Limburger tegen wil en dank, dat was de Amsterdamse theaterman Chaim Levano. Dat hij in Limburg geboren en opgegroeid was, zag hij liefst als een vergissing. Limburgers noemde hij met een zelf gebrouwen scheldwoord ‘lijmlappen’, die op hun voordeligst semi-nazi’s waren. De enkele Limburger die zich met moeite tenslotte in zijn gunst mocht verheugen, vond zich bij het minste of … [Lees meer...] overChaim Levano (1928-2016), musicus in woorden
Artikel
De Urheimat van het Proto-Indo-Anatolisch
Het vorige blogje eindigde met de conclusie dat het er sterk op lijkt dat het Proto-Indo-Europees en het Proto-Anatolisch afstammen van dezelfde oertaal, die linguïsten aanduiden als Proto-Indo-Anatolisch ofwel PIA. Voor deze constatering is zowel taalkundig als DNA-bewijs. Nu zijn er aanzienlijke verschillen tussen deze twee prototalen. Zo hebben de Indo-Europese talen drie … [Lees meer...] overDe Urheimat van het Proto-Indo-Anatolisch
Nader Tot Hanny Michaelis
Door Nico Keuning Hanny Michaelis (1922-2007) was in de literatuur decennia lang vooral bekend als de ex-vrouw van Gerard Kornelis van het Reve. In de loop der jaren trad zij vanuit de achtergrond steeds meer naar voren. Niet alleen in haar commentaar op haar leven met de Volksschrijver, maar ook als dichteres en schrijver van het prachtige en onthullende … [Lees meer...] overNader Tot Hanny Michaelis
Elk dier een zwaailicht
In het najaar van 2006 zat ik in groep vier. Het was Kinderboekenweek, traditiegetrouw mocht ik een boek uitzoeken bij De Groningse Kinderboekhandel in de Stoeldraaiersstraat. Geen idee welk boek ik dat jaar koos, maar het geschenk dat ik erbij kreeg maakte diepe indruk op mij: Laika tussen de sterren. Het verhaal gaat over het Russische straathondje Laika dat bij wijze van … [Lees meer...] overElk dier een zwaailicht
De “Urheimat” van de Indo-Europese talen
In het vorige blogje vertelde Gert Knepper al over de ontdekking en reconstructie van het Proto-Indo-Europees, de moedertaal van allerlei Europese en Aziatische talen. Die talen worden inmiddels ook gesproken in Afrika, Amerika en Australië, en dat komt doordat migranten hun linguïstische erfgoed meenamen. Zo komen allerlei nieuwe vragen op: door welke migraties zijn de … [Lees meer...] overDe “Urheimat” van de Indo-Europese talen
Etymologica: Wanneer de woorden samengroeien
Onze taal heeft samenstellingen en afleidingen, opzettelijk gesmeed, en onze taal heeft losse verbindingen die mettertijd als woorden op zich gezien worden. Maak indruk op lezers en luisteraars door eens zulke samengroeiingen te ontsamenen. Naar verhouding Hoewel ze maar een klein aandeel van onze woordenschat vormen worden samengroeiingen zeer regelmatig gebruikt. We … [Lees meer...] overEtymologica: Wanneer de woorden samengroeien
Dr. J.G.M. Brouwers
Op 18 oktober 2018, tijdens de 95ste Dies Natalis van de Radboud Universiteit, viel mij de eer te beurt te mogen optreden als promotor bij het eredoctoraat van Jeroen Brouwers. Het was in een gesprek met collega Peter Nissen dat de gedachte ontstond om Brouwers hiervoor voor te dragen en het voorstel viel, zowel bij de toenmalige decaan van de Letterenfaculteit Margot van … [Lees meer...] overDr. J.G.M. Brouwers
Proto-Indo-Europees in de Breestraat
Je zou de talen die in Europa worden gesproken in groepen kunnen verdelen, realiseerde de Leidse hoogleraar Joseph Scaliger (1540-1609) zich. Groepen van talen die op elkaar lijken. Neem bijvoorbeeld het woordje ‘god’. In het Duits luidt dat Gott, in het Engels god, in het Noors gud: groep 1. Maar het Franse woordje dieu lijkt daar in de verste verte niet op, evenmin als het … [Lees meer...] overProto-Indo-Europees in de Breestraat
Make a short conversation
