Het is een interessant punt, dat de Amerikaanse geleerde Aris M. Clemons maakt in de bundel Decolonizing linguistics: Apolitieke taalkunde bestaat niet, en moet ook niet bestaan. Dat is ook meteen (in het Engels) de titel van haar artikel, dat ze zelf als volgt samenvat: Dit hoofdstuk stelt dat wetenschappelijke objectiviteit, en de idealisering ervan, zelf een ideologie is … [Lees meer...] overBestaat er politiek neutrale taalwetenschap?
Artikel
Familienamen, hoe spreek je ze uit: Sandberg, Zuiker en De Vries
door Jan Stroop Er hebben zich in de geschiedenis van ’t Nederlands meerdere ontwikkelingen voorgedaan die ook invloed hebben gehad op familienamen. Twee ervan wil ik hier eens bekijken. De eerste is een zaak van spelling, die speelde in ’t begin van de schrijftraditie van ’t vroege Nederlands, vanaf ongeveer ’t jaar 1000. Tot de elfde eeuw was er voornamelijk of … [Lees meer...] overFamilienamen, hoe spreek je ze uit: Sandberg, Zuiker en De Vries
Tranenthee van een archiefonderzoeker
of: drie weken in Trévoux, Bourg-en-Bresse en Lyon Er is dat mooie kinderboek van Uil die tranenthee wil zetten, en om voldoende tranen op te vangen gaat denken aan verloren dingen: lepels die achter het fornuis vallen en nooit teruggevonden worden, potloodjes die te klein geworden zijn om vast te houden, boeken die je niet kunt uitlezen omdat er bladzijden uitgescheurd … [Lees meer...] overTranenthee van een archiefonderzoeker
Het eerste kwart: Ruth Lasters, Poolijs
De ene keer in mijn leven dat ik in een literaire jury was beland, leerde ik de term dichtersroman. Degene die het woord, achteloos alsof iedereen het altijd over dat soort dingen heeft, gebruikte, bedoelde het geloof ik niet als compliment. Maar ik houd wel van het genre: een prozagedicht van ruim 150 pagina's, waarin het vooral gaat om sfeer en taal. Poolijs, het … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Ruth Lasters, Poolijs
Literair plezier en literair genot
Momenteel lees ik met veel plezier Literair vermaak in de zeventiende eeuw van Jeroen Jansen. Op blz. 152 bespreekt hij Roland Barthes en diens verschil tussen literair plezier en literair genot. Ik had natuurlijk al lang Le plaisir du texte (1973) gelezen moeten hebben, maar dat was er nooit van gekomen. Het grappige is, dat plezier en genot ook in de zeventiende eeuw een rol … [Lees meer...] overLiterair plezier en literair genot
Een hoed die my ook slaat
Door een fragment in de polemische artikelenbundel Het wankele recht van spreken van Koen Lemmens besefte ik weer eens een vertalingenlezer te zijn. Hardop nadenkend over Queneau’s Stijloefeningen, een favoriet boek van mij, weegt Lemmens de ethische houdbaarheid van een hoofdstukje Italiaans-Frans. Discrimineert die kromspraak niet goedkope Italiaanse … [Lees meer...] overEen hoed die my ook slaat
Voor een caraïbische taalkunde
Het is een confronterend stuk, dat Ben Braithwaite en Kristian Ali schreven voor het boek Decolonizing Linguistics: een hoofdstuk waarin ze laten zien hoe centralistisch het academisch bedrijf nog altijd is – een bedrijf waarin er bepaalde centra van onderzoek zijn waar zogeheten excellent onderzoek wordt gedaan en waar de onderzoekers eigenlijk geen kennis hoeven te nemen van … [Lees meer...] overVoor een caraïbische taalkunde
Een niet onsympathieke mislukking
Chabotten schrijven Boekenweekgeschenk Met de schrijfselen van de familie Chabot heb ik een wat complexe relatie. Als zesdeklas middelbare-scholier was Bart Chabot voor mij een soort oogopener dat poëzie behalve prachtig (Marsman!) ook van nu (enfin, toen dan) kon zijn, en minstens zo shockerend of balorig als de Sex Pistols. Met genoegen hoorde (las) ik over de ‘dag dat … [Lees meer...] overEen niet onsympathieke mislukking
