. Er zijn volgens hen wel heel veel andere redenen om ons zorgen te maken. In hun boek zetten ze die op een rijtje. En dat wordt wel een beetje … [Lees meer...] overWie leest er nu iets dat slecht en zielloos is?
Taal wordt niet simpeler
Het is een hardnekkig misverstand dat talen door de eeuwen heen simpeler worden. Als dat zo was, waren we allang op een nulpunt uitgekomen. Ja, talen veranderen continu, maar dat gaat twee kanten op: er gaat wat af en er komt wat bij. Zo blijft de taal altijd functioneel. In dit artikel kijken we naar een paar manieren waarop de Germaanse talen complexer en minder complex zijn … [Lees meer...] overTaal wordt niet simpeler
Spreken uit een enkel perspectief
Geesteswetenschappen en grote taalmodellen Wat hebben de geesteswetenschappen bij te dragen aan de AI-revolutie die nu bezig schijnt te zijn? Ik krijg soms de indruk dat collega's vooral aan de technologische kennis willen toevoegen Dat Alles Nog Veel Ingewikkelder Is Dan Je Denkt. Dat is voor sommige geesteswetenschappers kennelijk de kern van hun vak: anderen de oren … [Lees meer...] overSpreken uit een enkel perspectief
Pé Hawinkels
Pé Hawinkels werd op 29 september 1942 geboren in een Hoensbroeks mijnwerkersgezin en stierf op 16 augustus 1977 te Nijmegen, zittend aan zijn bureau boven een te vertalen tekst. P.H.H.H., zoals hij zichzelf placht aan te duiden, was een uitzonderlijk begaafd schrijver. De dichtbundel Bosch & Bruegel (1968) is daarvan een bewijs. In een duizelingwekkende mix van … [Lees meer...] overPé Hawinkels
Oudere letterkunde en defensie
Iemand wil samen strijden voor ons prachtige vak in ons managershorrorfeuilleton De verleden tijd van lijken "Mensen!" zei minister Wouter Pieterse tijdens het werkbezoek. "Collega's!" Hij keek de groep rond. Ook zijn eigen mensen zag hij temidden van de andere neerlandiesjie: zijn boomlange vroegere promovenda Sophie zat op de eerste rij en keek hem indringend aan, en … [Lees meer...] overOudere letterkunde en defensie
De vrouw in de kelder: een reisverslag
Vooralsnog (ik noteer dit begin van dit bericht als ik met het lezen van De vrouw in de kelder van Emy Koopman tot pagina 52 gevorderd ben) lijkt de schrijver er via de vertelster van het verhaal zeer goed in te slagen om te ontsnappen aan mijn niet geringe afkeer van ik-vertellingen. Zelfs het uitgangspunt van de vertelling, dat nogal doorsnee of ouderwets is (een mens trekt … [Lees meer...] overDe vrouw in de kelder: een reisverslag
Tot op het bot
In het eerste Cahier Jeroen Brouwers staat een artikel over een leesteken. Wat is dat nu voor een onderwerp? Voor schoolmeesters met het rode potlood dat samen met de griffel allang voorbij is gestreefd door AI? Het zal aan mij liggen, maar ik vind het zalige materie. Interpunctie schept een orde die er niet helemaal is. Dat gaat voorbij taal. Afgelopen … [Lees meer...] overTot op het bot
Ik mijdt de toiletten in de trein
Is het belangrijk om werkwoorden goed te spellen? Hebben lezers er last van als je ik vindt schrijft? Sommige mensen hebben daar een sterke mening over, maar opmerkelijk genoeg is er maar weinig onderzoek naar, en het onderzoek dat bestaat is vaak nogal onnatuurlijk: je nodigt mensen uit om speciaal geconstrueerde teksten te lezen om dan te zien of ze die lastiger vinden met … [Lees meer...] overIk mijdt de toiletten in de trein