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (5.2) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stukje kijken ze naar de positie en kennis van het Engels in het lager onderwijs in … [Lees meer...] overMake a short conversation
Het eerste kwart: Marie Kessels, Ruw
Dat je lichaam bepaalt hoe je in het leven staat, is duidelijk. Maar hoe geef je dat weer in de lichaamsloze taal binnen de kaften van een roman? Als wij allemaal een ander lichaam hebben, kijken we alleen al om die reden allemaal minstens een beetje anders naar de wereld. Hoe kunnen we elkaar dan begrijpen? Gemma, de hoofdpersoon van Ruw (2009) van Marie Kessels, is niet zo … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Marie Kessels, Ruw
Verbinden begrijpen
In zijn jongste bundel Mond vol dobbelstenen schuift Tonnus Oosterhoff zijn ongrijpbaarheid en humor terzijde voor een snerpende politieke veroordeling in minstens één gedicht. Het eindigt met deze strofe: Een mens zonder geld kan slecht zijnmaar een met geld niet rechtvaardig.Een Bill Gates die gelijk heeftblijft expressie van onrecht. De eerste … [Lees meer...] overVerbinden begrijpen
Céline in Frankrijk en Nederland
Een van de dingen waar ik mij op verheugde toen ik in 2017 naar Groningen ging, was de mogelijkheid om samen te werken met de romanist Els Jongeneel. Die samenwerking hebben we voortgezet na haar pensioen en resulteert nu in een groot artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Nederlandse Letterkunde over de vroege ontvangst van de geruchtmakende roman Voyage au bout de la … [Lees meer...] overCéline in Frankrijk en Nederland
Wantrouwen in de wetenschap
De Duitse natuurkundige Sabine Hossenfelder is een van mijn favoriete YouTubers. Tot een aantal jaar geleden werkte ze nog in Amerika aan een carrière in de wetenschap, maar ze werd steeds kritischer op het wetenschappelijk bedrijf – de druk om hippe projecten in te dienen en voorspelbare artikelen te schrijven over onderwerpen die nu eenmaal momenteel goed liggen bij de … [Lees meer...] overWantrouwen in de wetenschap
Over de betekenis van ‘kantiek(e)’ in ‘de kantieke schoolmeester’
Enkele jaren geleden schreef een lezer van dit tijdschrift in reactie op een bijdrage van Jos Joosten: “Maar sinds jaar en dag heb ik een vraag over een boek van Boon. Wat betekent “kantiek(e)” in “de kantieke schoolmeester”?” (Joosten, 2020). Het is vandaag 10 mei 2024, de 45ste sterfdag van Louis Paul Boon. Een mooie gelegenheid om op deze vraag in te gaan en weer eens … [Lees meer...] overOver de betekenis van ‘kantiek(e)’ in ‘de kantieke schoolmeester’
De ruimte van het volledig leven
Brief aan Lucebert Waarde Lucebert, Ineens ben je al dertig jaar dood. Ben je literatuurgeschiedenis. Maar voor mij ben je er nog. Ik draag je stem in me mee. Veel van je verzen zitten voorgoed in mijn lijf. Gelukkig ben ik oud genoeg om er bij geweest te zijn toen je ze zelf voordroeg. In het Muziekcentrum Vredenburg, tijdens de Nacht van de Poëzie in 1991. Maar ook … [Lees meer...] overDe ruimte van het volledig leven
Boudewijn van Houten 85 jaar
Op 10 mei 1939 werd Boudewijn van Houten geboren. Precies een jaar later vielen de Duitsers de Lage Landen binnen: Fall Gelb Van Houten schreef later een boek over zijn foute ouders. Bovendien stelde hij dit samen: Dit stuk verscheen eerder op het weblog van Renzo Verwer … [Lees meer...] overBoudewijn van Houten 85 jaar
Tegen de academische boycot
Ik vind het altijd jammer als ik het niet eens ben met protesterende studenten, want ik vind dat studenten niet vaak genoeg in actie kunnen komen in deze wereld vol onrecht en problemen. Dus zodra jonge mensen ergens een tent opzetten waar een spandoek aan hangt, kom ik al met een pannetje soep aanzetten. Maar deze keer niet. Het idee van een academische boycot is tegen … [Lees meer...] overTegen de academische boycot
Nacht, trottoir – als Menno Wigman