Een oudejaarsfeest. Nogmaals Hans Faverey
Souvenir De schoot waarin zich wiegen laateen man,totdat de plecht de spiegel raakt:gestrand. Zee die zich tot golfslag kromt,haar rug.Land vanwaar de vloed opkomt,geen brug. Ik laat dit ‘Souvenir’ graag over aan de enkele lezer die bereid is zich erin te verdiepen. Toch wil ik het na 34 jaar ook zelf wel even proberen te begrijpen. Ik schreef het in 1990 voor een … [Lees meer...] overEen oudejaarsfeest. Nogmaals Hans Faverey
De erfenis van Paul Broca
Iedere student taalwetenschap komt minstens één keer tijdens haar studie de naam tegen van Pierre Paul Broca (1824–1880), vooral vanwege het hersengebiedje dat naar hem genoemd is en waar in ieder geval een deel van het menselijk spraakvermogen geconcentreerd lijkt te zijn. Broca werd in zijn onderzoek gedreven door racistische motieven, en hij deed bovendien heel slecht … [Lees meer...] overDe erfenis van Paul Broca
Een bijzondere bijzonder hoogleraar
Vanmiddag werd tijdens de Neerlandistiekdagen de vierde Everwinus Wassenbergh Penning uitgereikt aan Michiel van Kempen. Yra van Dijk sprak namens de jury de laudatie uit. Waarom gaat het steeds weer over ‘schrijvers met witte billen’? vroeg Michiel van Kempen zich af in 2009 met een ludieke en persoonlijke formulering die kenmerkend is voor zijn stijl. Hoewel hij zijn … [Lees meer...] overEen bijzondere bijzonder hoogleraar
Vooruitstrevend voertuig: de voiturette
Achter het Achtervoegsel 40 Alle -ette-woorden zijn bijzonder, maar sommige -ette-woorden zijn bijzonderder dan andere. Een voorbeeld van de laatste categorie is het woord voiturette, dat Team Taaladvies op 25 maart uitriep tot woord van de week. Een voiturette – Frans voor ‘autootje’ – is een klein elektrisch vervoermiddel dat maximaal 45 kilometer per uur haalt. In … [Lees meer...] overVooruitstrevend voertuig: de voiturette
De taalkunde dekoloniseren
Twee boeken staan momenteel – in ieder geval in mijn hoekje van deze grote wereld – hoog op de taalkundige agenda: Decolonizing linguistics en Inclusion in linguistics. Beide zijn uitgegeven door Oxford University Press en geredigeerd door Anne H. Charity Hudley, Christine Mallinson en Mary Bucholtz, drie taalwetenschappers in de Verenigde Staten. De boeken zijn ook open … [Lees meer...] overDe taalkunde dekoloniseren
Een rijk en wijs boek
"Echt Hanny-weer," zegt de goedgeluimde jonge boekverkoper aan het Spui. Het regenwater ritselt tegen de ruiten. Nog altijd drukt een betongrijs plafond op de Lage Landen. Kom toch lente, kom. "Met dit weer moet ik altijd denken aan Hanny Michaelis," zegt de jonge boekverkoper als ik het boek van Nop Maas - Vastgenageld aan de rand van het niets. Herinneringen en opinies van … [Lees meer...] overEen rijk en wijs boek
Aya Zikken, Code voor Dander
Al na zes pagina’s dacht ik: dit mag dan weer een ik-vertelling zijn, en die ik is een net 23 geworden vrouw, Lev genaamd (afko van Levka), dit proza lijkt in de verste verte niet op het pluisgeneuzel dat vandaag de dag zowel de schering is van de semi- en vol-autobiografische literaire non- en half-fictie als de inslag. Code voor Dander is van meet af aan een … [Lees meer...] overAya Zikken, Code voor Dander
Leve de internationalisering
Een van de mooiere dingen die de Nederlandse universiteiten de afgelopen decennia is overkomen, is de internationalisering – de toevloed van buitenlanders, vooral studenten, naar onze collegezalen. De lof ervan is al vaker gezongen: de mogelijkheden die het allen die in zo'n zaal geeft tot een bredere blik, een andere kijk op de aangeboden inhoud én op het leven. Als ik in … [Lees meer...] overLeve de internationalisering
Sjoemelscooter