Over de zelfverdoemelende dichter Menno Wigman schreef Erik Bindervoet een mooi gedicht in Over het werkelijkheidsgehalte van de werkelijkheid (De Harmonie, 2023), getiteld menno eet een eitje, waarin de schrijver-narrator tijdens een dichterstoernee de neerslachtig en melancholiek voor zich uit kijkende Wigman hoort klagen over onze collega’s. over zijn verstoorderitme. … [Lees meer...] overNacht, trottoir – als Menno Wigman
De herdefinitie ervan
Er gaat een gerucht dat Honoré de Balzac al vóór de uitvinding van het Facebookjeduimpje heeft beweerd: L’homme meurt une première fois à l’âge où il perd l’enthousiasme. Goddank stond de vertaling erbij (we sterven een eerste keer op de leeftijd waarop we ons enthousiasme verliezen). Zo is het maar net, confrère! Wel benoemt De Balzac simultaan een angst bij … [Lees meer...] overDe herdefinitie ervan
Digitale leermiddelen bij canonteksten uit de Nederlandse literatuur
Een verantwoording ‘De voornaamste krachtbron achter het voortleven van Reynaert is de school. Het onderwijs is immers zowel etalage als hefboom van de canon – de instelling bij uitstek die literatuur van waarde acht, maar ook tot waarde máákt.’ (F. van Oostrom, De Reynaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk. Amsterdam: Prometheus, 2023, p. 97.) ‘Voorzie in goede … [Lees meer...] overDigitale leermiddelen bij canonteksten uit de Nederlandse literatuur
Laat dan ten minste het graf onsterfelijk zijn…
Dode schrijvers, natuurlijk geloven we niet meer in hun wederopstanding – maar wel in het voortbestaan van hun werk. Wat hebben we mooie regels te danken aan onze schrijvers, regels die niet vergeten worden: Een nieuwe lente en een nieuw geluid, Denkend aan de dood kan ik niet slapen, en niet slapend denk ik aan de dood, Ik ween om bloemen in de knop gebroken, Ambrosia wat … [Lees meer...] overLaat dan ten minste het graf onsterfelijk zijn…
Het beste van boekwinkeltjes: Louis Paul Boon, Menuet (1955)
Helge Bonset schrijft iedere maand over Nederlandstalige boeken die je zou moeten (her)lezen Mijn werk was nogal eentonig in de vrieskelders: het meten van temperaturen die dag en nacht op vriespunt hadden te staan. Het was geen moeilijk werk, maar weinigen konden het uithouden iedere dag acht uren stipt aan de noordpool te zijn. Als nu maar gauw de bel wou luiden, ik … [Lees meer...] overHet beste van boekwinkeltjes: Louis Paul Boon, Menuet (1955)
Nacht, trottoir – als ollekebolleke
De ollekebolleke is geen uitvinding van Drs. P, maar wel door hem zo in het Nederlands genoemd, beoefend en gepopulariseerd. Het is een van oorsprong Amerikaanse vinding, die de jiggery-pokery, de double dactyl of de higgledy-piggledy heet en de volgende vormkenmerken kent (ik citeer Jaap Bakkers Rijmwijzer want beter kan ik het zelf niet zeggen, al blijft de uitleg, als alle … [Lees meer...] overNacht, trottoir – als ollekebolleke
De Reynaerd in het Sallands
Onlangs gaf Bas Jongenelen in Neerlandistiek te kennen dat hij een vertaling had gemaakt van het Middelnederlandse meesterwerk Van den Vos Reynaerde (Vertaling van ‘Vanden vos Reynaerde’). Die vertaling in het Standaardnederlands heeft hij in een PDF-bestand aangeboden, dat vrijelijk verspreid mag worden. ‘Hoe meer Reynaert, hoe beter’, zegt hij erbij. Naar aanleiding van zijn … [Lees meer...] overDe Reynaerd in het Sallands
Etymologica: Een verhaal van boom en trie
Hoe dichterlijk dat juist van het woord boom de groei en oorsprong maar lastig na te gaan zijn. Helder echter is het lange verleden van het evenwoord trie, dat in zijn reine verschijning in ons taalgebied beperkt is tot een oord aan de zuiderzoom. Boom In het Nederlands en andere Westgermaanse talen verwijzen de verschillende vormen … [Lees meer...] overEtymologica: Een verhaal van boom en trie