Ha, er is een nieuw woord bedacht voor de fatbike. U weet wel, die lage fietsen met dikke banden die veel te hard over de fietspaden scheuren. Ze zijn vaak opgevoerd en gaan soms wel zestig kilometer per uur, nog harder dus dan een brommer of scooter. Het nieuwe woord – sjoemelscooter – is bedacht door Esther van Garderen, algemeen directeur van de Fietsersbond. Zij … [Lees meer...] overSjoemelscooter
Indentiteit
Waarom schrijven mensen <indentiteit>, <indentiek> enzovoort met een <n> in de eerste lettergreep? Die vraag stelt zich Ton den Boon in de Trouw van 28 maart. Hij komt er niet uit en dat komt mede doordat hij een opvallende denkfout maakt. Den Boon noemt de schrijfwijze met <inde-> namelijk een "spelfout" en een "misspelling". En dat is het met grote … [Lees meer...] overIndentiteit
Homoseksualiteit als literatuur
Als iemand vraagt wat je eigenlijk hebt aan onderzoek naar literatuur, geef die iemand dan het boek Anders dan de anderen van Mary Kemperink. De ondertitel is Homoseksualiteit op het snijvlak van literatuur en wetenschap, en ze laat erin in veel detail zien hoe met name in de negentiende eeuw het idee van homoseksualiteit als een manier van zijn vorm kreeg, en hoe dat gebeurde … [Lees meer...] overHomoseksualiteit als literatuur
Etymologica: butterscotch
Een dag als vandaag, waarin iedereen zich volstopt met chocolade-eitjes, is een geschikt moment om eens te kijken naar de herkomst van het woord butterscotch, de harde karamelsoort die vaak aan chocolade wordt toegevoegd. Indonesië Dat butterscotch een Engels leenwoord is, zal iedereen duidelijk zijn. Maar sinds wanneer gebruiken we het woord in het Nederlands? Als we dat … [Lees meer...] overEtymologica: butterscotch
Gehoord moeilijk
Soms is het warm, maar soms is het ook heel erg warm. Of vreselijk warm. Ongebruikelijk, verschrikkelijk, ongewoon warm. Maar zelden hoor je iemand over het weer dat gebruikelijk, prettig of gewoon warm is. Bepaalde bijwoorden (vreselijk, ongebruikelijk) kun je gebruiken om een bijvoeglijk naamwoord (warm) te versterken; maar andere kunnen dat niet. Wat verklaart dat? Daarover … [Lees meer...] overGehoord moeilijk
De jury van de Huygensprijs
De Constantijn Huygensprijs wordt onder schrijvers soms beschouwd als steun in de rug/filter richting de P.C. Hooftprijs, omdat je de Huygensprijs volgens de statuten niét kunt winnen als je de Hooftprijs al op zak hebt. Ik heb de afgelopen week naar de zittingsduur van de juryleden tussen 1947 en 2023 gekeken, omdat ik me afvraag waarom de genderverhoudingen bij de winnaars … [Lees meer...] overDe jury van de Huygensprijs
Een vurig betoog
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (4.8) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stukje passeren een virulente voor- en een passionele tegenstander die vanuit hun … [Lees meer...] overEen vurig betoog
Het eerste kwart: Maarten ’t Hart, Het psalmenoproer
Over welke tijd gaat Het psalmenoproer (2006) van Maarten 't Hart? Dat lijkt meteen duidelijk: het boek speelt zich af in het Maassluis van de 18e eeuw, met een nadruk op de jaren zeventig van die eeuw, de jaren dat zich in het stadje een bizarre reeks gebeurtenissen voordeden, die zelfs de website van de Canon van Nederland haalden: het psalmenoproer. Nadat de Maassluizers, … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Maarten ’t Hart, Het psalmenoproer
Vuur als levend wezen
De verre voorloper van onze taal had twee woorden voor vuur: het ene onzijdig, het andere mannelijk. Ze zouden een tegenstelling weergeven tussen vuur als lijdzame zaak en vuur als bezielde kracht, een voorstelling die in het aloude oostervuur voortleve. Godsdienst Vuur is de boodschapper, de overbrenger van offers aan de goden, en als zodanig eerwaardig. Zo was het … [Lees meer...] overVuur als levend wezen
